КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Фраў Аглая кроіць кніксэн, як перад працэсіяй, як толькі я сустракаю яе, і карыстаецца кожнай нагодай сказаць мне слова-другое і распытацца пра здароўе! Калі яна ідзе з Афэліяй, я заўсёды ўцякаю, каб нам з ёю не чырванець за рабалепнасць старой. Майстар-тачыльшчык Мучэлькнаўс літаральяа слупянее, убачыўшы мяне, і, спрабуючы ўцячы незаўважаным, куляй ляціць на свой паверх, як спалоханая мыш. Я адчуваю, як гаротна ён пакутуе, што менавіта я, які цяпер для яго незямная істота, мушу быць дасведчаным у ягоных начных таямніцах. Толькі адзін раз наведаў я яго ў майстэрні з намерам сказаць, што не трэба яму, далібог, не трэба саромецца мяне; другога разу я ўжо сабе не дазваляў. Я хацеў сказаць яму, як высока цаню яго за тое, што ён так ахвяруецца дзеля сваёй сям'і. Я хацеў сказаць словамі бацькі, «што ўсякая прафесія высакародная, якую душа палічыць годнай застацца ў пазасмерці», і ўжо ў сэрцы радаваўся з таго, якое святое выратавальнае ўражанне яны на яго зробяць, але так і не давялося прызнацца ў гэтым. Ён сарваў з акна занавеску і накінуў яе на труну, каб я не бачыў трусоў, расхінуў рукі, схіліўся пад прамым вуглом у паясніцы і застаўся стаяцьу гэтай кітайскай пазіцыі, тварам да зямлі, не падымаючы на мяне вачэй, няспынна мармычучы, яклітанію, нейкую бязглуздзіцу: — Яго светласць высокашаноўны гер барон, з ласкі явіце міласць, глыбокапаважаны... Як вадой абліты, я зноў выбег з дому, бо ўсё, што я планаваў, сышло ў пропадзь. Што б я ні сказаў, ён перавярнуў бы на свой лад, кожнае маё слова адразу ператварылася б у прамову «высокашаноўнага»... Я ж хацеў усё зладзіць, як мне карцела, а тут увесь час гучала напышліва ўсё, што ў мяне злятала з вуснаў, увесь час «заўгодна высачайша»; самае простае, самае-самае звычайнае слова даяго перакручвалася яго рабскай натурай, раніла мяне самога, як страла, неслаўсабе прысмак прыніжэння. Нават мой маўклівы сыход узвальваў на мяне груз адчування, што мае паводзіны — пагардлівы выклік. Обер-рэжысёр Парыс адзіны сярод дарослых, хто не змяніўся, хто абыходзіўся са мною звычайна. Мой тупы страх перад ім яшчэ паболыпаў; ад яго ішоў нейкі паралізуючы ўплыў, супроць якога я бяссілы. Я адчуваў, што гэта заключана ў басе і загаднай рэзкасці яго гаворкі. Я хачу пераканаць сам сябе, што дурнота так думаць, бо чаго мне баяцца, калі ён раптам закрычыць на мяне. Бо і што з таго, калі б ён так і зрабіў! Але кожнага разу, калі я слухаў яго дэкламацыі з пакоя Афэліі, глыбокае гучанне яго голасу прымушала мяне здрыгануцца, і набягаўтой загадкавы страх; са сваім на горкі сорам тонкім дзіцячым галаском я пачынаў здавацца сабе слабым, малым і нікчэмным! I ніякай рады, што я хачу супакоіцца: ён не ведае, зусім не можа ведаць, што мы, Афэлія і я, кахаем адно адное, а тым ча- сам віжуе і вынюхвае, дурны камедыянт, калі хітраваценька так зіркае па мяне на вуліцы; я магу сказаць наперад, калі захачу — не адкіну з сябе прыніжальнай свядомасці: ён жа трымае цябеў пакоры, а гы толькі лісліва строіш з сябе мужнага, калі прымушаеш сябе глядзець яму ў вочы. Гэта баязлівы страх перад самім сабой, і ён застаеццаўтабе і болып нічога. Я часта хачу, што хай бы ён з такім дзёрзкім выклікам смаркаўся сабе, як тады, калі мне далася нагода зламаць перашкоды на спрэчку з ім; але ён болып зачэпкі не дае; ён чувае і падсочвае. Думаю, назанашвае свой бас, чакае свайго часу, а я ўнутрана трымчу і калачуся, што буду тады непадрыхтаваны. Афэлія таксама ў ягоных руках, бездапаможная і бязрадная. Я ведаю. Хоць мы ніколі і не згадваем пра гэта. Калі мы ноччу ўпотайкі сустракаемся на рацэ ў маленькім садку насупраць нашага дома, і, трымаючыся любоўнай святасці, пяшчотна перашэптваемся, дык кожнага разу сцепаемся ў раптоўным сполаху, як толькі нешта там ціха варухнецца паблізу нас, і кожнае ведае пра другое, што толькі нязбытны страх перад тым чалавекам так ненатуральна абвастрае наш слых. Нават імя ягонае мы не асмельваемся вымавіць. Мы баязліва ўхАяемся ад усякай тэмы, якая магла б да таго падвесці. Ці не наканаванне тое, што кожны дзень я мушу назаляцца ягоным вачам, хоць наўмысна вечарамі пазней ці раней выходжу з дому. Я здаюся сабе птушкай, вакол якое пятля гадзюкі сціскаецца ўсё тужэй і тужэй. Але здаецца, ён у гэтым у нюхвае свайго роду прадвесце; ён раскашуе ў іюўным адчуванні, што з дня на дзень наблізіцца да сваёй мэты. Я бачу гэта па з'едлівым пабліскванні ў яго маленькіх, злосных вочках. Што б магла яму азначаць тая мэта? Думаю, ён і сам дакладна не ведае, альбо гэтак жа мала, як я магу сабе ўявіць. Ёсцьуяго іяіпчэ нейкая праблема, іянанепакоіць мяне: чаму ён рэгулярна, калі я спяшаюся прашмыгнуцьміма, заста- ецца стаяць, закусіўшы ніжнюю губу, увесьтакі задуменны? I ніколі больш не фіксуе мяне; ён ведае, што гэта яму больш не патрэбна; ягоная душа і без таго трымае маю пад сваёй уладай. Падслухоўваць нас па начах ён не можа, тым не менш я прыдумаў сабе план, каб нам больш не баяцца. Ля самага моста ляжыць стары човен, напалавіну выцягнуты на сухое; сёння вечарам я падцягнуў яго і прывязаў непадалёк ад нашага саду. Калі месяц зойдзе за аблокі, я перапраўлюся з Афэліяй на па-той бок ракі; а тады мы павольна ўніз па цячэнні паплывём вакол горада. Рака занадта шырокая, каб нас нехта мог згледзець, не кажуўжо, каб пазнаць! Я пракраўся ў пакой, які аддзяляе бацькаву спальню ад маёй, і лічыў удары свайго сэрца, а ці не зараз на званіцы кірхі св. Марыі праб'е дзесяць разоў, а пасля яшчэ раз — адзінаццаты — красамоўна і радасна: «Зараз, зараз Афэлія спусціцца ў сад». Мне здавалася, што час застыў, і ў сваёй нецярплівасці я пачынаю дзіўную гульню са сваім сэрцам, і спакваля ў галаве ўсё пераблытваецца, як у сне. Я кажу яму, каб яно білася хутчэй, каб і гадзіннік на званіцы прыспешыўся. Па-мойму, само сабою разумеецца, што адно павінна ісці за другім. Ці ж бо маё сэрца не ёсць таксама гадзіннік? — пытаецца ў мяне мая ж подумка. I чаму яно не можа быць мацнейшым за тое вунь на званіцы, якое, зрэшты, ёсць толькі мёртвы метал, а не жывая плоць і кроў, як маё! Чаму яно не можа вызначаць час? I як згода, што я маю рацыю, дападае раптам яшчэ адна фраза, якую мне бацька аднаго разу працытаваў з нейкага верша: «Усе рэчы выходзяць з сэрца, у ім нараджаюцца і ў ім паміраюць...» Сёння я разумею злавесны сэнс, заключаны ў словах, якія тады прашалясцелі міма маіх вушэй. Я ўлоўліваю яго ў значэнні, якое глыбока хвалюе мяне; ува мне сэрца, маё сэрца, яно не слухаецца, калія прашуяго: біся хутчэй! Значыцца, нехта жыве ўва мне, нехта мацнейшы за мяне, і ён вызначае мне і час і лёс! 3 яго волі, значыцца, «выходзяць рэчы»! Я жахаюся самога сябе і сваіх думак. «Калі б я быўчараўніком і калі б я меўуладу над усім, што адбываецца, я ведаў бы адно сябе, нават калі б меў толькі трошкіўлады над сваім сэрцам», гэтараптам і знянацкуадразу мне зрабілася ясным. I другая, някліканая, няпрошаная думка падтаквае першай, кажучы: «А ці памятаеш ты адну мясціну ў кнізе, якую ты чытаў у прытулку найдзічаў шмат гадоў таму назад? Ці не адтуль гэта: «Часта, калі нехта памірае, спыняецца гадзіннік» ? Гэта вось што: пад націскам блізкай смерці чалавек блытае ўсё больш павольныя ўдары свайго сэрца з ударамі гадзінніка; страх яго цела, якое хоча пакінуць душа, шэпча: «калі вунь той гадзіннік перастане цікаць, я памру», і як усё роўна на нейкі магічны загад гадзіннік таксама спыняецца з апошнім ударам сэрца. Калі гадзіннік вісіцьу пакоі чалавека, пра якога думае паміраючы, дык гадзіннік слепа прымае адпаведныя наказы, бо ў якім кірунку нехта думае ў смяротную хвіліну, там ён і ёсць пасланым двайніком». Гэта, значыцца, маё сэрца слухаецца страху! Ён нават мацнейшы за само сэрца! Калі б мне ўдалося пазбыцца яго, я меў бы ўладу над усімі рэчамі, якія зыходзяць з сэрца, уладу над лёсам і часам! I я, затоіўшы дыханне баранюся ад раптам набеглага на мяне страху, які хоча задушыць мяне, бо я абмацваю яго патайныя закуцці. Я занадта слабы, каб зрабіцца гаспадаром яго, бо не ведаю, дзе і як павінен апанаваць яго; ён замест мяне апаноўвае маё сэрца, сціскае яго, каб прымусіць фармаваць мой лёс па сваёй волі, а не па волі маёй. Я спрабаваў супакоіцца, падказваючы сабе: накуль я не разам з Афэліяй, ёй не пагражае ніякая небяспека — але я занадта слабы, каб прыняць параду майго намыслу: не ісці сёння ў сад. Я адкідаю гэтую думку ў той самы момант, як яна прыйшла мне ў галаву. Перабіраю магчымыя пасткі, якія ставіць на мяне сэрца, але ж акурат жа і ўпадаю ў адну: мая палкасць да Афэліі мацнейшая за разважлівасііь і намыслы. Падыходжу да акна і гляджу ўніз на раку, каб сабрацца здумкамііадважыцца, — каббыцыірызброі,кабнебяспецы, няўхільнасць якое я чую, бо баюся яе, мог глядзець у вочы, але выгляд немай, неадчувальнай, нястрымна імклівай вады ўздзейнічае на мяне так страшэнна, што я на нейкія імгненні зусім не чую ўдараў гадзінніка на званіцы. Тупое адчуванне: рака прыносіць лёс, якога ты не можаш пазбегнуць, амаль аглушыла мяне. Але вось мяне будзіць вібруючы, металічны гук, — і страх, і скаванасць як і не было іх. Афэлія! Я бачу яе светлую сукенку — мільгае ў садзе. — Хлапчо, маё каханае хлапчо, я так баялася цэлы дзень за цябе! «I я за цябе баяўся, Афэлія!» — хачу сказаць, але яна абдымае мяне, і яе губы замыкаюцца на маіх. — Ты ведаеш, я думаю, пгго сёння мы бачымся астатні раз, мой мілы, бедны хлопчык?! — Божа мой! Што здарылася, Афэлія? Бягом сюды, у човен, у ім нам спакойна будзе. — Так. Хадзем. Там нам будзе спакойна — ад яго. Ад яго! Гэта першы раз, калі яна ўпамінае «яго»! Па дрыжыках у яе руцэ я адчуваю, якім бязмежным павінен быць яе страх перад «ім»! Я хачу пацягнуць яе да чоўна, але нейкі момант яна ўпарта застаецца стаяць, нібы не можа скрануцца з месца. — Хадзем, хадзем Афэлія, — настойваю я, — не бойся. Зараз мы будзем на тым беразе. Туман... — Я не баюся, мой хлопчык. Я толькі хачу... — і запінаецца. — Штозтабой, Афэлія? — Яабдымаюяе. — Тыбольшне кахаеш мяне, Афэлія? — Ты ведаеш, як я кахаю цябе, мой Хрыстль! — кажа яна проста і доўга маўчыць. — Цінесесцінамучовен? — зноўнастойваю яшэптам. — Я так сумаваў па табе!