Прастрэлены талер. Кніга 1
Аркадзь Ліцьвін
Выдавец: ЮрСаПрынт
Памер: 414с.
Гародня 2013
♦ ♦ ♦
Адгалоскі вялікіх падзей даляталі і да ціхіх паветаў, дзе жыццё ішло здаўна накатанай каляінай. Старыя ва ўспамінах даўно мінулых залатых год праймаліся клопатамі сваіх дзяцей, а тыя, маючы ўжо сваіх дзетак, ставілі гэтым апошнім у прыклад уласную маладосць і ўласную тых часоў разважлівасць і цноту. Маладыя жылі адвечным законам росквіту і непахіснай верай у шчасце наперадзе.
Так, мабыць, глядзеў на свет вершнік год дваццаці з нечым, які, загуменнямі аб'ехаўшы вёску, палявой сцяжынай выбраўся на прасёлак. Ды як не пачувацца шчаслівым, калі ты малады, дужы і здаровы? Конь пад табой аж танцуе, паветра такое, што не надыхацца, сонца гарачае, а ветрык прахалодны, бо ад лесу. Прасёлак прывёў да ўзлеску і ўліўся ў старую лясную дарогу, ужываную час ад часу зімовай парою дзеля тралёўкі лесу.
Дарога была выбоістая, для вазоў нязручная, але конна цалкам прыдатная. Час ранні, ехаць недалёка, а лесам заўсёды прыемней. Ды і бліжэй, чым па тракту, так што можна не спяшацца. Конь ішоў жвава. Набітая гульдынка кавалерыйскім звычаем вісела на рэмені, нож у похве на поясе. Хлопец з асалодай удыхаў сасновы водар, разглядаючыся дзеля забавы, ці не выскачыць знячэўку якая дзічына. Але толькі дзяцел нястомна працаваў у сваёй зялёнай кузні.
Праз якую мілю дарога пайшла ўніз, цераз нешырокі ручай. Проста так, без мастка, без грэблі, падарожныя ехалі па жвірыстаму броду на пядзю глыбінёй і ўзнімаліся лагодным узгоркам на другі бок неглыбокай лагчыны. Наблізіўшыся да броду, вершнік заўважыў невялікую каламажку ці брычку, і дваіх ездакоў.
- Панесла іх ліха гэтай дарогай, хмыкнуў хлопец.
Здзівіўся, што гэта жанчыны: старая, калупалася ў нечым на каленях, маладая, сярдзіта мармытала, ладзячы штось ля хамута.
- Дзень добры паням, павітаўся вершнік, ці не магу чым дапамагчы?
- Во! Кавалер! Якраз і патрэбен, кіўнуўшы галавою, прамовіла старая ці то сама сабе, ці ўсяму наваколлю і ўтаропілася ў нейкае сваё пляценне.
- Супонь парвалэся, каб на яе халера! адначасна азвалася маладая.
Вершнікужосаскочыўзканяізаўважыў,штогэтадзяўчына, вельмі пекная , год, мабыць, дваццаці.
- Дазвольце, я займуся, прапанаваў хлопец, лагодна вызваляючы рэмень з яе рук.
Бяда была невялікая, але ў дзяўчыны не хапала сілы сцягнуць хамут, а мо' і дуга была непадатлівая. Хутка звязаў супонь, падрэзаў расцягнутыя канцы, паправіў гужы і сцягнуў хамут. Заадно праверыў сядзёлку, падцягнуў церазсядзельнік і сказаў:
- КалІ даззоліла паненка заняцца рымарскай справай, то можа возьме за фурмана?
- Але ж вашмосьць некуды спяшаецца, а з-за нас і так затрымаўся.
- 3 прыемнасцю затрымаўся, усміхнуўся вершнік, люблю коней і ўсялякі пры іх занятак. А паням куды?
- Да мястэчка.
- Дык нам па дарозе! весела ўсклікнуў вершнік.
Прыеязаў повад свайго каня да брычкі і, падсадзіўшы дзяўчыну, скочыў побач з ёю на пярэднюю лаву.
- Ну ён у мяне пачухаецца, няздара! сярдзіта прамовіла дзяўчына, калі брычка паціху рушыла ўверх па схілу.
- Каго гэта бяда чакае? нібы жартуючы, запытаўся хлопец.
- Ды стаеннага нашага, Стася, адказала дзяўчына і перадражніла, У мяне заўжды парадак! У мяне ўсё, як у радзівілавай стайні!
- А навошта ж вы паехалі гэтай нязручнай дарогай? Мо' трактам было б і не здарылася нічога? Там і коням лягчэй, і на збрую не такі высілак.
Дзяўчына гарэзліва зірнула на суразмоўцу і, нібы насуперак раней сказанаму, павінілася:
- Ат! Тутужо сама вінаватая. Захацелася, каб карацей.
- Кароткі шлях больш каштуе, так магаметане кажуць.
- А пан ці не з татараў, што ўсходнія прымаўкі ведае? Але ж занадта русявы, ды і вочы не татарскія, адбіла дзяўчына і сумелася, выдаўшы сваю цікаўнасць да выпадковага спадарожнага.
Хлопец весела засмяяўся, выразна задаволены ўвагай да сваёй асобы.
- He, не татарын! I завуся па хрысціянску, Багданам.
- Мо' Хмяльніцкі, крый божа! жахнулася, смеючыся, дзяўчына.
- He, не Хмяльніцкі, а... хлопец на імгненне сумеўся, Багдан Вайніловіч, з дазволу паненкі.
- А я Алена, назвалася дзяўчына. 3 дому Лужэцкіх. Вось толькі дому таго даўно нямашака, са смуткам дадала яна.
Багдан памаўчаў. Зразумеў, што незнарок кранулі балючы ўспамін. Напэўна вайна альбо мор, а можа адно і другое. Даліся ў знакі няпрошаныя маскоўскія госці. Дзяўчына ацаніла далікатнасць.
- Справьі далёкія, не варта іх варушыць.
Ізноў усталявалася маўчанне. Каб неяк яго парушыць, Багдан запытаў:
- I не баіцца паненка адна ехаць лесам, глухой дарогай?
- Я ж не адна, мы з бабкай!
- Ці ж і старэйшая пані такая адважная? ціхенька запытаўся Багдан.
- Бабка нічога не баіцца! абвесціла Алена. Ды ёй хоць з гарматы страляй, бо яна нічога нечуе! Абое весела засмяяліся. А каго тут баяцца?
- Ну, звера, ліхога чалавека, ёсць жа і гэткія.
- А на гэткіх я вось што маю, Алена выцягнула з нейкай схованкі вялікі пісталет, а другі з вашага боку. I ў бабкі два. I зарады маем. Чаго нам баяцца!
Багдан здзіўлена крэкнуў. He тое, што ўпершыню бачыў зброю ў жаночых руках, але вельмі ўжо нязвыкла выглядала, як глухая бабка адстрэльваецца ад разбойнікаў з брычкі, якую гоніць дарогаю гэта прыгожая паненка.
- А вы не глядзіце, што яна рахманая, дзячына як угадала, пра што ён думае. Вочы ў яе, як у ястраба. Яна, калі хочаце ведаць, за сваім мужам з войскам хадзіла, як толькі пабраліся. Навучылася і страляць і нават шабляй крыху.
Відаць, свае здольнасці Алена лічыла неаспрэчнымі, бо не кранала гэтай матэрыі.
- Ну, калі вы такія амазонкі, то гора таму, хто вас зачэпіць, Багдан засмяяўся як мага найзычлівей.
Даўно не пачуваўся так добра, так утульна, як вось зараз побач з гэтай рашучай дзяўчынай. Злавіў сябе на жаданні ехаць павольней і не спяшацца ў гэтае там мястэчка, на чорта лысага патрэбнае.
- А што гэта такое... амазонкі? перабіла яго думкі Алена.
- Амазонкі хто? ачомаўся хлопец. Гэта племя такое, ваяўнічыя жанчыны ў старажытных. He ў жыцці, вядома, патлумачыў ён, у казках, у легендах. Сям'і не прызнавалі.
Дзяўчына задумалася.
- He, я не хацела б быць амазонкай. I бабка таксалла, каб чула, упэўнена сцвердзіла Алена. Жанчына павінна дом трыллаць, мужа, дзяцей даглядаць. Богалл так вызначана.
- Me ж бабка, самі кажаце...
- Ну, калі дакладна, то яна мне бабка вельмі-вельмі далёкая. А пра тое, што вы хацелі заўважыць, дык вядома, калі мужу неабходна дапамагчы, то і трэба, не залежыць дзе: дома, у хваробе ці ў ваеннай патрэбе.
Багданаўразілаглыбокаяперакананасцьутонедзяўчыны, міжволі кінуў на дзяўчыну здзіўлены позірк.
- Будзе некаму шчасце, а можа і клопат, падумаў ён, усміхнуўшыся сам сабе.
- 3 чаго, пане Багдане, пасміхаецеся? Ці ж няпраўду кажу, ці іначай думаеце?
- Шчырую праўду кажаце! горача запэўніў хлопец. A пасміхаюся, бо гаворка прыемная і час незаўважна сплывае.
- Можа і добра, што супонь парвалася, гарэзліва зірнула Алена і засмяялася.
Напэўна ведае, што ўсмешка робіць яе яшчэ прыгажэйшай, падумалася Багдану.
- To і стаеннаму варта тынфа даць, у тон дзяўчыне падказаў ён.
- Хіба што! Але з чыйго кашаля?
- Усё прыемнае ад сустрэчы на маім баку, рашуча сцвердзіў Багдан.
- Але ж васпан самалюб! Варта нешта і спадарожным пакінуць апроч звязанай супоні. А на таго хвалька не варта траціцца.
- Відаць, хоча паненцы спадабацца, магу яго зразумець.
- Ой! Вялікае шчасце афэкт ад конюха! кепліва перасмыкнула плячыма Алена.
Бач, ты, задавака, падумаў Багдан, але злосці чамусыці не адчуў.
- Прашу прабачыць, але ж канюшы ў нашу ваколіцу наўрад ці завітае. Застанецца паненка ў дзеўках.
- Наўсёволя Божая,-уздыхнула роблена дзяўчына і зноўку засмяялася. Да таго ж не пасуе таму канюшаму беспасажная.
Ведае, шэльма, што не заседзіцца і будзе мець з каго выбіраць. Калі не з ваяводзічаў, то і не з беззямельных.
- Даруйце смеласць, але паненка свой пасаг з сабою носіць. I не малы! -адважыўся Багдан.
- Скажаце! заруменілася дзяўчына. А ў беднае сграціначкі толькі чорны бровы?
- Во! Во! падхапіў Багдан. Бровы не зліняюць!
- Зліняюць, зліняюць, уздыхнула дзяўчына. Бачыце, якая бабка? А кажуць, каб яна захацела, то ўся іх харугва замест ротмістра за ёй бы рушыла і любых нехрысцяў пашаткавалі б як капусту.
- Розныя бываюць людзі і між нехрысцяў.
- Як гэта?
- Ну, бачылі ж вы пэўна татараў нашых? Яны тае ж крыві, што і тыя з Крыма. I веры тае ж самай. Але не падаліся паненцы звярамі, праўда? Ці можа я памыляюся?
Алена падумала хвіліну, як бы прыпамінаючы.
- He, так не думалася, хоць і бачыла іх мала. Як войска праходзіла, ды аднойчы на кірмашы ў Наваградку. Людзі як людзі, толькі тварам Іншыя.
- А мне давялося размаўляць з тымі, каму ваяваць з татарамі давялося і ў палоне пабыць. У бітвах яны лютыя, a дома цалкам звычайныя і да тых жа нявольнікаў вельмі часта нават паблажлівыя.
- А да веры сваёй не прымушаюць?
- Ды не, але ахвочых прымаюць без перашкодаў.
Дзяўчына з цікаўнасцю зірнула на суразмоўніка. Пэўна не часта трапляліся гэткія.
- Што вы кажаце? здзівілася Алена. Няўжо ёсць і такія?
- Здараецца. іншым разам чалавек толькі так можа жыццё ўратаваць. У тых землях жыццё чалавечае не вельмі шануецца, што ж казаць пра нявольніка.
- Барані Божа да іхтрапіць, прамовіла дзяўчына, уражаная пачутым.
- У чужых краях і нашы не анёлы, працягваў Багдан. Я не пра бітву кажу. Там мужчыны між сабой са зброяй у руках змагаюцца. Я пра тое, што пасля перамогі творыцца. He для вушэй паненкі гэта. Дзякаваць Богу, што жыяем не на памежжы з тым Буджакам ці Дзікім полем.
Алена з недаверам зірнула на хлопца. Чула і пра Дзікае Поле і пра Малдову, але ўсё гэта здавалася такім далёкім нібы і не існавала па сапраўднаму.
- Няўжо і там быць давялося?
- Мала, падлеткам з татам, прызнаўся Багдан. Больш наслухаўся ад старэйшых.
- Пэўна і зарзз з бацькам жывеце? Алена не стрымала цікаўнасці і тут жа пашкадавала, заўважыўшы як пасуровеў дагэтуль лагодны, нават вясёлы твар Багдана. Даруйце мне!
- Нічога, супакоіўён дзяўчыну.-Няматутаніякай вашай віны. Служу я. Дваранін напалам з гайдуком. Двор не магнацкі, таму ўсялякай працы перападае. Вось павінен універсалы пра соймік ксяндзу давезці, заадно пан нейкія лісты перасылае, адтульлісты забяру. Невялікі клопат.
- А пан ці суровы?
Багдан весела зарагатаў. Алена пакрыўджана зірнула на яго.
КНІГІ ОНЛАЙН
