Мур
Жан-Поль Сартр
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 231с.
Мінск 1991
Люсьен закаціў бацькам сцэну і дамогся дазволу гуляць па вечарах у суботу; ключ, як было дамоўлена, яму павінны былі пакідаць пад каберцам.
У дзевяць гадзін ён сустрэўся з Гігарам у бары на вуліцы Сэнт-Анарэ.
— Зараз убачыш,— сказаў Гігар,— Фані зацная баба, і самае галоўнае — умее апранацца.
— А мая?
— Я яе не ведаю; знаю толькі, што яна падручная швачка і ў Парыжы нядаўна, яна з Ангулему. Дарэчы,— дадаў ён,— ты ж глядзі, не дай маху. Мяне зваць П’ер Дара. А ты ў нас бялявы, дык я сказаў, што ў цябе ангельская кроў, так лепей. I зваць цябе Люсьен Баньер.
— А навошта гэта? — заінтрыгавана спытаў Люсьен.
— Ты піто, стары,— адказаў Гігар,— гэта ж прынцып. Можаш рабіць з гэтымі бабамі ўсё, што хочаш, але ніколі не называй ім сапраўднага свайго імя.
— А-а,— сказаў Люсьен.— А чым я займаюся ўвогуле?
— Можапі сказаць, што студэнт, гэта самае лепшае. Цяміш? Па-першае, іх гэта ўсцешыць, а па-другое, ты будзеш не абавязаны рабіць багатыя пачастункі. Між іншым наконт выдаткаў — натуральна, усё напалам; толькі сёння давай я зафундую: я тут ужо прызвычаіўся; у панядзелак я скажу, колькі ты вінен.
Люсьен адразу падумаў, што Гігар хоча мець невялікую выгаду. Але пасля ўсміхнуўся: «Які я ўжо зрабіўся недаверлівы». Хвілінай пазней у бар увайшла Фані; гэта была высокая, худая і чарнявая дзяўчына з доўгімі ляжкамі і вельмі нафарбаваным тварам. Яе выгляд трошкі збянтэжыў Люсьена.
— Гэта Баньер, пра якога я табе гаварыў,— пазнаёміў Гігар.
— Вельмі прыемна,— сказала Фані, блізарука прыжмурыўшы вочы.— А гэта мая сяброўка, Мод.
Люсьен убачыў маленькую незразумелага ўзросту кабеціну з перакуленым вазонам на галаве. Яна была зусім ненафарбаваная і побач з бліскучаю Фані здава-
лася шэрай. Люсьен быў горка расчараваны, але супакоіўся, заўважыўшы, што ў яе даволі прыгожы рот,— дый потым, з ёю яму, прынамсі, не трэба будзе курчыць з сябе немаведама што. Гігар загадзя паклапаціўся заплаціць за выпітае і, скарыстаўшыся сумятнёй, што ўзнікла пасля прыходу, злаўчыўся весела падштурхнуць дзяўчат да дзвярэй, так і не даўшы ім 'часу чым-небудзь пачаставацца. Люсьен быў вельмі яму ўдзячны: пан Флёр’е выдаткаваў яму ўсяго сто дваццаць пяць франкаў на тыдзень, і з гэтых жа грошай даводзілася яшчэ плаціць за праезд. Вечар быў вельмі вясёлы; яны пайшлі танцаваць у Лацінскі квартал, дзе ў маленькай ружовай утульнай зале з цёмнымі закуткамі кактэйль каштаваў сто су *. Тут было шмат студэнтаў з дзеўкамі накшталт Фані, але не такімі ладнымі. Фані была — найвышэйшы клас: яна дзёрзка зірнула ў вочы нейкаму барадатаму таўстуну, які курыў люльку, і вельмі гучна прамовіла: «Цярпець не магу мужыкоў, якія кураць люльку ў дансінгу». Таўстун пачырванеў як бурак і, нават не загасіўшы, схаваў люльку ў кішэню. Да Гітара з Люсьенам Фані ставілася паблажліва і некалькі разоў, гэткім ласкавым матчыным тонам, казала: «Ах вы гадкія хлапчукі!» Люсьен млеў ад задавальнення і ледзь не раставаў у кампліментах; ён расказваў Фані розныя забаўныя штучкі і ўвесь час усміхаўся. Урэшце ўсмешка ўжо не сыходзіла з яго твару, і яму ўдалося знайсці своеасаблівы элегантны тон, у якім было трошкі развязнасці і далікатнай пяшчоты з тонкім дамешкам іроніі. Але Фані адказвала яму рэдка; яна брала Гігара рукамі за падбародак і так нацягвала яму шчокі, што наперад высоўваўся толькі рот; калі вусны рабіліся тоўстыя і трошкі слінявыя, як налітыя сокам плады ці як два слімакі, яна іх пачынала лізаць, каротка высоўваючы язык, і казала: «Бэбі». Люсьена гэта стра-
1 100 су — 5 франкаў.
шэнна бянтэжыла, і Гігар яму здаваўся смешным: куточкі губ у яго былі звэндзаныя памадай і на шчаках ад пальцаў чырванелі сляды. Але іншыя парачкі паводзілі сябе яшчэ развязней: усе вакол цалаваліся; час ад часу кабета з раздзявальні праходзіла па зале з маленькім кошыкам і, раскідваючы серпанцін і рознакаляровыя гулькі, крычала: «Гэй, дзеткі мае, гэй, смейцеся, весяліцеся!»— і ўсе рагаталі. Нарэшце Люсьен успомніў пра існаванне Мод і, усміхаючыся, сказаў:
— Вы паглядзіце на гэтых галубкоў,— ён паказаў на Гігара і Фані і дадаў: — Ну а нам, шаноўным дзядам...— ён не закончыў фразы, але так пацешна ўсміхнуўся, што Мод таксама не стрымала ўсмешкі. Яна зняла капялюш, і Люсьен з задавальненнем зазначыў, што яна, бадай, прыгажэйшая за іншых дзевак у дансінгу; ён запрасіў яе патанцаваць і расказаў, якія закатваў канцэрты сваім настаўнікам у апошні год перад экзаменам на бакалаўра. Мод танцавала добра, у яе былі чорныя і сур’ёзныя вочы і насцярожаны твар. Люсьен расказаў ёй пра Берту і прызнаўся, што мучаецца згрызотамі.
— Але ўсё роўна,— дадаў ён пад канец,— ёй гэта самой жа лепей.
Мод гісторыя з Бертай здалася сумнай і паэтычнай, і яна спытала, колькі Берта зарабляла ў Люсьенавых бацькоў.
— He вельмі весела,— дадала яна,— быць служанкаю, калі ты яшчэ маладая дзяўчына.
Гігар з Фані ўжо зусім не звярталі на іх увагі і толькі лашчыліся, твар у Гігара быў увесь мокры. Час ад часу Люсьен паўтараў: «Вы паглядзіце на гэтых галубкоў, вы толькі паглядзіце»,— і на языку ў яго так і круцілася фраза: «Зірнеш на іх, дык і самому захочацца». Але ён не асмельваўся яе вымавіць і задавальняўся ўсмешкаю; потым ён пачаў прыкідвацца, быццам яны з Мод даўнія прыяцелі, якія пагарджаюць каханнем, называў яе «стары браце» і рабіў выгляд,
нібы лопае па плячы. Раптам Фані павярнулася і здзіўлена зірнула на іх.
— Гэй вы, першаклашкі,— сказала яна,— вы чаго гэта робіце? Ану, давайце цалуйцеся, вы ж паміраеце, так вам хочацца.
Люсьен адразу абняў Мод; яго крыху бянтэжыла, што на іх глядзіць Фані, яму хацелася, каб пацалунак выйшаў доўгі і ўдалы. Але ён не ведаў, як гэта людзі робяць, каб пры гэтым яшчэ і дыхаць. Урэпіце, усё аказалася не так ужо цяжка, як ён меркаваў,— трэба было толькі цалаваць наўскасяк, каб ноздры былі свабодныя. Ён пачуў, як Гігар лічыць: «Адзін... два... тры... чатыры...» — і выпусціў Мод на пяцьдзесят два.
— Няблага дзеля пачатку,— сказаў Гігар,— але я магу лепей.
Люсьен зірнуў на наручны гадзіннік і ўзяўся лічыць у сваю чаргу: Гігар выпусціў Фаніны губы толькі на сто пяцьдзесят дзевятай секундзе. Люсьена гэта ўзлавала, ён лічыў такое спаборніцтва ідьіёцкім. «Я выпусціў Мод ад сціпласці,— падумаў ён,— але нічога хітрага тут няма; калі навучыўся дыхаць, можна цалаваць хоць да бясконцасці». Ён прапанаваў паспрабаваць яшчэ раз і выйграў. Калі яны скончылі, Мод зірнула на Люсьена і сур’ёзна сказала:
— Вы добра цалуецеся.
Люсьен пачырванеў ад задавальнення і, схіліўшы галаву, адказаў:
— Да вашых паслуг,— але цалавацца яму ўсё-такі хацелася болып з Фані.
А палове першай ночы яны рассталіся: у гэты час канчала хадзіць метро. Люсьен быў рады бязмежна; з падскокам, прытанцоўваючы, ён ішоў па вуліцы Рэйнуар і думаў: «Ну, цяпер поўны парадак». Губы ў куточках яму трошкі балелі ад таго, што ён столькі ўсміхаўся.
Ён завёў звычку сустракацца з Мод а шостай гадзіне ў чацвер і па суботах вечарам. Яна дазваляла ся-
бе цалаваць, але аддацца ніяк не згаджалася. Люсьен паскардзіўся на гэта Гігару, і той яго супакоіў.
— He хвалюйся,— сказаў Гігар,— Фані ўпэўненая, што яна з табой ляжа; проста яна яшчэ маладая: у яе былі толькі два каханкі. Таму Фані раіць табе быць з ёй болей пяшчотным.
— Пяшчотным? — сказаў Люсьен.— Ты што — зусім ужо?
Яны абодва зарагаталі, і Гігар падвёў рысу:
— Трэба — значыць, трэба, стары.
Люсьен зрабіўся вельмі ласкавы, ён многа цалаваў Мод і паўтараў, што моцна яе кахае, але з часам усё гэта пачало здавацца яму крыху манатонным. Апроч таго, гуляючы з Мод, ён адчуваў сябе не такім ужо гордым: яму ўвесь час рупіла параіць ёй лепш апранацца; але ў яе было шмат забабонаў, і яна адразу пачынала злавацца. Паміж пацалункамі яны сядзелі моўчкі і, трымаючыся за рукі, нерухома глядзелі перад сабой. «Чорт ведае, пра што яна думае, з такім строгім позіркам». Люсьен жа думаў заўжды пра адно і тое ж: як сумна і невыразна ён усё-такі жыве; ён казаў сабе: «Я хацеў бы быць, як Лемардан. Вось ужо хто ведае сваю дарогу!» У такія хвіліны ён уяўляў сябе некім іншым і нібыта глядзеў на сябе збоку: ён сядзіць побач з жанчынай, якая кахае яго, ён трымае яе за руку і яго губы яшчэ вільготныя ад яе пацалункаў, але ён адмаўляецца ад ціхага шчасця, што яна яму дорыць: адзін. I тады ён моцна сціскаў пальцы Мод, і на вочы яму набягалі слёзы: яму так хацелася зрабіць яе шчаслівай.
Аднойчы снежаньскім ранкам да Люсьена падышоў Лемардан, у руках у яго была нейкая паперка.
— Падпішаш? — спытаў ён.
— А што гэта?
— Гэта з-за поджыдкаў з Педагагічнага: яны даслалі ў «Эўр» сваю анучу супраць абавязковай вайсковай падрыхтоўкі і сабралі дзвесце подпісаў. А мы пра-
тэстуем; нам трэба, прынамсі, тысячу імёнаў. Дадзім падпісаць сірарам, марнарам, агронам, палітэхам — карацей, збяром увесь студэнцкі цвет.
Люсьена гэтыя словы ўсцешылі, і ён спытаў:
— I гэта надрукуюць?
— Вядома, у «Аксьёне». А можа, яшчэ і ў «Эко дэ Пары».
Люсьену карцела адразу паставіць подпіс, але ён падумаў, што гэта будзе не надта сур’ёзна. Ён узяў паперку і ўважліва прачытаў.
— Ты, па-мойму, палітыкай не займаешся,— сказаў Лемардан.— Увогуле, гэта твая справа. Але ты француз і маеш права таксама сказаць сваё слова.
Як толькі Люсьен пачуў: «маеш права сказаць сваё слова»,— яго працяла раптоўная і невытлумачальная радасць. Ён падпісаў. Ужо назаўтра ён купіў у кіёску «Аксьён Франсэз», але адозвы там не было. Яе надрукавалі толькі ў чацвер, і Люсьен знайшоў яе на другой старонцы пад загалоўкам «Французская моладзь праводзіць добры прамы ў сківіцу міжнароднаму жыдоўству». Яго прозвішча фігуравала таксама: спорнае, выразнае, яно было зусім непадалёку ад прозвішча Лемардана і здавалася такім жа чужым, як Флеш ці Фліпо, што стаялі абапал; глядзець на яго было вельмі прыемна. «Люсьен Флёр’е,— падумаў Люсьен,— імя селяніна, сапраўднае французскае прозвішча». Ён уголас прачытаў усе імёны, што пачыналіся на літару «Ф», і калі дайшоў да свайго, вымавіў яго так, нібыта не пазнае. Потым ён сунуў газету ў кіш.эню і радасны рушыў дамоў.
Праз некалькі дзён ён сам падышоў да Лемардана.
— Ты займаешся палітыкай? — спытаў ён.
— Я член лігі,— адказаў Лемардан.— Ты калі-небудзь чытаеш «Аксьён»?
КНІГІ ОНЛАЙН
