Раз — шкілет, і два — шкілет
Франц Сіўко
Выдавец: Галіяфы
Памер: 344с.
Мінск 2019
— Што я магу сказаць?
— Хоць што! Мацюкніся ці плюнь на мяне...
— He бачу сэнсу. Ды, папраўдзе, і права наўрад маю... Тады б — плюнуў, і не толькі... — Словы самі вымыкаюцца з маіх вуснаў — такое ўражанне, быццам не я іх прамаўляю, а хтосьці іншы, хто сядзіць ува мне зараз і хто, мабыць, сядзеў заўсёды, ды не асмельваўся да часу вымыкацца ўсе гэтыя гады. Вымыкаюцца лёгка, як пераспелае зерне з коласа, як пара з гарбатніка, што вось ужо колькі часу сіпіць, заходзіцца ёю, пакрыўджаны няўвагаю людзей, на падваконніку. — Хочаце яшчэ кавы?
Ён падстаўляе кубак, нашы рукі на хвіліну судакранаюцца, і я адчуваю, як дрыжыць ягоная.
— Табе так абыякавае мінулае?
— Мінулым не будзеш жыць вечна. Ды і рахункі ў кожнага свае да яго.
— Я не ведаю, не ведаю, як гэта здарылася, — кажа ён і насыпае ў кубак каву. — Сорак гадоў мкнуся даўмецца і ніяк не дам рады... Ты мне не верыш...
— Чаму, веру, — гэтым разам сваім, а не таго, хто старонні ўва мне, голасам адказваю я і падаю яму цукар.
— Праўда? — ажно падскоквае ён ад радасці і ўпіваецца мне даланёю ў запясце. — Няўжо праўда?
— Ад’язджаем, ад’язджаем, — даносіцца з калідора голас Жаны.
Сівы, з плехам на ўсё цемя чалавек падымаецца з месца, нібыта жадаючы ды ніяк не могучы скінуць з плячэй не абы-які цяжар, торгае плячыма. Мне шкада яго, ды не настолькі, каб тут жа, гэтае хвіліны спыніць яго ды падзяліцца з ім цяжарам уласным.
У бары тлумна і горача, пахне каваю. Моладзь трэцца ля стойкі з напоямі, гучна перамаўляецца. Зала, у якой мае быць вячэра, знаходзіцца за перагародкаю насупраць, там пуста, толькі бачна, як завіхаюцца ля сталоў афіцыянткі.
Двое хлопцаў, пабраўшыся за рукі, размаўляюць у прыцемку на канапе, то аддаляюцца адзін ад аднаго, то зноў зліваюцца ў экстазе ўзаемаразумення. Яны сядзяць так шчытна, што цені іх сілуэтаў на сцяне зліваюцца ў адзін. Адзін з хлопцаў устае, хісткім няпэўным крокам накіроўваецца ў мой бок.
Бледны, з кругамі наўкола вачэй твар, знаёмая ўсмешка. Другі таксама падымаецца, ідзе следам за першым.
— Гэта Валік, мой сябар. Мы пазнаёміліся праз інтэрнэт, а потым аказалася, што і жывем у адным мікрараёне. Вы бачылі бацьку?
Валік, падае мне руку, стульвае вусны ў іранічнай усмешцы.
— He, не бачыў, на жаль. I не ведаю, ці ўжо наогул пабачу. Наўрад паспею, заўтра ад’язджаць...
Андрыс прыхінаецца плячом да стойкі, абводзіць паглядам шыхт бутэлек на вітрыне.
— I не варта, — кажа бы між іншым і, какетліва выгнуўшыся зацягнутым у скуру станам, абдымае Валіка.
— Чаму?
— Таму што ён сам не жадае нікога бачыць.
— I цябе?
— Магчыма, жадае. Але я не жадаю.
— Чаму так?
— He жадаю, і ўсё. Хай жыве, як хоча. Кожны мае права жыць, як хоча. Вас здзіўляюць мае паводзіны? Можаце не адказваць, сам бачу: здзіўляюць. А мне пляваць. Днямі мы з Валікам едзем у Юрмалу. Потым, калі ўдасца, перабярэмся куды-небудзь у Еўропу. Магчыма, у Манчэсгар паедзем, да Іркі... Вось так, бывай, Т.! Дарэчы, здзіўлю вас яшчэ раз: я не підар.
— Як так?
— Вельмі проста, звычайны падман, блеф. Насуперак бацькам, калі даведаўся, што маці не хацела мяне раджаць. Які гэта быў для мяне ўдар! Спачатку я ад злосці ды крыўды падзіравіў ім усе гумкі. Натыкнуўся ў шуфлядзе пры ложку на пачак — і голкаю іх, голкаю... Мяне не хацелі, дык вось вам ад мяне дарунак! Вам, вясковаму, ужо прабачце за нетактоўны напамін, у маім узросце гэткія жарсці, пэўна, і не сніліся... Ды дарэмна я з тымі гумкамі стараўся, абышлося без браціка-сястрычкі. Шкада... А праз год мы вось пазнаёміліся з Валікам, і тады я вырашыў папомсціцца іначай. Маці любіць пра жаніцьбу завесці пры нагодзе гаману, ну, там пра нявестку, унукаў — звычайныя жаночыя тары-бары, самі ведаеце. Вось тады я і аб’явіў пра сваю нібыта блакітнасць. Так і так, нічога з Ham-
чадкамі не атрымаецца, агідныя мне жанчыны, мужчын люблю. Маўляў, вось вы пры нараджэнні без ахвоты такога, як Бог даў мяне прынялі, дык цяпер такога прыміце, якім сам хачу быць. Нібыта хачу, разумееце?
— Значыць, усё гэта — тэатр, маскарад? Усе гэтыя часопісы, манера апранацца? Ці не занадта жорстка ў дачыненні да маці?
— Можа, і жорстка, але — справядліва, згадзіцеся. Да таго ж я павінен цяпер, абавязаны падтрымліваць Валіка. Ён быў адзіны, хто зразумеў мяне, калі было кепска, памог у нядобрую хвіліну... Цяпер мая чарга. I мне пляваць на яго арыентацыю. Любіць трэба тых, хто нас любіць, ці не так? I не трэба мяне перасцерагаць: ах, што, як крый бог... Тым болей што, можа, і прыдасца мне, і неаднойчы, яшчэ ўвесь гэты, як вы кажаце, маскарад. Кажуць, у замежжы праз гееўскае асяроддзе заўжды прыезджым лацвей уладкавацца, чым праз якое іншае. Вось і скарыстаюся... А маці... Ёй скажу наастатак, ад’язджаючы, каб надта не перажывала. Скажу, вядома... I зараз бы сказаў ды рагязы не хочацца лішне нарабляць. Ужо няхай будзе да часу, як ёсць.
— Гэта, напэўна, цяжка?
— Што?
— Удаваць таго, кім не з’яўляешся. He быць сабою.
— А вы заўжды такі, як насамрэч? А іншыя? Колькі вы прыгадаеце сваіх знаёмых, якія нічога і нікога не ўдаюць? Шмат? Ісці насуперак заўжды цяжка, вы гэта, пэўна, ведаеце не горш за мяне. Але ж што за жыццё будзе, як ніхто не будзе таго рабіць...
— Навошта вам з’язджаць, вы маглі б і тут няблага ўладкавацца.
— Тут? Вы не ўяўляеце, што такое правінцыя. — Ён змаўкае на хвіліну, скоса, нібы вагаючыся, ці казаць,
што думае, ці не, пазіраючы на мяне, прамаўляе: — Вы гэтак перажываеце за бацьку, між вамі, напэўна, што-небудзь было ў маладосці? У сэнсе...
Тройца нашых на чале з Жанаю ўваходзіць у бар, накіроўваецца ў банкетную залу, дзе ўжо шмат — і калі паспелі прыйсці? — іншых гасцей. Фаіна ў суправаджэнні Зямені і спадара Ду праплывае паўз мяне, абдае воблакам парфумы.
— Хадзем, хадзем, — кажа Зяменя і цягне мяне следам за паэткаю ў банкетную залу.
— ...у сэнсе сексу, — выгукае наўздагон нам Андрыс, і ягоны голас працінае мне вушы бязглуздасцю прыпушчання.
Вячэра расцягваецца да поўначы. Першымі адыходзяць — употайкі, ні з кім не развітаўшыся, — Фаіна і Зяменя. Усе на добрым падпітку, таму ніхто знікнення пары, здаецца, не заўважае. Толькі незадаволены спрытам суперніка і вераломствам паэткі таварыш Ду маркотна круціць у руцэ недапіты келіх ды чухае галаву.
Жана размаўляе з кімсьці па мабільніку.
— Мэр просіць конча яе дачакацца, — кажа па размове і цярэбіць у руцэ сурвэтку. — Яны толькі што праводзілі прэзідэнта, і яна ўжо едзе сюды. Літаральна пяць хвілін пачакаць...
Папярэджанне выглядае як просьба, але гэта лішняе: і без таго пакідаць гасціну ніхто не спяшаецца.
Мне цікава, чаму няма віцэ-консула, але даймаць такім пытаннем Жану не хочацца, і я маўчу.
Мэр уваходзіць у залу, накіроўваецца да столікаў: ветлівая, паводле этыкету, усмешка, падзяка за візіт, апошні, пад сцішаны гул застолля, тост.
— Ну, вось, і фініш, здаецца, — кажа Жана, і мне чуецца ў яе голасе палёгка.
У зале пры стойцы, дзе бавіцца моладзь, яшчэ больш шматлюдна, як напачатку, і я затрымліваюся на хвіліну ў спадзеве ўбачыць Андрыса. Ён сам заўважае мяне, ідзе напярэймы.
— He крыўдуйце на мяне, — кажа і разводзіць рукі ўбакі. -— I не засмучайцеся, што бацьку не пабачылі. Я пашукаю яго, скажу, што вы былі. Калі ён у стане будзе хоць што ўспрымаць. Шкада, што ўжо з’язджаеце.
— Мне таксама, — кажу я, і маё ненаўмысна-злачыннае мінулае, згарнуўшыся да памеру пары ягоных вачэй, што глядзяць мне ўслед (я заўважаю іх у люстэрку перад дзвярыма), нябачным ценем валачэцца следам за мною да выхаду.
На дварэ дождж, гэтым разам, праўда, без навальніцы. У аўтобусе прахалодна і вольна: кітайцы ад’ехалі раней, каб паспець на цягнік да Рыгі, ды і нашых паменела.
— Вы ці не скралі сурвэтку? — смяецца Жана і хапае мяне за руку. — Ай-я-яй, ну ж сорам!
Далонь мая выпростваецца, жоўта-залацістая вышыванка бліскае ў паўзмроку дробнымі кветкамі, падае долу. Я адчуваю сябе няёмка, і Жана літасціва прыходзіць мне на дапамогу.
— He камплексуйце, — кажа і кладзе сурвэтку сабе на калені. — He знарок жа вы яе панеслі, з кім не здараецца. Хай у мяне застаецца, вярну як-небудзь пры нагодзе ў бар. — Яна разглядае тканіну, і вочы яе загараюцца гарэзлівым агнём. — А можа і не вярну. Рэч
неблагая, застанецца хоць што на памяць пра вас. Яня прыгожыя рэчы любіць, дарма што вясковая.
— Яня? Ваша дачка, мабыць?
— У мяне сын, адзіны. Яня — гэта я сама. Іаана, а яшчэ правільней — Югана.
— Ажно чатыры імі! Але ж! Амаль па адным на кожны дзень тыдня!
— А вы думалі... Ці ж мы з вамі, беларусіны, такія простыя людцы? Ну, вось, цяпер вы ўсё пра мяне, здаецца, ведаеце. Усё, што жадалі, і нават больш.
Я хачу спытаць, ці добра гэта, ці кепска — больш, але Жана апярэджвае мяне бадзёрым, бы майскі гром, смехам. I мне нічога не застаецца, як бегчы следам за астатнімі ў гатэль, каб там, удалечыні ад старонніх вачэй, аддацца чарговы раз чарвячку сумневу. Таго самага, што ўранні ўсё яшчэ бадзёрыць душу спадзевам на спатканне з Тонікам, а напрыканцы дня, спанталычаны маёю нібыта незнарочыстаю — ах, гэтая мітусня! — абыякавасцю да лёсу сябра, выпаўзае вужакай з нетраў памяці і вярэдзіць, вярэдзіць глузды дакорам.
У гатэлі ціха, нават цішэй, як учора. Толькі што з’ехалі літоўцы, рыхтуюцца да ад’езду і іншыя дэлегацыі, так што да раніцы застаемся адно мы. Я іду да пакоя Зямені, каб папытацца, у колькі ад’язджаем, але ён не адзываецца: мабыць, Фаіна залюляла вершамі пра каханне.
Размова з Андрысам раз-пораз пракручваецца ў мяне ў галаве, не дае спакою, вярэдзіць адчуваннем віны перад Тонікам: трэба, трэба было расшукаць. Ды далей дакору справа не ідзе: я занадта стомлены ды і куды зараз, сярэдначы, бегчы?
Я лезу пад душ і затым, ледзь вярнуўшыся да ложка, адразу засынаю.
Мне сніцца бацька. Ён вышчэплівае ў шуле сякераю чарговы пазок. Трэскі з шумам пырскаюць з-пад ляза, разлятаюцца ва ўсе бакі. Раптам сякерышча крышыцца, і бацька, не жадаючы марнаваць час на яго замену, пачынае хуценька — надвячорак, а паспець скончыць працу трэба да змяркання — вышчэпліваць дрэва кіпцюрамі. Драўніна каляная, і бацькавы далоні ўвобміг робяцца чырвонымі ад крыві.
Людзі без твараў — ні вачэй, ні вуснаў, ні насоў — па чарзе ўзыходзяць на трасотнік, бяруць па шчэпіне, хаваюць пад вопратку. Ларыска, цётка Адальфіна, дзядзька Міхал, маці, усіх іх я пазнаю па паставах. Апошнімі з’яўляюцца на трасотніку Рэгіна і Тонік.
КНІГІ ОНЛАЙН
