КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Я паволі пайшла дадому. — Хіба ты не хочаш пагуляць з намі? Давай скакаць цераз вяроўку з мячом! Я збегаю дадому па мячы, у мяне іх два, і адзін дам табе. Дзяўчынка так моцна ўпрошвала мяне, што нават падышла блізенька, потым некалькі разоў зайздросна правяла бруднымі кулакамі па маёй новай сукенцы. — Адчапіся! — сказала я і адпіхнула яе. Мне было агідна, захацелася дахаты — да шакаладнага вінаграду і хлопчыка з жабаю, да худое і бледнае мамы, якая кожны вечар перад прыходам айчыма пачынае непакоіцца, ходзіць з кута ў кут і нешта мармыча. Яна баіцца, што ён зноў не прыйдзе, хоць ён штодзень клянецца ёй, што мінулае ніколі больш не паўторыцца. А з дзецьмі выйшла нешта не так. Гонар мой знік, я стаяла на дарозе, акружаная чарадою дзяцей, і мне было вельмі сумна. Усё адбылося неяк нечакана. Яны дужа доўга марудзілі, а я дужа доўга была адна — цяпер я не хацела ні з кім вадзіцца. Скакаць цераз вяроўку я ўмела і раней, яшчэ да таго, як у мяне паявілася прыгожая сукенка. Хіба трэба было надзяваць новую сукенку, каб атрымаць права гуляць з імі? Але ж самі яны не такія ўжо ўбраныя. Я ніяк не магла зразумець гэтага, мне хацелася хутчэй пайсці. Яны такія дурныя, саплівыя, зайздросныя! Я ведала, што магу плюнуць на іх, а яны і вокам не маргнуць. У іх выхавана пашана да ўсяго новага, багатага, да кожнага, хто чым-небудзь вышэйшы за іх. Цяпер — убраная, з ледзянцамі ў руках — я магла рабіць усё што хочаш. Але ці надоўга? Як толькі сукен- ка і чаравікі зносяцца, усё зноў стане, як і было. Мяне зноў пачнуць праганяць. Як могуць жыць дзеці, такія непадобныя на Хану? Чаму Хана толькі адна? Чаго яны ад мяне хочуць? Раней яны лаяліся і дражнілі мяне, варта было мне толькі падысці. Што ж ім трэба цяпер? У душы маёй адразу прачнулася бязмежная любоў да мамы, да нашага пакоя, да звыклых і мілых рэчаў. Мы з мамаю такія адзінокія, у нас нічога няма, толькі вазы, камода ды яшчэ сякі-такі набытак... Жалудовая канапа мне ў тысячу разоў даражэйшая за ўвесь гэты натоўп! Захацелася спакою, каб мяне ніхто не сарамаціў, не падлізваўся, захацелася хутчэй пайсці дадому. Мне яны не патрэбныя. Усё, чаго я так моцна хацела, аказалася непатрэбным. I дзяўчаткі, якім галоўнае — прыгожая сукенка, таксама не патрэбныя. Айчым цярпеў мяне толькі дзеля мамы, дзеці — дзеля новай сукенкі. Адной толькі маме была я патрэбная; ды яшчэ вобраз Ханы жыў у маім сэрцы, голас яе прычыняў боль і клікаў. He адказваючы на іх просьбы астацца пагуляць, я паволі ішла дадому. Яны не адставалі. — Я пайду дадому, я не хачу гуляць. Вось вам мае ледзянцы,— не прыпыняючыся, я аддала цукеркі той дзяўчынцы, што была бліжэй. Яны адразу адсталі, стоўпіліся вакол дзяўчынкі з цукеркамі, якраз як чарада варон вакол кучы зерня. Я, маркотная, паплялася далей. Так першы раз спазнала я тую безвыходную адзіноту, якая ахоплівае чалавека, калі ён сутыкаецца з людскою несправядлівасцю і абыякавасцю да няшчасных, з нізкапаклонствам і халопствам перад шчасліўцамі ці перад тымі, каго лічаць шчасліўцамі. Пачуццё гэта хутка пераходзіць у пакорнасць лёсу, ператвараецца ў кайданы, імя якім — нікчэмнасць і бездапаможнасць. Надышоў кастрычнік, а мы ўсё жылі яшчэ ў Вальдэмараў, хоць даўно ўжо вырашылі пераехаць. Цяпер не праходзіла дня, каб не прыбягала Іда, просячы мяне выйсці пагуляць, а ўнізе чакалі дзеці. Іда расказала ім пра прыгожы «бюст» — пра хлопчыка з жабаю, і хоць мне давялося зноў надзець сваю старую сукенку, у той нядоўгі час, што жылі мы яшчэ ў Вальдэмараў, верхаводзіла ўжо я. Дзіця не здатнае доўга разважаць пра людскую зменлівасць і легкадумнасць, але недзе ў глыбіні душы ўсё-такі астаецца трэшчына. Кончылася тым, што я стала тыраніць дзяцей у пасёлку. Мы часта скакалі цераз вяроўку, але я ніколі не дапускалася да таго, каб самой круціць яе. Я толькі загадвала. Яны павінны былі слухацца, а не дык я адмаўлялася з імі гуляць. Я падбухторвала дзяцей на ўсялякія выхадкі, за якія дома іх бязлітасна лупцавалі. Нават Ідзе моцна перапала адзін раз вечарам за тое, што яна вельмі позна прыйшла дадому. Але ніхто не смеў жаліцца. А мяне ж мама ў той час не біла. У яе проста не было сілы. Я так доўга круцілася сярод дарослых, гэтулькі ўсяго наслухалася, што цяпер мая фантазія не ведала мяжы. Крамніца расказвала неяк пра аднаго старога парабка, які працаваў у садзе ў яе бацькоў. Ён еў бульбу проста ў лупінах. Я ведала, што сад іх каля самага пасёлка. Шмат дзён засаб цёмнымі кастрычніцкімі вечарамі цягала я за сабою дзяўчатак да таго саду. I мы гадзінамі пільнавалі пад кухонным акном, спадзеючыся ўбачыць, як дзед будзе есці бульбу ў лупінах. Мне ўдалося ўбіць у галаву дзецям, што гэта — мяжа чалавечых магчымасцей. На тонкіх фіранках асветленага лямпаю акна выразна акрэсліваліся цені людзей. Але дзеда сярод іх мы ні разу не бачылі. Затое часта было відаць, як два твары набліжаюцца адзін да аднаго. Тады мы замаўкалі. Мы былі перш за ўсё дзяўчаткі. — Яны цалуюцца,— шаптала я,— яны любяць адно аднаго,— і мы заміралі. — Яна не пайшла да свайго кавалера, яна ўтапілася ў Абаку,— зноў расказвала я, калі мы ў асенняй цемры вярталіся дадому, так і не ўбачыўшы дзеда. Дзяўчаткі слухалі затаіўшы дыханне, а потым пакорліва цярпелі пабоі, якімі іх узнагароджвалі за позняе вяртанне, але назаўтра вечарам зноў употайкі прабіраліся да крамы, і мы зноў ішлі ў сад. Мы падкрадаліся да акна прыкладна ў адзін час і заўсёды бачылі тыя самыя два цені; што б тыя двое ні рабілі — вячэралі ці пілі каву,— урэшце твары іх абавязкова набліжаліся. I заўсёды ў мяне знаходзілася што расказаць дзяўчаткам па дарозе назад. Адзін раз я папыталася ў фру, дзе цяпер той парабак, які еў бульбу ў лупінах. — Бог ты мой, дзіцятка, што ты балабоніш? — здзівілася яна.— Ён памёр трыццаць гадоў назад. Гэта быў удар. Раней мне не прыходзіла ў галаву папытацца, а цяпер выявілася, што з таго часу, як ён еў бульбу ў лупінах, прайшло ўжо трыццаць гадоў! Hi слова не сказала я пра гэта сваім сяброўкам. Зваліўшы ўсё на маму, якая нібыта прымушае мяне памагаць ёй класціся, я болей не выходзіла вечарамі на двор. Добра яшчэ, што мы павінны былі пераехаць, інакш гісторыя з дзедам выплыла б наверх. Айчым страціў сваю часовую працу. Цяпер ён цэлымі днямі тырчаў дома, і я часта чула, як мама кажа, што на новым месцы жалаванне будзе зусім маленькае. — Што зробіш на сто пяцьдзесят кронаў за год? — А кватэра, а дровы, а мука? Але маму гэта, мусіць, не пераканала. У канцы кастрычніка мы з мамаю, пагойдваючыся, ехалі ў брычцы на рысорах і з запонаю. Такія вазкі, лічыцца, вельмі зручныя і прыгожыя. Вялізны, гладкі і вельмі ляны конь прыпыняўся перад кожным узгоркам, хоць дабра ў нас было зусім нямнога, а пасажыры — не сказаць каб ёмкія: мама, зноў худая і стройная, я з запалымі шчокамі і айчым за фурмана — яго таксама не назавеш тоўстым. Мама з айчымам зноў паладзілі, і я, як заўсёды, пакорна адышла на задні план. Ва ўсякім разе, мне так здавалася. За намі паволі рухаўся воз з жалудоваю канапаю і іншымі пажыткамі. Яго цягнула пара добра ўкормленых коней, якія імкнуліся кінуцца галопам, падтрэсаючы пажыткі, як толькі наш ляны конь пераходзіў на дробную рысь. Мінула дзве гадзіны, як патачны дамок астаўся ззаду. Праводзілі нас з пашанаю. Вечарам перад ад’ездам Вальдэмарьі паклікалі нас у госці. Піва і гарэлкі было не дужа многа, так што ніхто не напіўся. На мне была новая сукенка з шатландкі і новыя чаравікі. Вальдэмар пасадзіў мяне на калені, і ад яго зусім не пахла — нядаўна прайшоў дождж. А айчым пасадзіў на калені гаспадыню, сказаўшы, што яна кругленькая і сімпатычная. Мама толькі рагатала, бо вельмі смешна было глядзець на гаспадыню на каленях у айчыма, якая спалохана вылуплівала вочы на Вальдэмара і чырванела ад айчымавых плескачоў. У Вальдэмараў мы добра пагасцявалі. Вальдэмары далі маме гасцінец — вялікую бляшанку сіропу, а мама аддала гаспадыні сукенку, што атрымала некалі ад таварыства дапамогі бедным. Калі мы ад’язджалі, Вальдэмар прыйшоў дадому ўдзень, каб памагчы пагрузіцца, а пекар прывалок вялізны бохан хлеба, але быў такі п’яны, што, мабыць, і сам не разумеў, што гаворыць. Ён крычаў: — Як толькі фру Стэнман аўдавее, я прыйду да яе ў сваты! Беражыся, Стэнман, каб яна не аўдавела дужа рана! Але айчым не зазлаваўся, а толькі пасмейваўся з пекара разам з Вальдэмарам. Я чула, як Вальдэмар ціха сказаў маме, так, каб ніхто болей не чуў: — Калі зноў стане цяжка, ведай, што тут табе заўсёды ёсць пакой, хоць і не вельмі адмысловы. Дзве гадзіны дарогі аддзялялі мяне ад патачнага дамка. Пад вечар пахаладнела. Ад мернага пагойдвання зліпаліся вочы, і я раз-пораз клявала носам. Дый я трохі змерзла. Айчым з мамаю безупынку балбаталі, ані не звяртаючы на мяне ўвагі. Бог ведае пра што яны толькі не гаварылі! Некалькі разоў мама адварочвалася і пыталася, ці добра мне. Тады і айчым адварочваўся і пытаўся, ці не здаецца мне, што ехаць вельмі забаўна. Варта было яму толькі папытацца пра гэта, як наша падарожжа адразу пераставала здавацца забаўным. Калі мы нарэшце дабраліся да месца, было зусім цёмна. Пры самай дарозе, па якой, відаць, не часта ездзілі, стаяў адзінокі дом. У ім ужо нехта жыў — некалькі вокан былі асветленыя. Каля самага ганка я заўважыла дрэва, высокае, з голымі галінамі. Тут айчым усю зіму працаваць будзе возчыкам. Мы ўвайшлі ў пусты пакой з атынкаванымі сценамі. — Пахне людскою,— сказала мама, пакідаючы дзверы адчыненыя. Адкуль яна ўзяла, што пахне людскою? Я з усяе сілы нюхала паветра сваім задраным носам, але так нічога і не пачула, апрача паху тытуню і пацукоў. — I праўда, што за халера! He зачыняй дзвярэй,— сказаў айчым, які апошнім часам, як рэха, паўтараў маміны словы. А пакой быў папраўдзе не такі і благі. Мне адразу стала тут добра, як толькі ўвайшла. Усю пярэднюю сцяну займала вялізная шведская печ, у якую было ўмуравана маленькае жалезнае агнішча з надпісам: «Ёмістасць — 4». Падлога, насланая з шырокіх сукаватых дошак, падмеценая, але не вымытая. У возе разам з іншымі рэчамі ляжала карзіна, у якую мама ўпакавала лямпу, кацялок, каву — і вось цяпер яна запаліла лямпу і, не распранаючыся, пачала завіхацца каля печы.