КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— У нас няма ні зернетка кавы, ні драбка цукру... — Але ж ты атрымала грошы за прасціньі, а тут, напэўна, ёсць крама. У гэтай цёткі я не вазьму ніякае кавы.— Я зноў стала думаць пра дачку селяніна, пра тое, якая не падобная на яе мама, і пагладзіла яе па галаве з ласкаю і пяшчотай. Да самага блізкага калодзежа трэба было прайсці добры кіламетр. Гаспадыня паказала мне дарогу. Калі я дабралася да калодзежа, падышла нейкая бабуля і сказала, што ваду браць няможна. — Адкуль ты? — папыталася яна, надзяваючы акуляры, якія віселі на шнурку. — Мы жывём...— тут я запнулася. — Ну, дык дзе ты жывеш? — Мы жывём у дачкі селяніна...— Я ніколі не чула, як завуць гаспадыню, ды тут успомніла самае важнае і самае дзіўнае, тое, што яшчэ асталося ад казкі пасля гэтага сумнага пераезду: — Яе муж працуе на цукровым заводзе, яго завуць Вальдэмар. Старая зарагатала так, што ў яе жывот стаў падскокваць. — Бог ты мой, вы жывяце ў «сіропніцы»?! (Такую мянушку нашай гаспадыні далі людзі ў пасёлку індывідуальнага будаўніцтва.) Чаму ж тады твая мама сама не прыйшла па ваду? Такое вялікае вядро табе не пад сілу. Праўда, тут завядзёнка пасылаць дзяцей, бо дарослыя добра ведаюць, што цяпер засуха і ваду браць забаронена. Калодзеж амаль зусім высах. — Мама гэтага не ведае, яна хворая, а мы толькі што прыйшлі. I мы ніколі не былі тут раней. Добрая цёця, дазвольце мне ўзяць трошкі вады — столькі, каб хапіла на каву. Жыццё адразу здалося мне невыносна цяжкім. Я ведала, што ёсць многа рэчаў, не прызначаных такім, як я. Стракатыя, яркія даларнскія сумкі на насавыя хусцінкі; прыгожа размаляваныя гумовыя мячы, вялізазныя, проста казачныя; масла, ліверная кілбаса і белы хлеб; лялькі, у якіх заплюшчваюцца вочы і ў якіх сапраўдныя валасы; прыгожыя чаравікі і кароткія сукенкі — яны называюцца сукенкамі «прэнсес»; вераўчаныя гушкалкі ў садзе; кніжкі з малюнкамі, якія бачыла я ў адным доме, куды мама хадзіла прыбіраць,— усё гэта, я добра ведала, было не для мяне. Але ж усё гэта недасяжнае і большасці маіх таварышаў! Затое ў нас было так многа другіх рэчаў, што мы не вельмі і бедавалі па ўсім гэтым харастве. Думка пра класавую няроўнасць ніколі яшчэ не прыходзіла мне ў галаву. Галадала я часцяком, але гэта было ва ўсіх нас нешта такое звычайнае, што не магло выклікаць якіх-небудзь сумненняў, прымусіць пакутаваць ці фантазіраваць. Але вада... Нікому ў цэлым свеце не адмовілі вады так, як мне... Ісусу, праўда, далі замест вады воцату, але ж ён потым памёр. Я чула пра людзей, якія паміралі ад смагі ў пустыні, пра смелых падарожнікаў, якія здабылі ваду з жыватоў сваіх вярблюдаў. Але ж тут няма ніякіх вярблюдаў... Тут нават пустыні няма. Тут ёсць звычайны калодзеж, але ваду браць з яго няможна. Калі людзі ў пустыні знаходзілі нарэшце аазіс з крыніцаю, ім дазвалялася браць ваду, а тут гэта забаронена. Забаронена. Хіба можна парушыць забарону? Тут нічога не зробіш. Як мог бы храбры паганяты знайсці ваду ў страўніку свайго вярблюда, калі б вярблюду было забаронена піць? Фру ў акулярах здалася мне страшным, небяспечным стварэннем. Я скаланулася ад перапалоху. Яна нават не адказала на маю просьбу і толькі строга глядзела на мяне праз акуляры. Спакусліва блізка тырчала ручка помпы, дома на канапе чакала мама, а тут адбывалася нешта страшнае, пра што яна, пэўна, і не чула ніколі ў жыцці. — Добрая фру,— сказала я і прысела,— дазвольце мне ўзяць толькі адзін літр вады. — Бяры, колькі панясеш,— сказала яна нарэшце і зняла акуляры. Колькі панясу! Ну што ж, цяпер яна ўбачыць! Я пампавала і пампавала, але потым падумала: «Ці варта браць вельмі многа? Лепей набраць толькі паўвядра». Страшна захацелася піць. Кінуўшы пампаваць, я нагнулася да помпы і паспрабавала злавіць языком апошнія кроплі вады. Непрадбачаныя беды часта страшнейшыя за тыя, якія чакаеш. I ўсё ж такія нягоды многім даюць сілу жыць. Яны — адзіная разнастайнасць, адзінае, што прымушае дзейнічаць. Перажытыя, звыклыя нягоды здаюцца ўжо драбязою, як раптам, быццам чорная страшная хмара, навальваецца новая бяда. Ды вось хмара сплывае, і неба зноў становіцца яснае. Параненыя ногі, хворая мама, прыдзірлівы айчым, брудны фартух і вошы ў галаве становяцца тады амаль такія самыя дарагія, як даўні добры знаёмы, якога ты заўсёды рады бачыць, калі новая бяда адступае прэч. Вядро было вялізнае, амаль з мяне, але я мужна панесла яго, хоць рукі дрыжалі ад напружання. Фру ступіла некалькі крокаў за мною. Паставіўшы вядро на зямлю, я яшчэ раз прысела, зноў падзякавала і баязліва папыталася, ці няма паблізу якое-небудзь крамы. Я падрыхтавалася да ўсяго: можа, нельга купіць ні кавы, ні цукру, ні нават хлеба? — Крама? Я сама трымаю краму,— і фру заззяла.— А ў цябе ёсць грошы? — Яна зноў стала суровая. Я дастала сваю драбязу. Мама дала мне трыццаць эрэ. — Сто грамаў кавы і дзвесце цукру. — Раніцаю тут бывае малако,— сказала фру, ані не здзіўленая маёю мізэрнаю пакупкаю. Індывідуальныя забудоўшчыкі ўсе свае грошы клалі ў банк без працэнтаў. Усё наваколле было заселена індывідуальнымі забудоўшчыкамі. Таму ў краме да самага беднага кватаранта ставіліся ветлівей, чым да домаўласнікаў. У кватарантаў хоць рэдка, але бывалі грошы, а ў домаўласнікаў — ніколі. Бог ведае на што яны жылі. Даходзіла да таго, што гаспадыня прасіла кватаранта прынесці пляшку вады, ведаючы, што фру дазваляла ўзяць вады кватарантам, але ніколі не дазваляла гаспадыням. Кватаранты былі найлепшымі пакупнікамі. Увесь раён пакутаваў ад нястачы вады. Яна была глыбока пад зямлёю, а дастаць яе адтуль каштавала дорага. Mae трыццаць эрэ зрабілі сваю справу — я атрымала дазвол раз на дзень браць ваду. — Да твайго ведама: помпа і калодзеж каштуюць трыста крон. А яны хочуць браць ваду дарэмна. Нічога — калі могуць пабудаваць дом, могуць выкапаць і калодзеж! — Гаспадыня крамы не была індывідуальнаю забудоўшчыцаю, яе дом быў вольны ад даўгоў. Калі я прынесла нарэшце ваду, мяшочкі з каваю і цукрам, мама ўжо паднялася і трохі прыбрала ў пакоі — цяпер хоць можна было хадзіць. Выцягнуўшы з мяшка некалькі трэсак, якія яна прыхапіла з сабою (пераязджаючы на новае месца, дроў не пакідалі), мама распаліла камін. У пакоі стала горача. — Помпа каштуе трыста, але нам дазволілі браць ваду раз на дзень, цётку, у якой мы жывём, празываюць «сіропніцаю» ; і яшчэ — мы можам раніцаю купляць у краме малако. Здаецца, мама нават не чула, што я сказала. Пра забарону на ваду я ўсё ж вырашыла не гаварыць — мама ўсё роўна ніколі не зразумее, што мне давялося перажыць. Такіх прыгод дарослым не зразумець. Ім здаецца, што ўсё вельмі проста. Мама, ні слова не кажучы, змалола каву, і мы выпілі яе без малака. Я мачала ў каву хлеб, а мама выпіла толькі некалькі кубачкаў гэтага кепскага пітва. Так мы першы раз паелі на новым месцы. — Ты не павінна гаварыць «сіропніца», гэта нядобрая мянушка,— сказала мама; і я заўважыла, што губы ў яе трошкі задрыжалі. Потым яна зноў стала раскладваць рэчы. Дзень кончыўся, услаўлены жнівеньскі месяц ужо свяціў у наглуха забітае акно, якое кідала на падлогу крыжападобны цень. — Цікава, ці прыйдзе ён вечарам дахаты? — кажа мама, ладзячы на канапе пасцель на дваіх і асобна на падлозе — мне. Я не адказваю. Я ляжу на падлозе і бачу, што мама таксама не спіць і лічыць жалуды на спінцы ў канапе, дакранаючыся да іх пальцамі. — Іх шэсцьдзесят чатыры,— кажу я сонна. — Так многа? — і я чую, як яна зноў шэптам пералічвае жалуды. Я заснула, не дачакаўшыся, пакуль яна іх палічыць. «Ён» так і не прыйшоў у гэтую ноч. 3 «вадзяною праблемаю» мама сутыкнулася ўжо на другі дзень. Раніцаю яна пачувала сябе так бадзёра, што надумалася схадзіць у горад пашукаць якога-небудзь «месца» — так гаварылі ў тыя часы беднякі, калі ім не было на што жыць. Было толькі сем гадзін, і мама сказала мне паспаць яшчэ трохі. Каля паўдня яна вярнулася з вялікім клумкам бялізны. Усё-такі ёй давялося праглынуць крыўду і пайсці да «заможных». Ведама, яны не адмовіліся памагчы Гедвіг і аддалі ёй мыць бруднае адзенне прадзільных майстроў, кухонныя фартухі і грубыя кухонныя ручнікі. Тонкую бялізну яны ёй не даверылі і мылі самі. Заходзіла мама і да айчыма, але яго не застала. Адтуль яна пайшла ў магазін, дзе купляла прадукты, калі працавала на фабрыцы, там ёй сяго-таго далі ў доўг: вадкаіа мыла, пару боханаў хлеба, трохі маргарыну, кавалачак амерыканскага сала, таннай кілбасы і некалькі кілаграмаў бульбы. Усё гэта разам з клумкам бялізны было нялёгка прыцягнуць дадому: да родаў аставалася не болей як месяц. 3 таго часу, як яна нарадзіла дзіця ў прыгожым пакоі на хутары каля Старой дарогі, не прайшло і rofla, і вось цяпер зноў яна павінна радзіць. Мама спарыла крыху бульбы і падсмажыла кілбасы. Гэта была такая смаката пасля кававай бурды, якою мы жывіліся апошнія двое сутак! Першы раз мама згатавала яду толькі на нас дзвюх. Мне здалося, іпто жыццё зноў пачало наладжвацца, і я весела шчабятала пра тое, як хораша мы цяпер усё ўладкуем у нашым пакоі. Мама ела хутка і прагна. Уяўляю, якая яна была галодная! Я старалася не звяртаць увагі на тое, як яна брыдка жуе, плямкаючы і апякаючыся. Я ведала, што цяпер ёй зноў стане нядобра і пачнецца прыступ рвоты, але цяпер, калі мы ўдзвюх і ямо такую смачную яду, мне захацелася быць з ёю ласкавейшаю. Раптам пачуўся моцны гаспадынін голас. Мама перастала есці і прыслухалася. Я таксама. — Я дык яе добра ведаю, ёй і дваццаці не было, калі яна саграшыла. Нагуляла дзіця з нейкім панам, a ён нават і не зазірнуў ні разу пасля таго, як дамогся свайго. Цяперака і муж пайшоў ад яе. I не дзіва, такі цікавы мужчына. Яна ж не глядзіць ні сябе, ні дзіцяці, у яе нават не хапае розуму ўсцерагчыся і не радзіць кожны год. Ведама, які мужчына будзе любіць такое. Вось ён і знайшоў сабе ў горадзе другую. Плакалі, відаць, нашы грошыкі! — Хіба ён болей не прыйдзе дадому? — папыталася я ў мамы. Я зразумела кожнае слова, якое даносілася да нас скрозь тонкую дашчаную столь. — Прыйдзе,— працадзіла яна скрозь зубы і спахмурнела так, што я нават не асмелілася паказаць сваё расчараванне, выкліканае тым, што «ён» усё-такі вернецца. Балбатня ўнізе не спынялася. Мама ўстала.