КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Пры гэтых словах бабуля кідала на мяне шматзначны пагляд. Я добра разумела, што яна хоча сказаць: я ёй ані не памагала. Цэлымі днямі я бегала па вуліцах з дзецьмі з гарадскіх ускраін. Бабуля ніколі не жалілася маме, хоць я зусім адбілася ад рук. У размове з бабуляю я ўжывала мудрагелісты жаргон, на якім гаварылі ў фабрычных кварталах. Гаварыць гэтак з мамаю я не асмельвалася. Цяпер я часцяком бегала ў брудных падраных фартухах, у валасах у мяне нешта падазрона варушылася. Мама прыходзіла дахаты толькі раз на тыдзень, не лічачы суботы. Звычайна яна начавала ў горадзе ў сяброўкі. Яна пераступала парог і адразу валілася на бабуліну канапу, охала і стагнала. Мама пабляднела, цела ў яе бывала халоднае, як лёд, і мне вельмі не падабалася ляжаць з ёю побач, калі яна аставалася ў бабулі. Аднаго разу ўночы яна ўстала, запаліла святло і надняла мяне з ложка. — Па мне нешта поўзае,— сказала яна. Зняўшы з мяне бялізну, яна знайшла ў ёй вошай. Мне даўно ўжо не мянялі бялізны: перамыць усё ў бабулі не было сілы, ды я і бадзялася абы-дзе. У адной хаце за межамі горада ўся сям’я спала на падлозе. Hi ложкаў, ні стала, ні крэслаў. Хата была без столі, і проста над галавою — бляшаны дах. Замест талерак тут карысталіся накрыўкамі ад старых бляшанак з-пад ледзянцоў. Бульбу пяклі на дварэ ў ямцы, выкапанай у зямлі,— іншага агнішча ў іх не было. Стары еў бульбу з лупінамі, але я даўно ўжо перастала звяртаць увагу на такія дробязі. — Сапраўдныя цыганы,— казала бабуля. Калі аднаго разу дзеці зайшлі па мяне, яна іх пазнала. — Божа літасцівы, няўжо гэты зброд будзе і сюды хадзіць? He смей з імі гуляць! — I яна вытурыла дзяцей. Але вадзіцца з імі я не перастала. Дзеці былі слаўныя. Іх сямейны лад абуджаў маю дапытлівасць. Шкада толькі, што ў іх так многа насякомых. Стары, дзед гэтых дзяцей, іграў на скрыпцы. Бацькі іх я ніколі не бачыла, казалі, што ён сядзіць у турме. I вссь мама ўзялася за вошай. Мне, папраўдзе кажучы, было ўсё роўна, я не звяртала на гэтых насякомых ніякай увагі. У мяне было цяпер такое цікавае жыццё. Мне хацелася спаць, я празябла, пакуль мама шукала на змену чыстую бялізну. Яна яе так і не знайшла, давялося нацягнуць на мяне дзедаву сарочку. — Што ты робіш? — сонным голасам папыталася бабуля. — Я знайшла ў дзяўчынкі насякомых. — Трэба будзе заўтра памяняць бялізну. А цяпер спі, ужо позна. Падумаеш, вялікая бяда — пара вашаноў,— пакрыўджана сказала бабуля. Маміны словы яна ўспрыняла як папрок ёй: клопат пра мяне ляжаў на бабулі. — Я не хацела вас будзіць, бабуля,—• прымірэнча заўважыла мама, зноў кладучыся ў пасцель. На другі дзень я выправілася на двор без сарочкі. Бабуля нічога не заўважыла. Зашпіліўшы на голым целе ліфік, я нацягнула сукенку, надзела туфлі на босую нагу, бо гэта было ў канцы красавіка, і пайшла з хаты, не папіўшы кавы. Бабуля казала, што кубачак кавы раніцаю не зашкодзіць дзіцяці. Адна толькі мама бачыла шкоду ад кавы. Але цяпер ёй было не да мяне, ёй увесь час нездаровілася. У гэты дзень я зрабіла незвычайную вылазку. Я пазнаёмілася з дзяўчынкаю з масонскага прытулку. Прытулкавыя дзеці былі адзетыя якраз гэтак, як дзеці кольмардэнаўскага шаўца. Аднаго разу я бачыла, як прытулкавыя дзеці ў паласатым адзенні парамі ішлі міма школы, каля якое гуляла я з другімі беспрытульнымі дзецьмі, і мне раптам здалося, што адна дзяўчынка — светлавалосая прынцэса з Кольмардэна. Падбегшы да дзяўчынкі, я з ёю паздароўкалася, але яна адказала мне дзіўным паглядам: значыць, я памылілася. I ўсё ж я праводзіла дзяўчынку да самых варотаў прытулку і, відаць, спадабалася ёй, бо яна папрасіла мяне, каб я пачакала каля варотаў. Я цярпліва чакала, і нарэшце дзяўчынка прыйшла крадучыся, вельмі перапалоханая. Яна паказала мне дзірку, што дзеці зрабілі ў плоце, і я пралезла ў сад. Была ранняя вясна, дрэвы яшчэ не зазелянелі, але мяне завабілі рады высокіх раслін з зубчастым пабляклым лісцем, якое шапацела на ветры. Такіх раслін я ніколі не бачьіла. — Што гэта? — папыталася я. — Гэта разынкавае дрэва,— без запінкі адказала дзяўчынка. — А дзе ж разынкі? — Яны ў зямлі, яны растуць, як бульба. — Давай выкапаем некалькі разынак,— прапанавала я. — Што ты, хіба можна?! Яны паспеюць толькі праз некалькі гадоў, а нас за гэта могуць пасадзіць у турму. Я паверыла ўсяму, апрача таго, што трэба чакаць так многа гадоў, пакуль разынкі паспеюць. Зрэшты, гэта можна было праверыць. Але дзяўчынка пабегла, пагразіўшы, што паскардзіцца настаўніцы, калі я буду выкопваць разынкі. Я не асмелілася аставацца ў садзе і вылезла праз дзірку ў плоце на вуліцу. На вуліцы я прачакала даволі доўга і нарэшце вырашыла пайсці. Дзяўчынка болей не паказвалася. Мне прыйшло ў галаву раздабыць разынак з дапамогаю дзяцей, якія ядуць з бляшаных накрывак. Зайдуся па іх. I я выправілася ў дарогу. Жылі яны далёка, але я ведала дарогу напрасткі, карацейшую, якая вяла не цераз горад, а прысадамі проста да заставы, дзе жылі мае сябры ў хаце без печы. Я дабралася да плошчы перад цыркам каля Старое дарогі. Як і два гады назад, тут стаяла вялікая гандлёвая вага, на якой важылі цялят. На плошчы не было ні душы. Мяне раптам ахапіла дзіўнае пачуццё. Я забылася пра разынкі ў прытулкавым садзе, забылася пра сваіх сяброў. Я села на мастку, перакінутым цераз роў каля цырка, потым палезла пад мост. Гэтым разам я не знайшла тут грошай. Але ў мяне ўжо зусім прапала ахвота красці разынкі, схаваныя ў зямлі пад мёрзлымі сцяблінамі артышокаў, якія гайдаліся на ветры. Расліны ў прытулкавым садзе былі не чым іншым, як артышокамі. Як і два гады назад, на плошчы паявіўся селянін, прыпыніўся з цялём каля вагі, адчыніў дзверцы, падклаў дошку, уцягнуў па ёй за хвост цяля ў клетку, вы- цягнуў яго адтуль за вушы, зноў зачыніў клетку і паехаў сваёю дарогаю. Цяля мыкала ад страху, як і два гады назад. А я асталася на месцы, брудная, растрапаная, вольная, як птушка, вальнейшая чым калі, але разгубленая. На душы ў мяне было цяжка, мне было страшна, хоць гэтым разам я не патраціла на ледзянцы апошніх пяці эрэ, што асталіся ў мамы. На мне не было бялізны, у галаве ў мяне варушыліся насякомыя, ніхто не ведаў, дзе я, і ніхто пра гэта не трывожыўся. Раптам я ўспомніла Вольжынага малога і разраўлася. Успомніла і шмат што іншае: нябожчыка дзеда, убраны пакой каля Старое дарогі. Я так галасіла, што ў мяне пачалася ікаўка. На камодзе ў Хагбю асталася мая забытая лялька. Дзед іграе на скрыпцы сярод лахманоў і вошай. Людзі ядуць з бляшаных накрывак. Мама шукае вошай уночы... I нічым тут не паможаш. Ніколі болей мы не будзем жыць спакойна. Бабуля асталася дома адна, яна ніколі не жаліцца маме, але ўжо не бывае такая ласкавая са мною, як раней. А мама? Яна заўсёды хворая. Грошай у яе няма. У айчыма ёсць грошы, але ён не дае іх маме. У горадзе мужчыны ніколі не даюць грошай жонкам. Лепей бы нам астацца на раўніне з Вольгаю, тады айчым аддаваў бы маме ўсе грошы. Я зноў расплакалася. I ў школу я не хаджу. Усе дзеці, апрача цыганянят, ходзяць у школу. Я выплакалася, разверадзіла сабе душу ўспамінамі, як гэта робяць дарослыя. Наплакаўшыся, я паплялася дахаты, засмучаная, з раскаяннем у душы. Я вырашыла не ісці да дзяцей, якія гатуюць яду пад адкрытым небам. Няхай ядуць, як усе людзі, тады я буду з імі вадзіцца. Я вырашыла пачаць новае жыццё. Каля дарогі я сарвала некалькі кветак падбелу. Трэба чым-небудзь парадаваць бабулю. У канцы красавіка ў Вільбергене не знойдзеш нават крапівы каля хлява. Кветачніцы ўсё абарвалі. Яны ўхітрыліся ўкрасці нават галінкі easy, якія яшчэ не распукнуліся. Бабуля вельмі іх шкадавала. — Калі яны абламалі почкі, бэз ужо не расцвіце,— бедавала яна. Мяне так растрывожылі ўспаміны, якім я аддалася на мосце, што я надумалася нарваць садовых кветак, пасаджаных уздоўж прысадаў; яны ажывяць букет з палявых кветак, і бабулі будзе радасць. Раскаянне часта прыводзіць да новага злачынства. Але мне не ўдалося нават дакрануцца да пышных кветак. Міма мяне па сцежцы ўвесь час праходзілі людзі. I раптам я пачула праніклівую пяшчотную мелодыю, гукі якой даносіліся з саду. Я прыпынілася, зачараваная. Музыка гучала нібыта заманлівы заклік з далёкае краіны. Ніколі ў жыцці не чула я такое музыкі. Я ўвайшла ў прыгожы сад. У дамах, што стаялі ўздоўж абсады, жылі толькі багатыя людзі. У садзе на вымашчанай каменнем дарожцы стаяў чалавек у вастраверхай шапцы, з вялікім мяшком за плячыма. Мяшок на выгляд — як каровін трыбух. Паходжваючы сюды-туды, чалавек іграў тужлівую, маркотную мелодыю. Побач з ім на зямлі стаяла бляшанка, людзі выходзілі і кідалі ў яе грошы. Але музыка, здавалася, нічога не заўважаў і толькі хадзіў сюды-туды і іграў чароўную мелодыю, якая проста прыкавала мяне на месцы. Я стаяла нерухома, пакуль ён не кончыў, а потым ішла за ім з саду ў сад. Ён усюды іграў тую самую журботную мелодыю. Пад канец я добра яе запомніла. Музыка ні разу не загаварыў са мною, але я ўпарта хадзіла за ім следам. Ён нават не глядзеў у мой бок, але людзі, што кідалі грошы, мяне заўважалі. Гэтага я і дамагалася. Хай ведаюць, якая я цікавая асоба, калі я знаёмая з чалавекам, які здабывае такія чароўныя гукі са старога мяшка. Падышоўшы бліжэй, я разгледзела, што мяшок прымацаваны да доўгага муштука, у які дзьме музыка. Ніжняя частка мяшка, які раздзімаўся ад яго дыхання, была абшыта махрамі. Я зусім забылася пра бабулю. Кветкі звялі, я іх выкінула. Уздоўж усяе доўгае абсады я ішла з саду ў сад за чалавекам з музычным мяшком. Урэшце ён мяне заўважыў, але, мабыць, ані не ўзрадаваўся. Аднак ён нічога не сказаў і не забараніў мне ісці за сабою. Кожны раз, калі пачынаў ён іграць, мелодыя зноў і зноў паланіла мяне. Я ледзь трымалася на нагах ад голаду, але не магла расстацца з дзіўнаю музыкай. 3 аднаго дома музыку кінулі грошы з акна. Ён іх не заўважыў, але я падняла іх і паклала ў бляшанку. — Гэта ваша дзяўчынка? — папыталася ў адным садзе прыгожа адзетая паненка. Музыка не зразумеў. Тады паненка паказала пальцам спачатку на мяне, потым на яго. Ён пакруціў галавою і акінуў мяне сярдзітым паглядам. Яму было брыдка за мяне. Я была кепска адзетая і замурзаная. — Вы чужаземец? — зноў папыталася здагадлівая пані.