КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Адзін раз пекар сказаў мне: — Калі б твая маці не была цяжарная, я ажаніўся б з ёю. Вельмі ж яна цікавая жанчына. Я думала, што жанчына — тое самае, што нявеста ці дзяўчына,— я чула гэта не раз ад хлапчукоў,— таму вечарам сказала маме, што пекар хоча ажаніцца з ёю, бо яна цікавая дзяўчына. Я думала, што мама не зразумее, калі я скажу «жанчына». — Як яму не брыдка,— зазлавалася мама. — Мне здаецца, ты можаш выйсці за яго замуж,— сказала я.— Ён прадае так многа хлеба. — А табе не здаецца, што з мяне даволі таго, што я ўжо маю? — папыталася мама. Я не бачыла айчыма цэлы тыдзень і амаль забыла яго. Ясны жнівеньскі вечар, амаль ноч. Высока над патачным домікам свеціць месяц. Я сяджу на гарышчы, у нашым душным пакоі, чакаю маму і нарэшце засынаю. Прачнулася я позна ўночы. У пакоі светла ад месяца, пакатая столь адкідае на падлогу страшныя цені. Мама яшчэ не прыйшла. У Вальдэмара, мусіць, усе спяць — адтуль не далятае ні гуку. Калі б я не была такая галодная, дык залезла б у сваю пасцель на падлозе і зноў заснула б. Кожны вечар мама сцеле на жа- лудовай канапе на дваіх і кожную раніцу прачынаецца адна. У жываце ў мяне моцна бурчыць ад голаду: за ўвесь дзень я выпіла толькі трошкі кавы і з’ела скібачку хлеба. Мама абяцала вярнуцца па абедзе і наказала мне памагчы крамніцы ў садзе. Яна разлічвала, што мяне там чым-небудзь накормяць, але гаспадыня раптам захварэла, і ў краме ўсё было дагары нагамі. Цэлы дзень там тоўпіліся людзі, ды так і ішлі з пустымі рукамі; у пекара, які звычайна памагаў гаспадыні, быў якраз запой, і ён прападаў у карчме «Іон-пі-да-дна» ці ў гарадскім парку, дзе гулякі пілі піва, гулялі ў карты і валяліся ў траве. Так выйшла, што ў гэты дзень я асталася зусім без дагляду. 3 таго часу, як я зразумела нарэшце, што гаспадыніна дачка і яе сяброўкі лічаць за знявагу гуляць са мною, я ні да кога болей і не прыставала са сваёю дружбаю. Я нават спрабавала ўгаварыць сябе, што без іх мне яшчэ цікавей. А калі мама забавіцца ў горадзе, я ішла ў краму і слухала, пра што гаманілі фру з пекарам. Яны дазвалялі мне аставацца надоўга, a фру іншы раз частавала хлебам з маслам. Пекар знарок не пускаў мяне, бо хацеў, каб па мяне зайшла мама. — Аставайся, пакуль прыйдзе маці, а я дам ёй бохан хлеба. — Я магу сама ўзяць хлеб,— ахвотна прапаноўвала я. He, пекар павінен сам перадаць хлеб маме ў рукі. Адзін раз вечарам фру сказала, што пекар стаў бы людскім мужчынам, «каб яму такую дзелавітую жанчыну, як твая маці, Міа». Але сёння фру хворая, а пекар п’янствуе. Зрэшты, і гэта не так і важна. Я магла аставацца адна, каб толькі знайшлося ў нас на гарышчы хоць трошкі яды... Змерзлая і напалоханая, выйшла я на дарогу, белую ў месячным святле. Навокал ні душы. Я кінулася бегчы да горада. Я шарахалася, як палахлівы конь, ад цёмных ценяў, што кідалі елкі, і старалася трымацца далей ад іх, на малочна-белай паласе дарогі. Дабегшы да саду каля крамы, я пачула моцны пах кветак і, прыпыніўшыся, прагна стала ўдыхаць яго, нібыта духмянасцю кветак можна было насыціцца. Толькі прабегшы амаль паўдарогі да горада, я перавяла дух і агледзелася. Я была босая, з голаю галавою. He, лепей пачакаць маму тут. Я ўселася амаль на тым самым месцы, дзе некалькі тыдняў назад сядзела мая хворая мама ў сваім брыдкім шалі. Як і тады, высока на дрэвах віселі яблыкі, Але цяпер, уночы, калі навокал прытаіліся месячныя цені, у мяне нізашто не хапіла б духу ўкрасці хоць адзін. Дый страўнік у мяне зводзіла ад голаду. 3 практыкі я ведала, што можа здарыцца ад зялёнага яблыка. Ужо выпала раса, стала халаднавата, я сціснулася ў камячок, падабраўшы пад спадніцу чорныя паабдзіраныя ногі, і вырашыла чакаць. Пах кветак і месячнае святло хвалямі набягалі на мяне. Абавязкова прыйду сюды пасядзець калі-небудзь вечарам, як не буду галодная, падумала я. Я глядзела ў бяздонны акіян месячнага святла, і мне здавалася, што і дарога, і пах кветак, і я разам з імі плывём кудысьці ўдалячынь. Гэтаксама, калі чалавек доўга і пільна глядзіць на ваду, яму здаецца, што ўся зямля пад нагамі пачынае паволі рухацца. Я пасядзела яшчэ трошкі, калоцячыся ад холаду, і неўзабаве задрамала. Потым пачала мерзнуць, а калі зусім скарчанела, вырашыла вярнуцца дахаты і ледзь паднялася. Мама, напэўна, астанецца ў горадзе на ўсю ноч. Я была такая змучаная, што нічым не цікавілася, нават голад прайшоў. Ды толькі я выпаўзла з канавы, як падышла мама, потная і расхваляваная. — Божа мой, Mia...— яна накінула на мяне свой шаль, і мы ўдзвюх зноў уселіся на краі канавы. Мама выцягнула кавалак булкі і дала мне.— Прыйдзем дахаты, зварым хоць глыток кавы, я прынесла некалькі зярнят. За ўвесь дзень у мяне ў роце не было ні крошкі,— гаварыла яна. Я прытулілася да мамы і пачула, што яна ўся калоціцца. — Пойдзем, ты ж зусім змерзла.— Крыху сагрэўшыся, я аддала ёй шаль і зноў вылезла з канавы. — Зусім я не змерзла. He, не змерзла. Змерзла? Ані не змерзла,— здавалася, мама сама не разумее, што мармыча. — Божа, так пахне! Ты чуеш, Міа? — казала яна, удыхаючы пах кветак. Я не адказала. Мне здалося, што мама ідзе неяк дзіўна, трошкі накульгваючы. Праўда, у яе такі вялікі жывот,— гэта, мусіць, праз яго. I ўсё ж... He, зусім здурнела: мама ідзе без туфляў, у адных панчохах! — Ты нейкая неразумная, мама, ходзіш у адных панчохах. А дзе твае туфлі? — Туфлі? Я іх згубіла,— па голасе я зразумела, што яна хлусіць. Што магло здарыцца з яе парванымі парусінавымі туфлямі? Дарослыя людзі звычайна не губяць абутку, тым болей адразу з абедзвюх ног. Так я і паверу. Я даволі ўсяго набачылася, каб зразумець гэта. Кроў хлынула мне ў галаву, і, дарма што даймаў холад, стала вельмі горача. Мама ідзе ў адных панчохах! Літасцівы божа, што з ёю здарылася?! — Скінь панчохі, яны ж парвуцца,— нарэшце асмелілася я загаварыць. — Хіба не ўсё роўна, парвуцца яны ці не,— па маміным голасе я зразумела, што яна плача. — Ты стукнула яму туфлем? — Яму? He, я ёй стукнула туфлем па носе. Яна ж ведае, што ён жанаты, нават знаёмая са мною,— мама зноў змоўкла. Духмянае месячнае святло, здавалася, крычала пра нашу бяду. Праўда, сёе-тое я, напэўна, усё-такі разумела, хоць маму зразумець ніяк не магла. Зусім не трэба так бедаваць, калі ён пайшоў да другой. Гэта ж добра, няхай сабе тая, другая, забірае яго, па крайняй меры мы ад яго збавімся. — А яму ты стукнула другім туфлем? — крыважэрна папыталася я. — He, другі туфель я выкінула. He магла ж я ісці ў адным. Ну, зразумела,— айчыму яна не асмелілася стукнуць, а мне ж ад яе не раз перападала. Сады кончыліся, мы ішлі міма непрыгожых дамоў індывідуальных забудоўшчыкаў. Цені на дарозе сталі нехлямяжыя, пах кветак знік. Мама была падобная на жабрачку; намоклы ад расы пыл абляпіў панчохі. Асцярожна, стараючыся не дыхаць, мы пракраліся на гарышча па вузкай лесвіцы, але мама наткнулася на бляшанку з сіропам, якая стаяла каля лесвіцы, і мне здалося, што яна бомкнула, як звон у царкве. Мама вылаялася: — Чортава бляшанка, каб яна правалілася! — Раней я ніколі не чула, каб мама лаялася. Я наелася булкі і болей за ўсё хацела цяпер спаць, але мама не магла заснуць, не выпіўшы хоць бы кубачак моцнае кавы, бо, як яна растлумачыла, ёй страшна баліць галава. — Няма ніводнай трэсачкі. I ў Вальдэмара няма,— сказала я спакойна. Я сядзела на пасцелі, не зняўшы сукенкі, і змагалася са сном. Мама назбірала газет, запаліла іх, наліла вады ў кафейнік (кожны дзень я цягала ваду ад цёткі, што трымала краму), увярцела ў ручнік кафейны млынок, каб унізе не пачулі, як яна размолвае зярняты. Але папера імгненна згарэла, а вада толькі прылецілася. Я ўбачыла, як мама разрывае плеценую карзіну, у якой айчым, працуючы землякопам, насіў звычайна правізію,— і сон адразу прапаў. Полымя, мігам ахапіўшы сухія дубцы, загуло ў каміне, але вада зноў не паспела закіпець. Мама зноў пахмурнела. Яна раздзелася, асталася ў палатнянай кашулі, тасьма ад спадніцы ўрэзалася ў распаўнелую талію, жывот быў вялікі і высокі. — У мяне ўсё-такі будзе кубак кавы, хоць бы на гэта спатрэбілася спаліць увесь дом,— скрозь зубы сказала яна. Яна пайшла на гарышча, вярнулася амаль з новаю шчоткаю, якою мыюць падлогу, і ўсунула яе ў камін. Туды ж выправіліся дзве драўляныя лыжкі і драўляная мешалка. Нарэшце кафейнік закіпеў. Я ўжо зусім прачнулася, а кава так смачна пахла, што я папрасіла ў мамы глыток, а яна дала яшчэ свежую булку ў прыдачу. — Я купіла некалькі булак, а там што будзе, тое будзе. Дзеля чаго збіраць і галадаць; галадаць, калі нешта маеш, і галадаць, калі нічога не маеш. Ва ўсякім разе, я зварыла кавы і буду піць яе,— урачыста кончыла яна. Ад выпітае кавы і маміных слоў я так падбадзёрылася, што прапанавала схадзіць да плота, дзе вельмі пахнуць кветкі. — Можа, сарвём штук колькі кветак ці нават пару яблыкаў...— сказала я. Мамін настрой перадаўся і мне. Напраўду, лепей ні пра што не думаць. Але мама не захацела пайсці. — He мялі лухты... Усё-такі я зварыла кавы,— паўтарыла яна. Дзіва, колькі яна спаліла ўсялякага хламу. Гэтая перамога над расчырванелым камінам і пустою скрынкаю з-пад дроў нібыта ажывіла яе. Яна нібы ганарылася тым, што з-за кубка кавы сналіла драўляныя лыж- кі, шчотку, якою мыюць падлогу, драўляную мепіалку і кош з-пад правізіі. Нечакана яна адкрыла ў сабе новьія магчымасці, пра якія раней і не здагадвалася. Гэта ўзрадавала яе, надало ўпэўненасці. Ва ўсякім разе, ёй так здавалася. — Заўтра ўсё-такі купі дзе-небудзь туфлі,— сказала я, баючыся, каб яна не надумалася заўсёды хадзіць басанож, як цыганкі, якіх мне не раз даводзілася бачыць. — Ведама, куплю, навошта эканоміць. Усё роўна толку не будзе. Я зноў паспрабавала заснуць, а мама пачала вытрасаць пыл з свае адзінае пары панчох, у якіх яна прыцягнулася ад гарадское таможні. Пасцель на KaHane была зноў пасланая на дваіх, а мама ж ведала, што «ён» не прыйдзе дахаты, і магла б узяць мяне да сябе. Але яна гэтага не зрабіла. Урэшце пасля ўсіх трывог я заснула моцным сном. На другі дзень мама вярнулася дахаты ў паношаных парусінавых туфлях, купленых за пяцьдзесят эрэ ў працэнтшчыка Кале. Другую пару чаравікаў яна прынесла ў пакеце. Запалу яе хапіла ненадоўга.