КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Музыка прамармытаў нешта на незразумелай мове. Безумоўна, ён быў чужаземец, але пані, якая не разумела яго мовы, усё стаяла і чакала, калі ён скажа ёй пра гэта на норчэпінгскім дыялекце. Як толькі мы выйшлі з саду, музыка паказаў мне кулак і пагрозлівым тонам прачытаў нейкую доўгую натацыю. I тут ува мне прачнулася характэрная дзецям хітрасць. Можа, у гэтым выявілася мая любоў да ўсяго тэатральнага. Я закрыла вочы рукамі і прысела, прысела з такім пакорным выглядам, на які толькі была здольная, потым зірнула на яго скрозь растапыраныя пальцы і зноў прысела. Калі ён не разумеў нашае мовы, я павінна была пагаварыць з ім як-небудзь іначай. Ен глядзеў на мяне, зусім разгублены, але я не адымала пальцаў ад твару. Да таго ж весела было кланяцца і глядзець, як бянтэжыцца чужаземны музыка. Ен глядзеў на мае худыя, пасінелыя ад холаду ногі ў нязграбных драўляных чаравіках (як на грэх, у ліхвяра Кале не знайшлося мне цёплых чаравікаў). Бачыў раскудлачаную касу, замурзаны твар, брудную сукенку ў плямах і дзірках. Маленькая васьмігадовая мурза стаяла перад ім, засланіўшы рукамі вочы, і не перастаючы прысядала. Ен ніяк не мог зразумець, што ўсё гэта значыць. Ён павярнуўся да мяне спіною. Махры на яго інструменце скалыхнуліся, і я паплялася за ім у наступны сад. Але ў той момант, калі ён зноў зайграў чароўную мелодыю і я стала хадзіць побач з ім сюды-туды, з акна высунулася нейкая жанчына і крыкнула: — Няўжо гэта дачка Гедвіг? Міа, няўжо ты? Я адразу пазнала яе голас, хоць музыка заглушала словы. Гэта была самая агідная з усіх «заможных»: белашвачка — тая, што шкадавала Альберта, якому «даводзіцца карміць чужое дзіця». Я паспяшалася выбрацца з саду. Сонца стаяла высока, напэўна, было далёка за паўдня. Я адчувала, што ўжо позна, бо мне страшэнна хацелася есці. Бабуля мыла на змену мне бялізну і фартух. А мама вельмі строга забараніла ёй мыць. Яна няспрытна выкручвала бялізну сваімі скалечанымі пальцамі і нават надзела акуляры. Бабуля стаяла каля бэзавага куста, з носа ў яе капала. Я доўга сачыла за ёю. Яна, крэхчучы, выпрасталася і тут убачыла мяне. Твар у яе быў заплаканы. Бабуля плакала праз мяне. — Давядзецца ўсё расказаць Гсдвіг. He магу я болей адказваць за цябе. Хутка месяц, як ты цэлымі днямі бадзяешся невядома дзе. Гэтак нядоўга стаць зладзейкаю. Але бабуля нічога не сказала маме. У нас з ёю была сур’ёзная размова, і я абяцала ніколі болей не ўцякаць з дому. Я ўжо паабяцала гэта самой сабе, калі плакала на мосце. Я падабрала словы да чароўнае мелодыі, і бабуля стала падцягваць. — Дзе ты яе вывучыла? — папыталася яна. — У чужаземнага музыкі, які дзьмуў у мяшок,— адказала я. — А, шатландзец! — сказала бабуля.— Ён іграе на валынцы. Гэта вельмі прыгожа. А ён стары, гэты музыка? Я не магла адказаць на яе пытанне, бо проста не заўважыла, які ён. Бабуля ведала нейкага аднаго валыншчыка і цяпер старэчым, дрыжачым голасам стала выводзіць даўнейшую мелодыю, якую ён іграў. Аднаго разу вечарам маме было вельмі блага, a позна ўночы нехта пастукаў да нас у дзверы. Было гэта ў красавіку, ночы былі яшчэ халодныя. — Хто там? — папыталася мама. — Можна пагаварыць з табою, Гедвіг? — пачулася ў сенцах. Гэта быў айчымаў голас. Сон у мяне як рукою зняло. Бабуля таксама прачнулася. — He ўпускай сюды гэтага нягодніка,— моцна сказала бабуля. Мама маўчала. Ён пастукаў зноў. Ніхто не адказаў. — Мне трэба пагаварыць з табою, Гедвіг. Мама маўчала. Раптам мы пачулі нейкія дзіўныя гукі. Можна бы- ло падумаць, што некага мучаць прыступы рвоты, што нехта ікае. Мы напружана ўслухоўваліся. Усе трое селі на ложках і ўслухоўваліся. Дзіўныя гукі сталі пачашчацца. Часам здавалася, што ў чалавека за дзвярыма спазмы ў горле і ён задыхаецца. Ціхае шыпенне, стогн і ўсхліпванне. — Што ён робіць, бабуля? — шэпча мама цераз увесь пакой. — Плача. Хай паплача. Мы з табою нямала плакалі праз яго,— шэпча бабуля ў адказ. Ён плакаў. Мой айчым сядзеў пад дзвярыма і плакаў. Шкада, што так цёмна. Цікава, які ён з выгляду, калі плача? Я так узрушылася, што не магла ўседзець у ложку, але мама шапнула мне, каб я легла. Чаму я павінна ляжаць, калі мама і бабуля сядзяць у адных сарочках, выпрасталіся і слухаюць? Усхліпванне стала мацнейшае, час ад часу айчым нешта мармытаў сам сабе, хвілінамі амаль завываў, як ліс у зімовую пару. Я несвядома скурчыла слязлівую грымасу, мяняючы выраз твару залежна ад розных адценняў яго плачу. Седзячы ў цемры, я хвалявалася ўсё болей і болей. Няўжо яны яму не адчыняць? За дзвярыма ў цемры плача чалавек. У цемры за дзвярыма. Я таксама пачала ўсхліпваць і ўрэшце моцна, нястрымна разраўлася. — Ну вось, пачаўся канцэрт пасярод ночы,— сказала мама. — Запалі святло, мама,— упрошвала я. — Праўда, запалі,— сказала бабуля. За дзвярыма не сціхалі сковыт і рохканне. Тады мама ўстала, запаліла свечку і адчыніла насцеж дзверы. Халоднае зімовае паветра шуганула ў пакой, і полымя ў свечцы закалыхалася. — Заходзь. Няма чаго сядзець там і крыўляцца,— жорстка сказала мама. Я чула, як ён смаркаецца, адкашліваецца і ўсхліпвае. — Заходзь жвавей, бо холадна. Заходзь, кажу, a не дык зноў замкну дзверы! Калі б я была на яго месцы, у такім горы, і мама гаварыла б са мною такім тонам, я ніколі ў жыцці не зайшла б у пакой. Нізашто! Я чакала, што ён пойдзе адсюль, што ён ёй нагрубіяніць. Я была сама не свая. Я не хацела, каб ён вярнуўся, але калі ён сядзеў у цемры і плакаў — ён, хто, мабыць, увогуле ніколі не плакаў,— гэта іншая справа. Тут ужо мама не павінна абыходзіцца гэтак, як тады, калі ён грубіяніць, лаецца і сварыцца з ёю. Вось цяпер мама ўбачыць: ён возьме і пойдзе. Можа, яшчэ стукне ёй на развітанне. Але ён не пайшоў! — Гедвіг! — гэта было ўсё, што ён сказаў, Потым ён зноў пачаў усхліпваць. — Кажу табе, заходзь і дай мне зачыніць дзверы! — крыкнула мама. Па яе голасе я раптам зразумела, што яна толькі прыкідваецца, быццам вельмі сярдзітая. Дзеля чаго яна прыкідваецца? Я ўся калацілася ад хвалявання. — Ідзі сюды! Мы не будзем цябе крыўдзіць! — крыкнула я.— Ідзі сюды, бо вельмі холадна. Тады ён увайшоў, спатыкнуўшыся аб палавік і здзіраючы з сябе шапку. Мама грукнула дзвярыма і зноў улеглася побач са мною на канапе. Ад холаду яна ляскала зубамі. Я бачыла, якая яна растрывожаная. Айчым сеў на край нізкай пліты і скуліў кафейнік. Свечка асвятляла толькі частку пакоя, і ён не заўважыў у поцемках кафейніка. Побач стаялі два вялікія чыгуны, і кафейнік нарабіў грукату. — Адразу чутно, што ты дома! — бабулін голас гучаў цвёрда і няўмольна. Айчым пакорліва маўчаў. Увесь твар яго быў у вугальным пыле, на шчоках асталіся падцёкі ад слёз, вусікаў нельга было разгледзець сярод плямаў сажы. — Значыць, ты надумаўся заявіцца сюды? — сказала мама. Яе калаціла, яна ледзь гаварыла, а між тым яна напэўна сагрэлася: ад яе веяла такім жарам, ажно ў мяне запалалі шчокі. — Я два тыдні працаваў на прыстані, Гедвіг. Я прынёс табе трохі грошай,— ціха сказаў айчым. — Я таксама склаўшы рукі не сядзела, і яшчэ невядома, ці патрэбны мне цяпер твае грошы. Ён уздыхнуў, паціраючы рукі. Дзіўны ўсё-такі чалавек мая мама: яна ж зарабляе капейкі і грошай у нас ніякіх няма. — Дзе ты дзеў касцюм, у якім быў на пахаванні? — без жалю папыталася бабуля. Ён маўчаў. Болей трываць не магла я. Я павінна была неяк умяшацца. Я ўстала з пасцелі, блытаючыся ў доўгай дзедавай сарочцы. Мама не трымала мяне. Яна, мусіць, нават не заўважыла, што я ўстала. — Ты павінен слухацца,— сказала я, стаўшы перад ім. Гэтыя словы мне часта даводзілася чуць ад мамы і ад іншых дарослых. А ён ні слова. — Ведаеш, што ў нас было праз цябе? Гаспадар паскардзіўся ў паліцыю, а дзядзька сказаў, што наб’е цябе, калі сустрэне. Пра нас пісалі ў газетах — ты бачыў? — калі яны забілі гэтую цётку на танцах у дзядзькавым доме. — Яны танцавалі ў Яне? — айчымаў голас стаў амаль такі самы, як быў некалі. — Ага, але нас не пасадзілі ў турму, мы ж на танцы не хадзілі. А ты не чытаў пра нас у газетах? Там было напісана, што я добра выхаваная. Гэта сказаў паліцэйскі. Ты не чытаў? — Не-е-е,— прамармытаў ён з глыбокім і працяжным уздыхам. Я падышла да яго, запэцкаўшы белую дзедаву сарочку аб яго штаны, і хацела, прыкрыўшы рот рукою, шапнуць яму сёе-тое на вуха, але мне заміналі доўгія рукавы: яны былі закасаныя, але цяпер з’ехалі ніжэй кісцяў. — Чаму ты пайшоў ад нас, калі памёр дзядуля? — папыталася я, наблізіўшы свой кірпаты нос да яго бруднага заплаканага твару. Бабуля, выпрастаўшыся, сядзела на ложку, мама на канапе. Яны абедзве прыслухоўваліся. — Я-я ніколі-і болей не пакіну вас, Міа,— голас яго абарваўся. Мурзаты твар быў скрыўлены грымасаю. Я адчула невыказны цяжар на душы. Мне болей не было чаго сказаць. Я моўчкі вярнулася да канапы і ўлеглася, павярнуўшыся спіною да мамы, якая так і не вымавіла ні слова. Ён ніколі болей не пакіне нас. Хіба я гэтага хацела? He, зусім не гэтага. He ведаю, чаго я хацела. Благі чалавек плакаў уночы. Трэба было яму нешта сказаць, нешта зрабіць. Куды лягчэй, калі плача добры чалавек. Ён паплача, а потым будзе радавацца, бо ён добры. А вось калі плача благі чалавек — чалавек, якога ты не любіш, які ганьбіць тваю сям’ю і які ні разу не плакаў пры табе,— у гэтым ёсць нешта страшнае. Даводзіцца рабіць нешта супраць свае волі. Злосны, жорсткі твар, скрыўлены слязамі і страхам, быў такі самы страшны, як добры твар, скрыўлены злосцю і нянавісцю. Мама ўстала, але я не звярнула на гэта ніякай увагі. Я ўжо зразумела, што ён астанецца. На старой бабулінай канапе не было жалудовых шышак, спінка ў ёй была гладкая; калі лічыш шышкі, намнога лягчэй разабрацца ў тым, што здарылася, і на ўсё забыцца. Мне рэзала ў вачах, быццам у іх насыпалі пяску. Мама з айчымам ціха гаварылі. Ну і няхай сабе. Бабуля час ад часу ўстаўляла слова. Я нават не прыслухоўвалася. Я ўпарта адварочвалася ад іх і ўсё шчытней прыціскалася да спінкі канапы, я хацела, каб яны бачылі толькі маю спіну — абыякавую, маўклівую моцную спіну, нешта такое, што не мае вачэй і вушэй. Чаму ўчынкі дарослых такія незразумелыя? Чаму яны мучаць сябе і другіх? Чаму яны гавораць, што любяць адно аднаго, дораць дарункі адно аднаму, лашчаць адно аднаго, а потым сварацца і б’юцца? Чым яны адрозніваюцца ад дзяцей? Мы таксама б’ёмся і мірымся на кожным кроку. Няўжо гэта прадаўжаецца ўсё жыццё? Няўжо ўсе людзі спачатку дружаць, а потым сварацца і б’юцца?