Памінкі
Бена Зупанчыч
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 248с.
Мінск 1983
Я пачырванеў, а ён усё гаварыў, жорстка, з непадробленай злосцю, не паварочваючыся да мяне. У яго дрыжалі губы і нервова калацілася рука на калене — яна рухалася самастойна, быццам асобная істота, а не частка гэтага вялікага, змучанага і пашкуматанага цела. Калі чыгуначнік змоўк, я не адказаў нічога. Паглядзеў на карабінера. Той усё маргаў, быццам праганяючы санлівасць. Залаты пярсцёнак пабліскваў у цьмяным святле лямпачкі. Я адкінуўся на спіну і заплюшчыў вочы. Мёртвы Цвыркун прайшоў па калідоры і
нячутна адчыніў дзверы. Ранішні туман дробнымі кропелькамі блішчаў на яго кучаравых валасах. Цвыркун глядзеў на мяне з падбадзёрлівай усмешкай, якую я добра ведаў. «Гэта ты? Чаму не ўцякаеш? Ты ж хацеў убачыць мора! Ты ўбачьіш яго, і за гэта не прыйдзецца чырванець». Ён усміхнуўся, і я заўсміхаўся таксама, горка і разгублена. Ён нячутна зачыніў дзверы і выйшаў праз акно, нават не азірнуўшыся. Я расплюшчыў вочы, губы ў мяне задрыжалі... «Марыя,— спытаўся я,— што рабіць?» За акном у страшным бязладдзі праносіліся дрэвы. У тэлеграфных правадах заблытаўся месяц. Праз нейкі час ён вызваліўся і перакаціўся на другі бок.
— Пакончу з сабою,— сказаў я.
— Ну-ну,— буркнуў мой напарнік,— гэта лепш.
Ён зноў паклаў паміж намі сваю правую руку і прыціснуў ланцуг. Праклятая лямпачка. Я падняў сваю правую, каб наслініць далоню, а потым змачыць слінай левае запясце. Чыгуначнік расхінуў кашулю і пачаў дзьмухаць на свае пашкуматаныя грудзі. Карабінер вылупіўся на яго, быццам на здань, але ён, не зважаючы на гэта, стагнаў і дзьмухаў на свае раны. Потым дакорліва паківаў італьянцу, нібы казаў: «Бач, браце, які вы народ!» I нават паспрабаваў усміхнуцца. Карабінер адвёў вочы і яшчэ мацней учапіўся за вінтоўку.
— Ну як, выходзіць?
— Ага,— адказаў я, бо сказаць іншае пабаяўся.
Я сціскаў руку і цягнуў. Каб памагчы яшчэ правай, напэўна, атрымалася б. Сказаў пра гэта суседу.
— Пачакай, мы зараз вытурым гэтага,— паабяцаў ёп, выціраючы губы правай рукою, так што агідна бразнуў ланцуг.
У гэты час цягнік спыніўся. На пероне стаяў чалавек у форме, з ліхтаром у руках. Нешта крычаў машыніст. А карабінер на паветра не збіраўся. Ён сядзеў, нібы прыкаваны, сціскаючы вінтоўку.
— Калі пад'едзем да Логатца, тады,— сказаў чыгуначнік.— Я тут ездзіў, дарогу ведаю. А калі гэты не захоча выходзіць, я трэсну яго чаравікам.
Ён пачаў здымаць чаравік — высокі, цяжкі, каваны, падобны на салдацкі. На назе ў яго была яшчэ брудная ануча. Карабінер убачыў гэта і зморшчыўся.
— Цвікі адаб’юцца на яго лысіне,— заўважыў чыгуначнік і выскаліўся. Гэта, мусіць, была ўсмешка. Цягнік раптоўна крануўся з месца і даў свісток. Дзверы ў наша купэ расчыніліся — на парозе з’явіўся карабінер з ліхтаром на грудзях. Ён акінуў нас поглядам сваіх бліскучых шэрых вачэй і зачыніў дзверы.
— Як толькі пад’едзем да Штампетаўскага моста,— сказаў чыгуначнік.— Там усюды лес. Першы дзень пераседзіш у лесе, а на другі, калі перастануць шукаць, па змярканні ідзі на Врхніку. Я скажу, да каго звярнуцца, каб пераправілі куды трэба.
— Але... — пачаў было я.
— Ніякіх «але». Глядзі, скачы адразу і як мага далей ад цягніка. A то зацягне пад колы. Кустоў не бойся. Нічога страшнага, калі трохі абдзярэшся.
На мяне найшла нейкая дзіўная прыгнечанасць. Вінны, думаў я сам сабе, усім нешта вінны. Мабыць, і бацьку таксама? Цягнік ішоў па схіле нейкага пагорка. Схіліўшы галаву набок, я ўбачыў наверсе дрэвы, a над імі зоры — асколкі бліскучага шкла, рассыпаныя над зубчастымі абрысамі пагорка. Я ніколі да іх не вярнуся, сказаў я сам сабе, ніколі... I пачырванеў ад сораму. Думалася... зрэшты... Каб супакоіцца, я моцна заплюшчыў вочы. Вялікі цяжар зноў лёг на мае плечы. Чалавек, які ўзваліў яго на мяне, зноў пачаў дзьмуць сабе за кашулю. Карабінер адвёў вочы, быццам разглядваючы нешта ўдалечыні.
— Вады,— раптам застагнаў чыгуначнік.
Карабінер здзівіўся, нібы гэта яго не датычылася.
— Аква,— галасней паўтарыў чыгуначнік. Аброслы твар яго пабялеў, вочы закаціліся.
Карабінер уздрыгнуў і паціснуў плячыма.
— Аква,— настойліва патрабаваў чыгуначнік і на мігах паказаў, што просіць толькі глыток вады.
Карабінер паказаў, што не можа нічым памагчы. Аднак праз хвіліну ўстаў, патаптаўся, нібы раздумваючы, і адчыніў дзверы.
— Альфонса! — паклікаў ён. Ніхто не адазваўся.
Тады ён выйшаў у калідор, прычыніўшы дзверы.
— Хутчэй! — прашаптаў мой напарнік. Сваёй вольнай рукою ён прыціснуў да лаўкі маю і наваліўся на яе так, што захрумсцелі косці. Я застагнаў ад тупога болю, а ён вырваў маю руку з наручніка, не звяртаючы ўвагі на тое, што здзіраў скуру. Потым ён вылаяўся ад радасці і адразу кінуўся да акна, але рамы не зрушыў.
— От д’ябал, прыйдзецца біць!
— Альфонса! — крычаў у калідоры карабінер. Мы хуценька селі на свае месцы і ўтаропіліся ў цёмнае акно. Карабінер зазірнуў у купэ, зачыніў дзверы і зноў крыкнуў:
— Альфонса!
Чыгуначнік ускочыў, схапіў чаравік і адным ударам абцаса разбіў шкло. 3 сухім звонам яно абсыпалася амаль да самай рамы.
— Скачы!
Імгненне я вагаўся. Потым, ухапіўшыся абедзвюма рукамі за багажныя паліцы, падцягнуўся і выкінуў вонкі ногі. На сцёгнах я адчуў вострыя асколкі, што заставаліся на раме. Левай рукі я амаль што не чуў. Потым, схапіўшыся за верх рамы, высунуў галаву. У вочы мне паляцелі іскры і дым. У такім становішчы я на секунду затрымаўся, бо баяўся скакаць у прорву, дна якой не бачыў. Тады чыгуначнік — я так і не спытаўся, як яго завуць,— пхнуў мяне ў спіну. Я ўсё ж такі паспеў адштурхнуцца нагамі ад сценкі вагона, каб
не трапіць пад колы. Праз воблака дыму і іскраў я паляцеў уніз, у нябачныя кусты. Мяне гайданула, падкінула, быццам я скочыў у напяты батут, і адшпурнула ў роў за насыпам. Я падкурчыў ногі, паварушыў пальцамі і абмацаў твар. Востра запякло ў жываце. «Гэта яшчэ з таго разу,— падумаў я,— пройдзе». Потым устаў на ногі і паглядзеў услед цягніку. Паміж цёмнымі сценамі лесу, над рэйкамі пачынала ўзыходзіць сонца. Бліснула расою павуцінка. Да неба ўздымаўся слуп дыму з іскрамі. Неўзабаве ён схаваўся за пагоркам, і адзінае, што я мог разгледзець, быў чырвоны ліхтар, які гайдаўся туды-сюды на апошнім вагоне. Заўтра з Врхнікі змагу напісаць Марыі. I бацысу. Я ведаў, што яго ўжо выпусцілі. Але раптам здалося, што я тут не адзін.
— Цвыркун! — крыкнуў я. Прыслухоўваючыся, я смактаў сваю акрываўленую руку. Потым яшчэ раз зірнуў услед чырвонаму ліхтару, які, між тым, зусім знік, і яшчэ раз на ўвесь голас паклікаў:
— Цвыркун!
БМБЛМОТЕКА ЗАРУБЕЖНОЙ ПРОЗЫ
Бено Зупанчнч
помннкн
Роман
Мннск, пздательство «Мастацкая літаратура». На белорусском языке.
Рэдактар Л. I. Каўрус. Мастак Ю. М. Цюрын. Мастацкі рэдактар Л. Я. Прагін. Тэхнічны рэдактар Г. П. Тарасевіч. Карэктар Г. Т. Глушчанка.
ІБ № 1736. Здадзена ў набор 06.01.83. Падп. да друку 05.07.83. Фармат 70Х100’/з2. Папера друк. № 1. Гарнітура школьная. Высокі друк. Ум. друк. арк. 10,0+0,08 укл. Ум. фарб.-адб. 10,51. Ул.-выд. арк. 11,40. Тыраж 9000 экз. Зак. 3267. Цана 1 р. 30 к. Выдавецтва «Мастацкая літаратура» Дзяржаўнага камітэта БССР па справах выдавецтваў, паліграфіі і кніжнага гандлю. 220600, Мінск, праспект Машэрава, 11. Мінскі ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга паліграфкамбінат МВПА імя Я. Коласа. 220005, Мінск, Чырвоная, 23.
КНІГІ ОНЛАЙН
