КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Праўда, у падручніку так і было напісана: «памёр ад брыдкае хваробы». Ведама, з усіх хвароб «вашывая» была самая брыдкая, на яе і хварэў кароль. Можа, і мне суджана схапіць «вашывую хваробу», калі мама не скора паправіцца? «Увярцелі ў прасціну...» Я клалася на ложак і спрабавала ўвярцецца ў бабуліну прасціну, але нічога не выходзіла: мусіць, трэба, каб хто-небудзь памог. — Што ты там валтузішся? — пыталася бабуля. Дзед не пераставаў храпці, а яна спаўзала з ложка, адбірала ў мяне скрынку з вьіразкамі і гразіла выправіць мяне дадому, калі не буду слухацца. Я прыкідвалася, што спалохалася, хоць толькі пра гэта і марыла. Але мне ўсё-такі не хацелася, каб бабуля разгадала мае думкі, гэта вельмі б яе засмуціла. Я зноў клалася ў пасцель і абяцала адразу заснуць, абы толькі яна не злавалася і не выпраўляла мяне дадому. Усё гэта было б не так страшна, калі б не рыжая старая, якая прыходзіла амаль кожны дзень. Яна раіла бабулі карміць мяне цвілым хлебам, бо ад яго чалавек становіцца дужы, і абавязкова біць адзін раз на дзень, бо так напісана ў бібліі. А потым пачынала яна выкладваць гісторыі пра сваіх каралёў, нібыта была з імі добра знаёмая. На сцяне ў бабулі віселі партрэты некалькіх каралёў і прыгожай прынцэсы з высокаю «віктарыянскаю» прычоскаю. Усе прыгожыя і шляхетньія жанчыны насілі такую прычоску, хоць рыжая старая запэўнівала, што яе робяць толькі «гуляшчыя», якія швэндаюцца начамі ў норчэпінгскім парку. Мне такая прычоска ані не падабалася. Яна была зусім гладкая, а я заўсёды марыла пра кучаравыя валасы. Бабуля ніколі не карміла мяне цвілым хлебам і, як толькі вымяталася рыжая старая, давала мне лусту хлеба з маслам. — Хай беражэ цябе бог, дзіцятка,— гаварыла яна, і рукі ў яе дрыжалі.— He дай бог перажыць табе гэтулькі гора і няшчасця, колькі выпала яго на маю долю. — Чаму гэтая цётка так не любіць дзяцей? — пыталася я. — У яе іх ніколі не было, разумееш? Яна за жыццё нацярпелася гора і думае цяпер, што стала добрым чалавекам толькі таму, што некалі вельмі гаравала. Вось чаму яна хоча, каб дзяцей мучылі дарэмна... Ад голаду людзі становяцца злосныя, як сабакі... Ты не зважай, еш свой хлеб. На сцяне, якраз над маёю канапаю, вісяць фатаграфіі — капітана і камінара. Камінар намнога прыгажэйшы. Густыя кучаравыя валасы, вялікі нос з гарбінкаю і вялікія смелыя вочы, якія глядзяць проста на мяне. — He быў ён цвярозы, калі здымаўся,— не раз гаварыла бабуля. У капітана шырокая барада, яму ўжо многа гадоў. Я ведаю, што камінар даўно памёр, а ці жывы капітан, не можа сказаць нават бабуля. А раптам ён усётакі жывы і ўвойдзе калі-небудзь на сваім параходзе ў норчэпінгскую гавань? Хай тады паглядзяць на мяне дзеці з ідывідуальных дамоў. 3 такімі прыемнымі думкамі я засынаю. Разам з Ханаю і капітанам мы адплываем на трохмачтавым судне, вельмі падобным на тую вялікую барку, што прыходзіць звычайна ў Норчэпінг з грузам кавы, разынак, карыцы і іншых ласункаў, назваў якіх мы нават не ведаем. Але на нашым параходзе — толькі вялізныя кучы апельсінаў. Надышоў верасень. 3 узгоркаў Вільбергена пацягнула холадам. Я даўно перачытала ўсё з бабулінай скрынкі, а айчымаву «Гісторыю Швецыі» вызубрыла на памяць і любіла яе найболей, хоць яна была сумная, дурная і хлуслівая. Мяне чамусьці злавала, што рыжая цётка, напэўна, казала праўду, што жыў такі кароль, які памёр ад «вашывай хваробы». У кнізе адкрыта было сказана: «брыдкая хвароба», і дзеці вучылі гэта ў школе. Гісторыя з брыдкаю хваробаю караля найлепей адбілася ў маёй памяці. А яшчэ я запомніла, як народ, астаўшыся без караля, выбраў каралём прыгожага прынца, а той упаў з каня і забіўся. Густаў Ваза і Карл XII не пакінулі ніякага следу ў маёй памяці, але тое, што прынц так і не паспеў стаць каралём, моцна мяне ўзрушыла. Я ўяўляла, як народ стаіць на полі вакол мёртвага прынца і яго каня, кветкі журботна ківаюць галоўкамі, якраз як у песні пра Х’ельмара і Хільду. Наступнага караля, адважнага Карла-Іягана, на мой погляд, не варта было вітаць. Ён ўвесь час ваяваў і жыў неўтаймавана, як, зрэшты, і ўсе астатнія каралі. Такім чынам, з усяе гісторыі, якую я прачытала самастойна, запомніла толькі караля з «вашываю хваробаю» і мёртвага прынца, якога аплаквае народ. Намнога пазней, калі я трапіла ў народную школу, выявілася, што «мая» гісторыя Швецыі такая самая дурная і страшэнна сумная, як і гісторыя айчымава, але ўсё-такі толькі яна ды яшчэ біблія давалі мне радасць. Геаграфія аставалася кітайскаю граматаю да таго часу, пакуль я не пайшла са школы. Мне не было яшчэ дзесяці, а я ўжо скалясіла Швецыю ўдоўж і ўпоперак, але маё веданне краіны, вынесенае з гэтых па- ездак, ніяк не супадала з тым, што давалі нам на ўроках геаграфіі. Мне ніколі не ўдавалася трапіць у тыя мясціны, пра якія расказвалася ў падручніку. Пра Норчэпінг там, праўда, сёе-тое гаварылася, але хіба гэта быў той горад, які ведала я? Упамінаўся ў падручніку і Кальмардэн, але ні слова не было сказана пра тое, што там у лесе жыве прыгожы чалавек, з якім мне суджана пазнаёміцца. Толькі з славалюбства вучыла я сумныя ўрокі гісторыі і з жалем слухала, як спатыкаюцца на кожным слове мае таварышы. Да таго часу (мне было тады адзінаццаць гадоў) я праз ласку лёсу прачытала «Гісторыю» Старбека. Толькі нямногія дзеці з бедных сем’яў былі начытаны гэтак, як я. Мяне цешылі «Богавы сябры і ўсеагульныя ворагі», прыгоды Стурарна і апісанні неўраджайных гадоў, апавяданні пра рабства, пра барацьбу і перамогу рабоў, пра доўгае рэгенцтва Кнутсана, пра ўкрытых шрамамі таямнічых храмоўнікаў і сотні іншых цікавых рэчаў. Тое самае адбылося і з біблейскімі прытчамі. Мне не было яшчэ дванаццаці гадоў, як я кінула вучыць урокі па сумным і пустым падручніку і стала рыхтавацца проста па бібліі, хоць настаўнік быў вельмі незадаволены. Іншы раз мяне нават ставілі ў кут толькі за тое, што я ўжывала біблейскія выразы. «Яны не бедным дзецям»,— шчыра сказаў мне неяк адзін школьны настаўнік. Ён жывы і цяпер. Яшчэ дзесяць гадоў вучыў ён «бедных дзяцей». Аднойчы ў абед — жыць у бабулі стала зусім невыносна, бо пахаладала і басанож выходзіць на двор я не магла,— прыйшоў айчым. Ён быў не зусім цвярозы. — Hy, Mia, збірайся дадому,— сказаў ён і шпурнуў на стол вялікі пакунак. — Як Гедвіг і.„? — Гедвіг зноў здаровая і стройная, як чарацінка. Яна прасіла прывесці дзяўчынку дадому. — Добра, але... — Ах, яно памерла. Непаравое, а цяпер усё ў парадку, а я ўжо тры тыдні працую ў порце. Зарабляю сем крон за тыдзень. У пакунку табе пячэнне да кавы, а дзяўчынцы — чаравікі. Паспяшайся, згатуй кавы — у сем гадзін мне заступаць на змену. У бабулі зусім галава пайшла кругам. — Сем крон,— нарэшце вымавіла яна.— Ды ты ашалеў? Зарабляеш сем крон, а сюды і носа не паказваеш? Да гэтага часу не мог купіць дзяўчынцы пары чаравікаў? Hi разу не зайшоў расказаць, што здарылася, а мы тут шалеем ад трывогі. Міа нічога ж не ведала, калі прыйшла сюды, вашывая і абарваная. — Ну, гэтаму канец. Гедвіг ужо паднялася, і цяпер усё перайначыцца. Вось табе, і не бурчы,— і ён даў бабулі дзве кроны. Яна вельмі здзівілася. — Ну што ж, дзякуй табе,— сказала яна ціха.— Здаецца, гэта першы раз у жыцці. Я паглядзела на партрэт камінара, на якога так падобны айчым, і ўссунула новыя чаравікі, якія праваляліся ў нашым пакойчыку амаль месяц. Калі б не яны, мне давялося б ісці басанож. — Дома ўбачыш сёе-тое новае,— сказаў айчым, калі мы спехам пілі каву, мачаючы ў яе кавалкі булкі. Развітваючыся з намі, бабуля заплакала, але мне здалося, што яна не вельмі засмучаная. Калі захварэла мама, падарожжа ад хаты да бабулі забрала ў мяне цэлы дзень, а цяпер мы дабіраемся намнога хутчэй. Новыя чаравікі трохі ціснуць, але я гэтага не чую. Я без шапкі, з ускудлачанымі валасамі, бо не паспела бабуля прычасаць мяне, у пакамечанай і бруднай сукенцы, але айчыма такія дробязі не бянтэжаць. Ён моцна трымае мяне за руку, і я да самаезаставы амаль бягу за ім. Далей нам выпадае ісці цераз горад, і мы трохі прыпыняемся: я чакаю каля карчмы, пакуль айчым п’е піва. На Новым рынку якраз кірмашовы дзень. Гандлююць дзесяткі ларкоў. Каля аднаго ларка ў вялікай сетцы вісіць цэлая вязка рознакаляровых шароў. Я не магу адарвацца ад шароў, але тут прыпыняецца айчым каля гандляра гіпсавымі фігуркамі, які расклаў свой тавар проста на бруку. Мяне зусім не цікавяць фігуркі, павярнуўшыся да іх спінаю, я засмучана гляджу на сетку з шарамі. Айчым распытаўся пра цану кожнае фігуркі, але зацікавіўся толькі адною. Гэта была вялікая група вышынёю з паўметра: босы хлопчык у сініх штанах нахіліўся над пнём, а між ног у яго сядзіць жаба. Жаба зялёная, пень карычнева-шэры, у хлопчыка ружовы задуменны твар. «Жаба лепей»,— вырашыла я і таксама зацікавілася. Скульптура каштавала дзве кроны пяцьдзесят эрэ. Айчым даваў за яе толькі дзве кроны. Ён быў на «ты» з прадаўцом. — Ты ўсё-такі заробіш, халера на цябе! Дзед гаварыў з замежным акцэнтам, і я не разабралася, што ён адказаў. Нарэшце яны старгаваліся за дзве кроны. Я зразумела, што няма чаго і думаць пра шар, калі ён купіў такі дарагі гасцінец маме. Мне ён купіў за семдзесят пяць эрэ саламяны капялюш; з палёў у ім звісалі дзве доўгія вузкія стужкі. Ён захацеў, каб я адразу надзела капялюш, але я наадрэз адмовілася. He да гэтай жа сукенкі! Я дык ведала, што да чаго падыходзіць! I я панесла капялюш у пакеце. Усё адбылося так хутка, што я не паспела ні ў чым разабрацца. Адчуванне адзіноты яшчэ не пакінула мяне. Галава, як і раней, свярбела, і, нягледзячы на ўсе пакупкі, я не хацела верыць ні ў якія перамены да таго часу, пакуль не ўбачу жывую і здаровую маму. — Мусіць, я вазьму возчыка,— сказаў айчым, захмялелы ад выпітага піва. — Нам гэта не па кішэні, мама зазлуецца,— хмурна запярэчыла я і рашуча выправілася наперад. Ён моўчкі пайшоў за мною. Сонца расцягнула па небе доўгія дымчатыя палосы: зрэдчасу яму ўдаецца прабіцца скрозь воблакі і асвяціць заінелую траву і шаматлівы лапушнік. Я — і адначасна нібыта не я, а нехта другі — іду па дарозе, перабіраючы нагамі і какетліва прытанцоўваючы, прасякнутая разуменнем свае красы. Бліскучыя, іскрыстыя чыстыя валасы заплецены ў светлую касу. На мне новыя карычневыя чаравікі, новыя панчохі, сукенка ў клетачку з шатландкі, саламяны капялюш з доўгімі стужкамі, якія сплываюць на спіну, a ў кулаку заціснута цэлых пяцьдзесят эрэ! Я іду ў сад, я траплю за жывую абсаду!