Раз — шкілет, і два — шкілет
Франц Сіўко
Выдавец: Галіяфы
Памер: 344с.
Мінск 2019
Бацька выдзірае з камля чарговую шчэпку, яна, пакружыўшыся ў паветры, з ціхім шоргатам кладзецца ля Тонікавых ног. Тонік нагінаецца, каб падняць яе, але не дае рады: шчэпка выслізгвае з ягоных рук, падхопленая ветрам, узлятае на дах клеці.
Дзядзька Міхал выходзіць наперад, каб аддаць Тоніку сваю, але той не хоча браць і борзда, як толькі можа, бяжыць прэч, туды, дзе чырванеюць цэглаю муры старое фартэцыі.
“Ну, а ты што?” — кажа бацька і падае мне скрываўленую, з вялізным мазалём на далоні руку. Я мкнуся дацягнуцца да яе, але не паспяваю. Моцны вецер уздымаецца над нашымі галовамі, падхоплівае мяне, нясе кудысьці.
Агромністы, як мора, мегаполіс свеціцца агнямі ўдалечыні, і вось я ў ім, і вузкавокі чалавек з бэджам на грудзях вядзе мяне дзівіцца на чайную цырымонію.
Гейша па імі Фаіна выходзіць нам насустрач, вершы раямі вылятаюць з яе вуснаў, асядаюць гірляндамі на галінах магнолій. “Вунь яны”, — кажа яна і ківае ў бок прыбудовы, у якой стаяць (усё бачна, бо дзверы будыніны расчыненыя) прыкутыя ланцугамі да слупа, бы святы Пётра ў Мамерцінскай вязніцы, віцэ-консул Вася Калевіч і Тонік.
Бэлькі выслізгваюць з шула ў куце прыбудовы, абрушваюцца на Тоніка. Я кідаюся ратаваць сябра, але мяне апярэджвае бацька. “Парода да пароды мусіць быць, а яшчэ лепш — калі добра падагнана”, — кажа і заганяе бэлькі сякераю ў пазы. Ды яны зноў праз хвіліну вымыкаюцца адтуль, з грукатам падаюць нам на галовы. Бацька разгублена міргае, хапае адною рукою за плячо Тоніка, другою мяне, цягне прэч з прыбудовы...
Парушаныя грукатам будынкі мегаполіса ўздрыгваюць, паволі распаўзаюцца ва ўсе бакі, трушчачы паселішчы наўкола, мкнуцца ўсё далей і далей і ўрэшце, калі ўсё пачынае нагадваць пустэльню, асядаюць долу...
Гэта апошняе, што я бачу: воблака пылу паўзе па-над зямлёю, і густая, як ноч, цемра запаноўвае над усім...
Я прачынаюся а шостай. Ад’езд а дзявятай, і ў гатэлі ціша, толькі кроплі дажджу, што сцякаюць на падваконнік з даху, парушаюць яе аднастайным, метадычным цурчэннем.
Падымацца не хочацца, і я доўга качаюся ў ложку, то праглядаю прэзентаваныя Ілгаю і Жанаю напярэдадні праспекты, то проста ляжу ўтаропіўшыся вачыма ў столь. Сілюся зноў заснуць, але беспаспяхова: ледзь змежу павекі, як пачынае здавацца, быццам я не ў пакоі,
а ў нейкай скрыні. На шчасце, сродак змагання з гэткаю пошасцю мне вядомы: уключыць святло і ляжаць, ляжаць з расплюшчанымі вачыма, пакуль туман не зацемніць глузды.
Прахопліваюся я зноў ад тэлефоннага званка.
— Прабачце, — кажа парцье, — вы прасілі пабудзіць вас а палове восьмай.
Зборы займаюць паўгадзіны.
Калі я спускаюся ў хол, усе нашы і Жана ўжо там. Усе паснедалі ўжо і цяпер мусяць чакаць, калі тое ж зраблю я.
Аўто стаіць на рамарэнце пры браме. Зяменя садзіцца побач з кіроўцам, загадвае запускаць матор.
— Фаіна тэлефанавала, жадае ўсім шчаслівай дарогі, — кажа Жана і схмурвае тонкія ільняна-шэрыя броўкі. — Я таксама. Шкада, што ад’язджаеце, вельмі, вельмі было з вамі добра.
Яна яшчэ нешта кажа, але я не ўслухоўваюся ў яе словы. Увагу маю прыцягвае чорная “volvo”, што з’язджае з шашы ў завулак. Мне падаецца чамусьці, што гэта віцэ-консул Калевіч, і я прашу Зяменю хвіліну пачакаць.
“Volvo” спыняецца ля брамы, разварочваецца, вяртаецца зноў на шашу.
Значыць, не віцэ-консул. Дзіўна, але мне нават шкада, што гэта не ён — быццам абрываецца апошняя повязь з мінулым. 3 не надта прыемным і ўсё ж — блізкім, дарагім,
— Ну, з Богам, — кажа Зяменя, і аўто вырульвае на шашу следам за “volvo”.
Дарога да мытні займае дзве з паловай гадзіны — з улікам часу, што змарнавалі ў краме на выездзе з Т.
дзеля набыцця мясцовых рознасцяў-прысмакаў. Разлічвалі прабыць там хвілін дзесяць, а правалэндаліся ля паліцаў, бы тыя жанкі, усе сорак. Затое і затаварыліся: багажнік як не трэсне.
— Можа, гэтым разам больш пашанцуе, не давядзецца зашмат чакаць, — кажа Зяменя і загадвае кіроўцу прытармазіць вярсты за тры ад памежнага шлагбаума. — Усе пры дакументах, ніхто не забыўся пашпарт у гатэлі?
Пытанне рытарычнае і гучыць недарэчна, ды ніхто пярэчыць Зяменю не жадае: што карысці псаваць нервы ды яшчэ ў гэткую спёку?
Чорнае аўто нячутна падрульвае ззаду, спыняецца побач з намі. Віцэ-консул Калевіч вылазіць з яго, вітаецца з кожным за руку, просіць мяне выйсці на хвіліну. Адводзіць убок, ціха, нібы асцерагаецца, каб не пачулі нашую гаману астатнія, кажа:
— Там паглядзі, хата іхняя нібыта пустая стаіць, можа, угаворым Тоніка пераехаць. Можа, хоць родныя сцены памогуць яму, так бывае, ведаеш... А я, калі што якое, тут плячо падстаўлю, памагу з афармленнем дакументаў. Даведкі там розныя, іншыя паперы... Абы толькі сам ён не ўпёрся рогам... Дык памяркуй... Грошы спатрэбяцца — не шкадуй, усё сплачу, да капейкі.
— Няблага было б, — адказваю я, і нявер’е ў станоўчы зыход ягонае задумы прабіваецца паўз мае вусны так незаўважна, што я і сам яго ледзь-ледзь улоўліваю.
— Ну, тады бывай, — кажа ён і ідзе да машыны.
Я гляджу яму наўздагон, і ўражанне, што час спыніўся, захрас на мяжы двух светаў, ахоплівае мяне. Як неўпрыцям усё зрабілася неістотным з прамінулага жыцця, як незаўважна аддалілася, стала абыякавым тое, што колісь гарачыла кроў, казытала глузды спадзевам на новыя далягляды!
Мне горача і хочацца як хутчэй дадому. Я думаю пра няспраўджанае жаданне цёткі Шуры вярнуцца па мужавай смерці дажываць век у родныя мясціны, затым пра Тонікавых сына ды дачку, што асталююцца, хутчэй за ўсё, назаўжды ў якой-небудзь Англіі, урэшце, пра сваіх сыноў, унукаў і жонку і міжволі — каторы раз за апошнія дні — згадваю бацькава шула і яго больш як саракагадовае даўніны размову з дзядзькам Міхалам на трасотніку.
Жаночы твар з няпэўнымі абрысамі — маці? Ларыска? Рэгіна? — мільгае перад маімі вачыма, я правальваюся ў хісткую, як марыва над полем пасля дажджу, дрэму. I прачынаюся толькі ў Мураванцы — ад Зяменевага воклічу:
— Охці-вохці, ёрш т-тваю р-раз, было — і няма.
Я прахопліваюся ад одуму, і відарыс са збураным котлішчам рымара Ванагіса, што паўстае наўзбоч, збівае мяне з тропу: ні коміна, ні падпечка, ні нават цаглініны. Толькі самотны куст парэчніку ды сляды ад падводы, што губляюцца сярод прыбітага коламі быльнягу, ды ўсё тая ж купка здзічэлых вішняў на краі паўвыспы.
— А ўмеюць частаваць гэтыя еўразвязаўцы, умеюць пыл пусціць у вочы, — кажа Зяменя і смачна пружыніцца ўсім целам. — А няхай...
Мытнік, той самы, што гэтак доўга мучыў нас тры дні таму чаканнем на ўездзе, падыходзіць да аўто, каб спраўдзіць дакументы, і чарада ластавак між кроквамі ангара адзываецца на ягоныя крокі похапліва-сцішаным шорганнем крылаў.
ТЫДЗЕНЬ ВЯЛІКАЙ КОТКІ
Аповесць
— Вось так яно ўсё і выплывае на свет Божы, — з выглядам чалавека, які згубіў падчас стыхійнае навалы ўсіх сваіх крэўных, прамаўляе Алуша, і гэтак знаёмая Дарашэнку напятасць жончынага голасу канчаткова пазбаўляе яго надзеі на які-кольвек дыялог. — Дык у вас з гэтаю Люсяй, можа, і дзеці ёсць? Можа, і ўнукі таксама? А мы і чуць пра іх не чулі, і ведаць не ведаем. Пазнаёміў бы ўжо, ці што... Ёсць? Колькі? Ну, прызнайся!
Твар яе пярэсціцца плямамі, колер вачэй імкліва перамяняецца з шэрага на рудаваты — першая прыкмета, што прысіуп злосці будзе працяглым. А гэта значыць — спрачацца не варта. Бо цяпер яна будзе гаварыць ды гаварыць, як заведзеная, аж пакуль не стоміцца. I кожнае ягонае неабачлівае слова толькі падліе масла ў агонь. Такая ўжо ў кабеціны заюшлівая натура, нездарма ж — мастачка.
Алуша вырабляе батык і прадае яго праз ралет на кірмашы. Галоўным чынам гэта выявы дзявочых твараў і экзатычных кветак на фоне бляклых пасаў дажджу ці, наадварот, да рэзі ўваччу яркіх сонечных прамянёў. Да таго, як заняцца батыкам, жонка працавала настаўніцай малявання ў школе для дзяцей з затрымкамі псіхічнага развіцця, што, відаць, і паўплывала, хоць сама яна так не лічыць і баронь бог лішні раз нагадаць ёй пра тое, на яе творчую — або толькі чорнае, або толькі белае, і ні пядзі ўбок — палітру.
— Алуша, ну чаму нельга пагаварыць спакойна? — употай спелячы спадзеў хоць на якое, хоць на самае кволае, замірэнне, прамаўляе Дарашэнка. — Мы ж не дзеці, здаецца... Можна высветліць усё цывілізавана...
— Во-во, цывілізавана! Цы-ві-лі-за-ва-на — о, як гэта ўпісваецца ў тваю жыццёвую схему: паводзіны абавязкова ў адпаведнасці з узростам і каб усё пры тым было цывілізавана і ціха! А дакладней — шытакрыта. I гэтаму ты, мабыць, і моладзь вучыш? Нішто сабе навука!
Апошняе — намёк на Дарашэнкаву працу ў тэхнікуме, дзе ён па выхадзе на пенсію, каб крыху падперці хісткі сямейны бюджэт, застаўся выкладаць на чвэрць стаўкі сваю фізіку. I хоць словы Алушыны па-ранейшаму гучаць злосна і твар яе ўсё яшчэ гарыць абурэннем, ён, аднак, не можа не заўважыць, што гэта ўжо не тыя неўтаймоўныя злосць і абурэнне, што былі напачатку. Значыць, неўзабаве яна супакоіцца, і прыступ агрэсіі зменіцца апатыяй. Вось толькі калі тое будзе?
Ох, сітуацыя! I собіла яму вымкнуцца з тым двухгадовае даўніны Люсіным лістом! Быццам Люсі, з якою яны не бачыліся сорак з гакам год, адно і клопату, што чакаць ягонага прыезду. Тым больш што і не адпісаў
ён тады Люсі, хоць, папраўдзе, і карцела. Але як ты давядзеш Алушы, што ягоная пуцёўка менавіта ў той самы дом адпачынку, дзе два гады таму рабіла Люся, — чыстая выпадковасць? Што зусім не дзеля спаткання з Люсяй, а адзіна каб крыху падлячыцца ды пабыць у адзіноце, падалей ад абрыдлых хатніх клопатаў, ён туды выпраўляецца? I наогул, невядома яшчэ, ці працуе яна ў гэным доме...
— Спадзяюся, ты хоць не забыўся пра наш заўтрашні візіт да Кірыкаў, — кажа Алуша, і перамена тэмы размовы, ды яшчэ ў такім неспадзявана ціхамірным тоне, міжволі прымушае Дарашэнку насцярожыцца. Алушын характар — як надвор’е ўвосень: на тыдзень зменаў восем. I галоўнае, ніколі не ведаеш, якім сюрпрызам абернецца праз хвіліну ўдаваная лагоднасць.
— He забыўся.
— Ну, і на тым дзякуй... Хоць нешта ўрэшце...
Кірыкі — сям’я Алушынага стрыечнага брата-бізнесоўца Андрэя. Неблагія, хоць, папраўдзе, светапоглядна не так ужо блізкія Дарашэнкам людзі.
Узмажнеўшы ў бурапенны час перабудовы на вывазе ў Польшчу прасаў і рознага іншага побытавага прычындалля, Андрэй Кірык і ягоная жонка Нэля, былая доктарка, так удала распарадзіліся займетымі ад таго паўлегальнага гандлю грашовымі сродкамі, што сёння могуць дазволіць сабе рэчы, якія Дарашэнкам і не снілася. Да прыкладу, тую ж выправу ў Прагу, з якой днямі вярнуліся, нагружаныя пад завязку бра ды люстрамі з праўдзівага чэшскага шкла.
КНІГІ ОНЛАЙН
