КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Дарослыя лічаць, што дзеці ніколі не хлусяць. Дый каго цікавіла, праўда гэта ці выдумка. Гэтым людзям хацелася пачуць што-небудзь пра жыццё вялікага свету, і расказаць пра гэта магла васьмігадовая няшлюбная дзяўчынка, якую жыццё ўжо не раз кідала з месца на месца. Я расказала пра мост, перакінуты цераз Муталу непадалёку ад папяровае фабрыкі, які да таго струхлеў і падгніў, што ў адным месцы прагнуўся і стаў амаль вертыкальны. Ідучы па гэтым небяспечным мосце, трэба было моцна трымацца за поручні і карабкацца, нібыта пад гару. Фабрычныя рабочыя, ідучы ў начную змену, бралі з сабою ліхтары, каб не зваліцца ў раку. — I ты таксама пераходзіла мост? — А як жа! Мы кожны дзень хадзілі па ім у школу. (У тую самую школу, дзе здарылася гісторыя з прутком.) — Над вамі луналі анёлы і ахоўвалі вас,— сказала дванаццацігадовая дзяўчынка. Я не стала спрачацца. — Адзін раз смалакуры напіліся і п’яныя перайшлі цераз мост, не трымаючыся за поручні, і не ўпалі. Мой дзядзька таксама перайшоў цераз мост, калі быў п’яны, але ён лёг на жывот і перапоўз самую страшную мясціну, а смалакуры ішлі сабе як нічога ніякага. Я ўстала і прайшлася, паказваючы, як ішлі смалакуры. Пры гэтым я трохі хісталася, каб падкрэсліць, якое гэта дзіва, што яны п’яныя перайшлі мост, адзін пралёт у якім амаль вісеў строма. Дванаццацігадовая дзяўчынка нерашуча зірнула на бацьку. — Хіба анёлы ахоўваюць п’яных? Вольга ажно ззяла. Яна была невыказна гордая, што прывезла з сабою такую цікавую асобу. Мацней прытуліўшы да грудзей малога, яна выпрасталася, чакаючы, што хто-небудзь выкажа сваё меркаванне пра дзіва. — П’яныя — як дзеці,— усміхнуўшыся, сказаў гаспадар.— Дзеці не думаюць пра тое, як пяройдуць, і п’яныя таксама. Вось чаму іх часта аберагае лёс.— Ён усміхнуўся мне светлымі прамяністымі вачыма, але мне не хацелася здавацца, я не хацела, каб анёлы ахоўвалі п’яніц. — Юхан-Бляпіанка трапіў пад цягнік,— сказала я коратка.— Усе гаварылі, што ён быў п’яны. I ён памёр. — Значыць, прыйшла яго пара,— хуценька ўставіла Вольга. Астатнія кіўнулі. Шасцёра дзяцей, якія сядзелі радком на самаробных крэслах, данілі каву. 'Голькі тады бацька з мацераю падняліся з-за стала. Ніколі раней я не бачыла, каб хто-небудзь лічыўся з дзецьмі, каб бацька з мацераю без гыркання чакалі, пакуль яны кончаць есці. Але, можа, яны не гыркалі толькі таму, што была нядзеля? У пралетарскіх сем’ях, дзе мне даводзілася бываць, у бацькоў не аставалася часу вучыць дзяцей, як трэба сядзець за сталом, правільней — паказваць ім, як трэба сядзець. Дый цяжка вучыць таму, чаго сам не ведаеш. Мне вельмі хацелася астацца з дарослымі, але дзеці завалодалі мною, цягнулі мяне з хаты. Вольга ўхутала мяне ў стары мамін шаль, завязала на галаву мне шарсцяную хустку, і мы выправіліся на двор. — Ты так даўно не была з дзецьмі, пагуляй сабе, калі такая нагода,— сказала Вольга. Але якраз цяпер мне было зусім нецікава з дзецьмі. Да чаго ж някемлівыя дарослыя! Іменна цяпер мне не х.ацелася гуляць. Болей за ўсё на свеце мне хацелася астацца ў хаце, сядзець і слухаць спакойны голас цемнавокага прыгажуна гаспадара, а потым паглядзець, што за кнігі ляжаць на паліцы. Кольмардэн здаваўся мне зусім сумным, дзеці мяне раздражнялі, але давялося паслухацца. Аставалася адна ўцеха — павець з яловымі лапкамі замест страхі і з чатырма хвоямі-асілкамі замест шулаў. Як толькі мы паселімся дзе-небудзь паблізу лесу, я найперш збудую сабе такую хату, сваю хату. Бо ў нас на раўніне нават цень ад ядлоўцу і то навіна. — У цябе такі высакародны бацька,— сказала я дванаццацігадовай дзяўчынцы. — Ага-а,— няўпэўнена выціснула яна, акінуўшы мяне доўгім паглядам. — У нас мама з багатай сям’і, паш дзядуля — акруговы суддзя, у яго цэлых шэсць коней. Два кані выязныя, іх толькі ў брычку запрагаюць,— казала яна далей амаль шэптам. Выходзіць, я памылілася — у гэтай хаце высакароднасць увасабляла маці. — Мама таму і плача, калі сюды прыязджаюць на конях. — Падумаеш! Коні! — фыркнула я. Настала кароткае маўчанне. Дзяўчынка пастаяла ў нерашучасці. — Тата вельмі добры,— ціха сказала яна. Мабыць, высакароднае паходжанне не было добраю якасцю ў вачах гэтай дзяўчынкі. Яна любіла бацьку па другіх прычынах. 3 высакароднымі людзьмі цяжка жыць — яны плачуць, калі бачаць дагледжанага каня, на якім не могуць ехаць і купіць якога няма ў іх за што: яны плачуць, калі ім напамінаюць пра страчанае шчасце. — Твой бацька вельмі прыгожы! — сказала я. — Вольга кажа, што твой тата таксама прыгожы. — У мяне няма бацькі, гэта мой айчым,— запярэчыла я ўпарта. Пагуляць нам так і не давялося. Мы загаманіліся і зусім забыліся пра гульню. Я начарціла на зямлі «класы», але зямля прамерзла і была ўкрыта пажаўцелаю травою, таму лініі не былі відны. Мы сталі круціць вяровачку, і я паказала дзецям, як трэба скакаць. Але дзень быў марозны, і іх так ухуталі, іпто ў іх нічога не выходзіла. He зважаючы на гэта, яны, паразяўляўшы раты, сачылі за ўсім, што я рабіла. Я не ведала, што яшчэ прыдумаць, каб цікавейшае. Але выявілася, што яны і самі могуць сяму-таму навучыць: пасля таго як я паказала ўсё сваё майстэрства, яны паклікалі мяне гуляць у мяч. Я вельмі здзівілася. У мяч? Няўжо ў іх ёсць мяч? I няўжо яны пакідаюць яго на дварэ, не баючыся, што хто-небудзь яго ўкрадзе? Мячы аказаліся драўлянымі шарамі, выразанымі з капа — нарасці на ствале карэльскай бярозы, Побач ляжала шэсць палак. Чалавек, які выразаў дзецям шары і палкі, напэўна, і чуць не чуў пра гульню ў гольф. На роўнай прасторнай кругловіне ў розных мясцінах былі выкапаньі ямкі. Правілы гульні былі простыя, і дзеці гулялі ў яе вельмі спрытна. Яны абгулялі мяне ў адзін момант. Яны абгулялі б мяне і цяпер, бо з таго часу мне ні разу не давялося практыкавацца ў гэтай старажытнай гульні, у якую, калі верыць шматлікім раманам, вечна гуляюць англійскія лорды, якія пакутуюць ад спліну. Гольф часта становіцца іх апошняю абаронаю перад сентыментальным самагубствам, выкліканым сплінам. Елкі і хвоі Кольмардэна, асветленыя снежаньскім сонцам, ціха шапацелі над нашымі галовамі, асыпаючы на зямлю сухую заінелую ігліцу. Пяцёра дзяцей гулялі ў старажытную каралеўскую гульню, нанава вынайдзеную ў яе найпрасцейшай форме кольмардэнскім шаўцом, які моцна любіў сваю жонку і дзяцей. Хутка на двор выйшлі дарослыя. Ведама, не гаспадыня —■ яна ўсё яшчэ адпачывала,— а Вольга і Карлберг з гаспадаром. Гаспадар выйшаў з голаю галавою, збіраючыся, мусіць, адразу вярнуцца, але перадумаў, падышоў да нас, узяў у свае дванаццацігадовае дачкі палку і паказаў мне, як трэба біць. Карлберг вырашыў пагуляць з намі, але ад удару яго здаравенных ручышчаў шар закаціўся далёка ў лес. Вользе таксама далі палку. Яна паказала, што мае здатнасць — двойчы загнала шар у ямку. Бегала яна лёгка, як пярэзімак. На шчоках у яе расцвілі ружы. Дзевер пахваліў яе. Я пачула такую зайздрасць, што ў мяне слёзы нагарнуліся на вочы. Падумаць толькі, я няньчыла Вольжынага сынка, сядзела ў яе брудным пакоі, дзе на вокнах вісяць фіранкі з паперы, а цяпер яна прыйшла і стала гуляць з намі, хоць сама ўжо вялікая, ды яшчэ так спрытна гуляе. I чаго толькі дарослыя прыйшлі сюды. Ім тут не месца, ні Вользе, ні Карлбергу — нікому, апрача гаспадара. Ён зусім другая гамонка. А астатнія дарослыя пакінулі б лепей нас у спакоі. — Ну, цяпер пара за стол, іначай мы не паспеем паабедаць. Вы скора павінны ехаць. На абед падалі аржаныя аладкі з брусніцамі і з патакаю. Пышныя аладкі, спечаныя загадзя. Пачастунак мне вельмі спадабаўся. Я вырашыла ўгаварыць маму пячы ў суботу такія аладкі, а ў нядзелю толькі падаграваць іх. Тады гэта будзе сапраўдная нядзеля. A то, бывала, прыйдуць «заможныя», мама цэлы дзень мітусіцца, завіхаецца на кухні, смажыць біткі, парыць бульбу, збівае крэм, растрачвае ўсе грошы за адзін дзень, а пачастунак усё роўна не бывае такі смачны, як тут. Вольга задумліва жавала аладкі, палітыя патакаю. — Ты, мусіць, прывыкла да лепшай яды,— сказала гаспадыня, якая з выгляду не была цяпер такая стомленая. — I не кажыце,— запярэчыла я нават злосна,— гэтыя аладкі смачнейшьія за ўсё на свеце. — Ужо дзве гадзіны. Мы абедаем, як вялікія паны,— пажартаваў гаспадар. — У дзве гадзіны? Што ты, дарагі! У вялікіх па- ноў ніколі не абедаюць раней, як у чатыры,— запярэчыла гаспадыня. Гаспадар толькі засмяяўся ў адказ. — Ну, значыць, мы самыя высакародныя, бо ніколі зусім не абедаем,— заявіў Карлберг. Але Вольга, штурхнуўшы яго ў бок, сярдзіта ўставіла: — He так часта гэта бывае. Вольжыны словы напомнілі мне пра маму і айчыма, якія асталіся адны дома на раўніне. Добра, што яны асталіся дома. Маме дык, мабыць, спадабалася б тут, але айчыму, ведама, не. Ён сядзеў бы і маўчаў, злосна гледзячы на ўсіх. А потым сказаў бы, што жытняя кава — гэта бурда, што ў хаце надта многа дзяцей, а ад аладак толькі пушыць жывот, калі да іх не падаюць смажанага мяса. Добра, што яны асталіся дома. Мама стала б расказваць пра балота, парослае алешнікам, вакол хаты, дзе яна нарадзілася, абмалявала б тую ўскраіну Кольмардэна, дзе яна расла і дзе, як яна кажа, было так добра. А калі б пры гэтым не было айчыма, яна расказала б і пра мяне, пра тое, што я «пабочная», ці «па бакавой лініі», і пра тое, што яна ніколі не выйшла б замуж, калі б у яе не было дзіцяці, дзеля якога яна хацела стварыць сям’ю. Добра, што яны асталіся дома. Дванаццацігадовая дзяўчынка памагла бацьку прыбраць са стала, а мы асталіся сядзець. Малодшыя, нечага чакаючы, зіркалі па баках, нібыта ведалі, што пасля гэтага нешта будзе. Ва ўсіх былі ўважлівыя твары, і я таксама прыціхла. Вярнуўшыся з кухні, гаспадар зняў з паліцы тоўстую кнігу. «Біблія,— падумала я.— А можа, псалтыр? Ці пропаведзі?» Нягледячы на прыгожыя вочы, бялёсыя валасы, бельія зубы і прывабны твар, мой кумір адразу трошкі пацямнеў. Але гэта была не біблія. I не псалтыр... Я гэта зразумела, як толькі ён разгарнуў кнігу. У ёй былі малюнкі і буйны новы шрыфт, а не той старажытны, з завітушкамі, які мучыў мяне, калі я зубрыла псалмы па бабуліным псалтыры. Разгарнуўшы кнігу, гаспадар паклаў яе перад сабою. Гэта былі «Вандраванні Хрысціяніна».