Поўны збор твораў. Том 8
Мэмуарная проза
Васіль Быкаў
Памер: 576с.
Мінск 2009
342 Галоўная гераіня аповесьці В. Быкава «Знак бяды».
343 Два папярэднія сказы друкуюцца ўпершыню паводле аў- тарскай уклейкі ў кампутарную раздрукоўку тэксту.
344 Чатыры сказы, пачынаючы ад «Мабыць, зыходзячы з улас- нага вопыту...» і да «Але тое будзе яшчэ не цяпер, яшчэ Вало- дзя» друкуюцца ўпершыню паводле аўтарскай уклейкі ў кампу- тарную раздрукоўку.
345 Уладзімер Караткевіч памёр у 1984 г.
346 Кастусь Кірэенка (1918-1988) - беларускі пісьменьнік.
347 Міхаіл Гарбачоў (нар. 1931) — савецкі палітычны і дзяржаўны дзеяч, генэральны сакратар ЦК КПСС (1985—1991), прэзыдэнт СССР (1990—1991).
348 Міхаіл Пташук (1943 -2002) - беларускі рэжысэр, народны артыст Беларусі.
349 Аляксандр Якаўлеў (1923—2005) - расійскі савецкі палі- тычны дзеяч.
350 Георгій Сьвірыдаў (1915—1998) - расійскі кампазытар.
351 Міхаіл Грамыка (1885-1969) - беларускі пісьменьнік.
352 Нафі Джусойты (нар. у 1925) - асяцінскі пісьменьнік.
353 Данііл Гранін (сапр. Герман, нар. у 1919) - расійскі пісь- меньнік.
354 Вітаўтас Пяткавічус (нар. у 1930) - літоўскі паэт і пісь- меньнік.
355 Васіль Васілаке (нар. у 1926) - малдаўскі пісьменьнік.
356 Віктар Казько (нар. у 1940) - беларускі пісьменьнік.
357 Разьбіўка аўтара.
358 Саюз пісьменьнікаў з 1976 г. займаў будынак па вуліцы Фрунзэ, 5 (Дом літаратара).
359 Людміла Корбут - беларуска, грамадзкая актывістка, пра- жывае ў Бэрліне.
360 Мясьціны Нямеччыны, дзе з лютага 2000 г. па снежань 2002 гг. жылі ў неафіцыйным выгнаньні Быкавы.
361 Дапамогай малой беларусцы актыўна парупіўся і сам Ва- сіль Быкаў.
362 Яўген Кулік (1937-2002) - беларускі мастак.
363 Мікола Купава (нар. у 1946) - беларускі мастак.
364 На той час ці не найболыв прафэсійны незалежны тэле- канал Расіі.
365 (Гл. зноску 174).
366 Панцеляймон Панамарэнка (1902-1984) - савецкі партый- ны дзеяч, кіраўнік КПБ у 1938-1947 гг.
367 Пётр Клімук (нар. у 1942) - савецкі касманаўт беларускага паходжаньня.
368 Уладзімір Кавалёнак (нар. у 1942) - савецкі касманаўт беларускага паходжаньня.
369 Валянціна Церашкова (нар. у 1937) - савецкая касма- наўтка.
370 Узнагародай ад прэзыдэнта Італіі В. Быкаў быў уганара- ваны 1 сакавіка 1978 г.
371 Прэмія сьв. Валянціна.
372 Яфім Эткінд (1918 - 1999) - расійскі пісьменьнік, паэт.
373 В. П. Някрасаў.
374 Віталь Сыракомскі (1929-2006) - расійскі пісьменьнік, журналіст.
375 Бэла Ахмадуліна (нар. у 1937) - расійская паэтэса.
375 Гл. зноску 145.
377 Канстанцін Ваншэнкін (нар. у 1925) - расійскі паэт.
378 Курортнае мястэчка на Куршскай касе Літвы. В. Быкаў адпачываў у Доме творчасьці Саюзу пісьменьнікаў Літвы.
379 Алесь Ставер (1929-1994) - беларускі паэт.
380 Аповесьць «У тумане» была завершаная ў 1989 г.
381 Андрэй Платонаў (сапр. Кліментаў, 1899-1951) - расійскі пісьменьнік.
382 Георг Вільгельм Фрыдрых Гегель (1780-1831) - нямецкі філёзаф.
383 Як пазьней выявілася, Сакрат Яновіч - па ўласным пры- знаньні - таксама супрацоўнічаў з адпаведнымі службамі вы- ведкі.
384 Максім Гарэцкі (1893-1939) - беларускі пісьменьнік, літа- ратуразнавец, пэдагог.
385 Разьбіўка аўтара. Газ «Zyklon В» выкарыстоўваўся ў 1940-я гг. найчасьцей з мэтамі дэзінфэкцыі вопраткі вязьняў.
386 Месца пад Менскам, дзе карныя органы БССР забівалі нявінных ахвяраў.
387 Збор твораў у 4-х тамах.
388 Быков В. Дожнть до рассвета. М.: Нзвестня, 1979 (з пасьляслоўем В. Аскоцкага «По праву памятн (Васнль Быков: нравственные урокн “военной прозы”)».
389 Тры папярэднія сказы друкуюцца ўпершыню паводле аў- тарскай кампутарнай раздрукоўкі тэксту.
390 Два папярэднія сказы ўпершыню друкуюцца ў аўтарскай рэдакцыі. У кніжным выданьні было: «Пасьля працаваў яшчэ недзе, аж покуль ня стаў давераным дарадцам ураду РБ.».
391 Мастацкі фільм «Ідзі і глядзі», зьняты рэж. Элемам Клімавым (1933 '2003) па «Хатынскай аповесці» і «Карніках» Алеся Адамовіча.
392 У кніжным выданьні было: «кіраўніцтва Саюзу пісьмень- нікаў апынулася».
393 Зянон Пазьняк (нар. у 1944) - беларускі палітычны і грамадзкі дзеяч, заснавальнік БНФ.
394 Яўген Шмыгалёў (1928-2000) - беларускі грамадзкі дзеяч.
395 Турма на вуліцы Валадарскага (так званая «Валадарка»),
396 Васіль Шаранговіч - народны мастак Беларусі.
397 Менская кружная дарога.
398 Касьцёл Сьвятых Алены і Сымона ў Менску.
399 Уладзімер Калесьнік (1922-1997) - беларускі літаратура- знаўца.
400 Яфрэм Сакалоў - першы сакратар ЦК КПБ.
401 Алесь Гарун (сапр. А. У. Прушынскі, 1887-1920) - бела- рускі пісьменьнік, грамадзка-палітычны дзеяч.
402 Гл. зноску 11.
403 Францішак Аляхновіч (1883-1944) - беларускі пісьмень- нік, публіцыст, актор.
404 Васіль Якавенка (нар. у 1936) - беларускі празаік, публі- цыст.
405 Алесь Емяльянаў (1952-2001) - беларускі паэт.
406 Неўзабаве - першы міністар замежных справаў Рэспублікі Беларусь.
407 Сказ выкрасьлены ў аўтарскім тэксьце кампутарнай раз- друкоўкі.
408 Уладзімер Арлоў (нар. у 1953) - беларускі пісьменьнік.
409 Артыкул В. Быкава «Дубннкн протнв гласностн?» быў апублікаваны ў «Огоньке» ў 1988 г. (№ 47).
410 Яўген Будзінас (1944-2007) - беларускі празаік, публі- цыст.
411 Станіслаў Шушкевіч стаў народным дэпутатам Вярхоў- нага Савету БССР, а затым - яго старшынём, фактычным кіраўніком незалежнай Рэспублікі Беларусь.
412 Анатоль Бутэвіч (нар. у 1948) - у будучым міністр куль- туры і друку Рэспублікі Беларусь, беларускі празаік, пераклад- чык.
413 Прэзыдэнтам ЗША.
414 Уладзімір Карпаў - Герой Савецкага Саюзу, расійскі празаік.
415 Эдуард Шэварднадзэ - на той час міністр замежных спраў СССР, пазьней - прэзыдэнт Грузіі.
416 Міхась Ткачоў (1942-1992) - беларускі грамадзкі і па- літычны дзеяч.
417 Анатолій Сабчак (1937-2000) - расійскі грамадзкі дзе- яч.
418 Вітаўтас Ландсбергіс (нар. у 1932) - літоўскі палітычны і грамадзкі дзеяч.
419 Уладзімер Халіп (нар. у 1939) - беларускі пісьменьнік.
420 Аповесьць «Аблава» была завершаная ў 1988 г.
421 У кніжным выданьні - проста «апантанасьць».
422 Падкрэсьлена аўтарам.
423 «Вялікае Княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае» - ся- рэднявечная дзяржава, заснаваная продкамі сучасных белару- саў і літоўцаў. На пэўным гістарычным этапе апекавалася і землямі продкаў сучасных украінцаў.
424 У кніжным варыяньце было «напірыстым».
425 Таварыства беларускай мовы.
426 Сяргей Законьнікаў (нар. у 1946) - беларускі пісьменьнік.
427 КДБ.
428 Артыкул В. Быкава ў «Народнай газеце» (пра Пазьняка) быў апублікаваны ў 1993 г.
429 Фрэнсіс Фукаяма (нар. у 1952) - амэрыканскі філёзаф, футуроляг.
430 Далей у тэксьце кампутарнай раздрукоўкі аўтарам вы- крэсьлены наступны сказ: «Сучасны агульнапрызнаны гарант устойлівасьці тых зьменаў — Амэрыка зь яе эканамічнай ма- гутнасьцю і традыцыйньш дэмакратызмам».
431 Анатоль Рыбакоў (1911-1998) - расійскі пісьменьнік.
432 Алесь Разанаў (нар. у 1947) - беларускі паэт.
433 Уладзімер Някляеў (нар. у 1946) - беларускі пісьменьнік.
434 Папярэдні сказ друкуецца ўпершыню паводле аўтарскага рукапіснага допісу на тэксьце кампутарнай раздрукоўкі.
435 Разьбіўка аўтара.
436 Томас Вянцлова (нар. у 1937) - літоўскі пісьменьнік.
437 Лэся Украінка (сапр. Ларыса Косач-Квітка, 1871-1913) - украінская пісьменьніца, паэтэса.
438 Напісаны ў 1890 г. верш Лэсі Украінкі «Contra spem spero» (лац. «Без надзеі спадзяюся») мае радок «Без надіі такн сподіватнсь».
439 У кампутарнай раздрукоўцы тэксту аўтарам напрыканцы закрэсьлена: «Сакавік 2002 г. Франкфурт [-на-Майне]. Канец першай кнігі».
Парадоксы жыцьця. Запісы розных гадоў (стар. 427)
Упершыню апублікаваныя ў 2004 г. у часоп. «Дзеяслоў» (№1 (8), студзень-люты).
У кніжным выданьні па-беларуску і ў перакладзе на расей- скую Ірыны Шаўляковай - у кнізе «Парадоксы жыцьця» (Мінск: Беллітфонд, 2005).
439 Атрад міліцыі асобага прызначэньня.
440 Народный комнссарнат внутренннх дел.
Пункціры жыцьця. Далітаратурная біяграфія (стар. 439)
Тэкст упершыню быў апублікаваны ў 2005 г. у часоп. «Дзе- яслоў» (№2-6 (15-19)).
Мяркуючы па датах на рукапісе (два сшыткі, сьпісаныя роўным акуратным почыркам, бяз правак, перакрэсьленьняў, уставак), «Пункціры жыцьця» пісаліся восеньню-зімой 1993 г. Гэта першы маштабны тэкст Васіля Быкава мэмуарнага жанру, подступ да хрэстаматыйнай «Доўгай дарогі дадому». У час свайго вымушанага паязджанства Аўтар ня меў магчымасьці карыстацца гэтымі запісамі (бо яны засталіся ў Менску).
«Пункціры жыцьця», як і ўся мэмуарыстыка Васіля Быка- ва, арганічна ўвайшлі ў экзыстэнцыйны кантэкст ягоных тво- раў 90-х гадоў.
441 «Ніва» - адна зь першых беларускіх газэтаў пачатку XX ст. (выдавалася з 1906 па 1915 гг.).
442 Дом савецкай культуры.
443 Камуністычная партыя Заходняй Беларусі.
444 «Фабрычна-заводская вучэльня» - ад расійск. ФЗУ - «фабрнчно-заводское учнлшце».
445 Янка Купала загінуў у Маскве ў 1942 г.
446 Мікалай Чарнышэўскі (1828 - 1889) - расійскі пісь- меньнік.
447 Малочна-таварная фэрма.
448 Мэханізаванага корпусу.
449 Супрацьтанкавыя абарончыя раёны.
450 Апорныя пункты.
451 Дзе пісаў у лістападзе-сьнежні 1993-га «Пункціры»?
452 Міністэрства дзяржаўнай бясьпекі.
453 Іван Грамовіч (1918-1986) - беларускі празаік.
454 Алксандр Капусьцін (1924-1995) - беларускі празаік.
455 Яўген Каршукоў (нар. у 1932) - беларускі паэт.
456 Васіль Вітка (сапр. Цімох Крысько, 1911 - 1996) - беларускі пісьменьнік.
457 На гэтым рукапіс абрываецца.
Зьмест
Доўгая дарога дадому 5
Парадоксы жыцьця 426
Пункціры жыцьця 437
Камэнтары 549
Літаратурна-мастацкае выданне
ВАСІЛЬ БЫКАЎ
Поўны збор твораў у чатырнаццаці тамах
Том 8
Мэмуарная проза
Мастак
Валеры Калныный Фота
Сяргей Шапран
Сканаванне тэкстаў і макетаванне Герман Гайдніш
Карэктар Натальля Кучмель
Подпнсано в печать 20.01.2009.
Формат 84х108’/32. Бумага пнсчая. Усл. печ. л. 30,24. Тнраж 3000 экз. Заказ № 20.
«Время»
115326, Москва, ул. Пятннцкая, 25 Телефон: (495) 231 1864 http://www.vremya.ru e-mail: books@vremya.ru
Отпечатано в соответствгш с качеством предоставленного орнгннал-макета в ОАО «НПП «Уральскнй рабочнй» 620041, ГСП-148, г. Екатерннбург, ул. Тургенева, 13 http://www.uralprint.ru e-mail: book@uralprint.ru
Васіль
Поуны збор
творау
КНІГІ ОНЛАЙН
