Месапатамія
Сяргей Жадан
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 361с.
2023
Найлепшае, што было гэтай зімой, — дрэвы з птушкамі.
Вароны былі падобныя да тэлефонных апаратаў, якімі карыстаюцца д’яблы радасці.
Сядзелінадрэвах, адрэвыўзімку, як жанчыны пасля разводу, — цёплыя карані пераплятаюцца з халоднымі каранямі, цягнуцца ў цемру, патрабуюць святла.
Добрабылоб навучыць тых варон спевам і малітвам, каб заняць іх хоцьчымсьціўгэтыя мокрыя сакавіцкія раніцы.
Найлепшае, што магло здарыцца, здарылася менавіта з намі.
«Гэтаўсё сакавік, — казала
янарасчаравана, — гэтаўсё таму, што сакавік: увечары доўга шукаеш па кішэнях рэкламныя ўлёткі, а зранку смарагдавая трава расце пад ложкам, горка і палка пахнучы мячамі для гольфа».
Улетку яна ходзіць па пакоях, ловіць вецер у фортках, быццам нязграбны рыбак, што ніяк не паладзіць ветразі.
Падпільноўвае скразнякі, ставіць на іх пасткі.
Але скразнякі кажуць ёй: надта пяшчотныя твае рухі, надта гарачая кроў, з такой вытрымкай што ты можаш злавіць у жыцці!
Надтавысока ты ўздымаеш далоні, ловячы паражнечу. Усё, што вылецелаў нас з рук, — толькі пустата. Іўсё, нашто не хапае цярплівасці, — толькі вецер,які лётае над горадам.
Сонцаўранішнім небе, падобнае да апельсіна ў школьным ранцы:
М Е С А П АТАМ I Я
адзінае, што мае сапраўдную вагу, адзінае, пра што думаеш, калі робіцца асабліва
самотна.
Калі б я быў паштальёнам уяе квартале, калі б я ведаў, адкуль ёй прыходзяць заказныя лісты, магчыма.ялепей разумеў бы жыццё, ведаў бы, як яно запускаеццаў рух, хто яго напаўняе спевам, хто напаўняе слязамі.
Людзі, што чытаюць газеты, людзі з цёплымі сэрцамі, добрымідушамі, старэюць, нікому пра гэта не паведамляючы.
Калі б я быў паштальёнам у гэтым квартале, я б нават пасля іх смерці паліваўкветкі на сухіх балконах, карміў д зікіх катоў на зялёных кухнях.
Каб, збягаючы па сходах, чуць, як яна скажа:
паштальёне, паштальёне, усё маё шчасце змяшчаеццаў тваёй торбе, не аддавай яго малочнікам і жалезнымудовам,
паштальёне, паштальёне, смерці няма, і па-за смерцю нічога няма.
Ёсцьнадзея, што ўсё будзе так, як мы захочам, іўпэўненасць, што ўсё адбылося так, як мы хацелі. Ах, якіўяе горкі, бязважкі голас.
Ах, якіўяе немагчымы, неразборлівы почырк. Такім почыркам добра падпісваць смяротныя выракі: ніхто нічога не выканае, ніхто ні пра што не здагадаецца.
Яна любіць хадзіць басанож, засынае на жываце, каб лепей чуць, як нафта рухаецца пад зямлёю, як нараджаюццадрэвыўцемры і пустаце і вада падымаецца й перацякае проста пад ёю.
Яна ведаеўсе падвалы і дахі, усе прахадныя двары і маршруты кватэрных зладзеяў, што горад трымаюць за вымя, янаўмее лавіць паветраных змеяў і дырыжабліўгары з пастухамі хмар і паветранымі вартавымі.
I кожны падлетак хацеў бы яе за плячо злавіць, хоць ведае, што няма асабліва чаго лавіць, бо схопіць толькі рэшткі яе цяпла, не верачы, што яна і напраўду толькі што тут была.
I кожны забойца пойдзе за ёй у цямрэчу саму, з надзеяю, што яна будзе сніцца яму, з пэўнасцю, што падмане памяці каляя, не разумеючы, кім ёй напраўду даводжуся я.
Таму што хавае далоні ўчужых кішэнях, як скарб, ведае кожнага кантралёраў начных трамваях, і толькі дзеля таго вітаецца з імі, каб парушыць іх ад зіноту, якая да ранку трывае.
I кантралёр разіублены ўшчэнт цяпер, прыкуты даўласных страхаў, як да галер, квіткі раздае безнадзейна, глядзіцьу акно: дзе гэтая пасажырка, якой даўноўсё адно, —
на якім прыпынку выходзіцьу чорны змрок, паякім нешчаслівым каханні расплакацца незнарок, шкадаваць пра якія страты, а пра якія не,
і ў якіх менавіта словах пра гэта расказваць мне.
Яе айчым яшчэ той быў вар'ят, працаваў з в’етнамцамі, ім даглядаючы сад, хоцьдрэвы, здаецца, ітакняблагараслі за фабрыкай, на прадмесці, з цёплай зямлі. Лічыў галінкі, як зэкі лічаць гады, паляваў на лісіцаў, сабакаў падкормліваўу халады.
Усе называлі яго звар'яцелым, і нават яна казала: я ж так лічу не адна, але я люблю яго і ён патрэбны мне, чаму ж ён хаваецца вечнаў зацені, у старане, чаму, калі ён выходзіць на сонца, у яго такая хада, быццам ён ведае, скуль да нас прыйдзе бяда.
Гаспадары не помнілі, якоеўяго імя, яго не пазнавалі знаёмыя, яго забыла сям’я, ім пужалі дзяцей, якія не баяліся ўсё адно, выбягалі за ім на старое чыгуначнае палатно і выцягвал і яйкі з птушыных гнёздаў, кал і ён хварэў, нібытавыкручвалілямпачкі.развешаныяміждрэў.
Я бачыў яго толькі раз, у няпэўным восеньскім дні, заўважыў, як ён ішоў, са спіны, з далечыні, ён крочыў, трывожачы зоркіў гнёздах нябёс, — каб абразаць галінкі, драбіну цяжкую нёс, і постаць была пакорлівай, стома й нічога звыш. Я думаю, так Ісус нёс на сабе свой крыж.
Я падумаў тады яшчэ — добра яму ісці, не ведаючы пустаты, бо хопіць працы ў жыцці, помнячыўсё, што было, прымаючыўсё, што ёсць,
добраўяўляючы заўтра, якога яму будзе досць.
Ён верыць: нічога не зменіцца, нікому адсюль не ўцячы, і цягне драбіну сваю то на тым, то на гэтым плячы.
Я сказаўямуўслед:
рабі, што належыць табе,
праца — адно толькічасткаў людской барацьбе, вера — адно будаўнічы пясок у замесе гадоў, абез садоўнікаўдрэвы не будуцьдаваць пладоў.
— Як добра, — думае ён, — што я для яе памёр, добра, што хутка забудзе мяне зусім, добра, штоўсё не трывае да гэтых пор, добра, што не прыйшлося мне быць пры тым.
Добра, штоўсёянавырашылазанас і што я не прасіў рабіць, як хутчэй, не назіраў, як яна вагаеццаўсякі раз, не мусіў бачыць пры гэтым цёмных яе вачэй.
Цяпер галоўнае — знікнуць, выбраць іншы маршрут, галоўнае — не вяртацца туды, дзе дагэтуль жыў, не падыходзіць заблізка да знаёмых атрут, не палохаць знаёмых, не расчароўваць чужых,
не кранацца іх рэчаў, не падглядаць іх сноў, не разгортваць іх кніжак, не каштаваць іх віна, не бачыць іх позіркаў, не чуць іх начных размоў, не адчуваць таго, што яны самі не адчуваюць здаўна.
Добра, што зараз можналётацьпраз коміны, праходзіцьпраз полымя, падацьу пустату, адчуваць трапяткую матэрыю, што напаўняе ёй сны, заўважацьупаветрыканаты, штотрымаюцьяе наляту.
Добра, што смерць не належыць да нашых набыткаў ці страт,
добра, што нам не здраджваюць нашы сляды, і што нічога нельга вярнуць назад, і што нічога нельга згубіць назаўжды.
Што было? — зялёнае цяпло, вечаровага неба аранжавае крыло.
Поўня — золатаў малацэ, блакітнаярыбаўрацэ, чорныя цені на ейнай шчацэ.
III то рабіць са святарамі?
Яны, як худобу, пасвяць свае цэрквы, пускаюць іху смарагдавую траву, глядзяць, якцэрквы цяжкакладуццаўрачны мул, хаваючыся ад чэрвеньскага сонца.
Ходзяць за цэрквамі, выганяючы іх з чужой пшаніцы, заварочваюць дадому, туды, дзе запальваецца агонь вечаровых сядзібаў.
Спяць на мяшках і кнігах, слухаючы соннае дыханне жывёлы, ува сне згадваючы твары жанчын, што прыходзілі і апавядалі пра самыя патаемныя грахі, пыталі парады, чакалі даравання.
Што ён можа табе параіць?
Усё яго жыццё — выпас рэха, пошук выгану і начоўка пад чорным небам. Можаш спяваць з ім разам, можаш спаць поруч з ім, накрыўшыся пехацінскім плашчом, можаш сушыць на вогнішчы мокрую вопратку, мыцьу рацэ свае кашулі, якія ён гатовы вывешвацьу царкве, як плашчаніцы.
Што рабіць з атэістамі?
Яны кажуць — напраўду я веру, веруўваўсё, што было сказана, але ніколі і нізашто, ні пры якіх абставінах, ніў якім разе ў гэтым не прызнаюся, таму што гэта мая справа, і датычыць яна толькі мяне.
I хай ён сто разоў пры гэтым абражаецца і пагражае, гневаецца і адварочваецца на сваім распяцці, усё роўна — куды ён без мяне?
Што ён будзе рабіць адзін?
Ён мусіць змагацца за маю прысутнасць, асуджаны біцца за маё збавенне, не можа не лічыцца з маімі сумневамі, з маёй непаслядоўнасцю, з маёй шчырасцю.
Што рабіць з табой?
Можаш спяваць разам з намі, станавіцца з наміў кола, класці рукі нам на плечы: мы адзіныя ў нашым спеве, адзіныя ў нашай любові, унашай самоце, у нашым расчараванні.
Дык што рабіць з наміўсімі?
Калі б ён не мусіў вартаваць сваю хатнюю царкву, калі б не быў павінны ісці за ёй, выганяючы
з жоўтых палёў, ён меў бы куды болей часу на нашыя прыкрасці і нашыя знакі.
Любоў знішчае ўсе нашыя ўяўленні пра раўнавагу. Можам забывацца і адступацьубок, можам адмаўляцца ад таго, што казалі, можам цалаваць ночучорныя вусны — мы адзіныя, каго кранаў начны агонь, мы адзіныя, хто верыць,
мы адзіныя, хто ніколі
ў гэтым не прызнаецца.
Можаш казаць пра ўсё, што табе сніцца, можаш казаць, можаш не баяцца цемры:
усё роўна нехта цябе пачуе, усё роўна ніхто табе не паверыць.
Г орад, у якім яна закахалася, гарыць сцягамі, ляжыць пад заснежанымі пераваламі. Паляўнічыя выганяюць дзічыну з пратэстанцкіх сабораў, блакітныя зоркі падаюцьу возера, забіваючы марудную рыбу. Ах, гэтыя вуліцы, над якімі завісаюць канатаходцы, ах, як яны балансуюць за школьнымі вокнамі, выклікаючы захапленне, якухіляюцца ад азёрных кірляў, што выхопліваюцьу яе з рук залатыя бязважкія чыпсы.
Там, дзе мы з ёй калісьці жылі, мы не мелі часу на спакой і сузіранне. Мы біліся аб востры чарот ночы, скідвалі вопратку, нібы баласт, у чорную шахту ліфта, каб пратрымаццаў паветры яшчэ адну ноч, ненавідзячы і не выбачаючы, не прымаючы і не верачы, гнеўна перажываючы найлепшыя дні свайго жыцця.
А вось горад, у якім янаўрэшце схавалася, пяшчотна кранае яе за руку і адчыняе перад ёй свае склады і сховы. Ах, гэтыя парты, куды сыходзяць вывезеныя ў трумах сенегальцы, чорнае мяса сэрцаў, слановая костка вачэй,
ах, гэтыя падвалы, пакаваныя сырам, гасцінныя пратэстанцкія гарады, у якіх можна пераседзець Страшны суд, такія тут адукаваныя адвакаты, такія непрыступныя муры.
Ботам.дзе мызёй калісьці грэліся на кухнях, каля сініх крыніцаў агню, пасля нас не засталося ніякага следу. Час, стары канатаходзец, сто разоў падаў, сто разоў падымаўся, з паламанымі ключыцамі і жалезнымі зубамі, яму без розніцы, у якім кірунку рухацца, — заліжа раны і зноўку танчыць між кірлямі.
Але горад, у якім яна змагла захавацца, — якія тут стракатыя сукенкі ды кашулі, якая аксамітная скураў пілотаў і кітайскіх студэнтак.
Ах, гэтае свежае горнае паветра, гэтае адчуванне крыві пасля балючых пацалункаў.
Яна нічога не забыла там, адкуль паехала. Ніводнага голасу, ніводнага праклёну.
Жыццё — вясёлае перацягванне каната.
3 аднаго боку яго цягнуць анёлы.
3 іншага — адвакаты.
КНІГІ ОНЛАЙН
