Раз — шкілет, і два — шкілет
Франц Сіўко
Выдавец: Галіяфы
Памер: 344с.
Мінск 2019
Гэта была першая іх размова, падчас якой ён распавёў жонцы ўсё пра свае дзяцінна-юнацкія стасункі з Люсяй Гарнак.
Але што значыць — усё? Як можна распавесці камусьці ўсё пра акалічнасці таго, што часам нават самому сабе не можаш належным чынам растлумачыць? He кажучы ўжо пра нейкія інтымныя падрабязнасці, што, як правіла, суправаджаюць падобныя гісторыі. Кшталту таго ж помнага кожным з нас ад гадоў маленства камяка ў горле ад доўгачаканага пагляду, дотыку, усмеху ўпадабанага чалавека, што апячэ душу праяваю нечаканай прыязнасці ды застанецца ў памяці на фоне абыякавасці іншых людзей як ледзь не самае дарагое, што здарылася з намі ў жыцці.
Адзінае, у чым ён не быў упэўнены на тую хвіліну, — гэта тое, ці дасць Алуша яму веры. Жанчын жа заўсёды найперш цікавіць — ці было, а калі было, то што? I тут паспрабуй даць рады не патрапіць у нерат недаверу. Скажаш, што было — значыць, юрлівец, валацуга. Скажаш, што не было, — значыць, хлус, бо не быць пры гэткім жаданні сустрэцца праз гады папросту не можа.
Як ні дзіўна, Алуша такога пытання яму не задала. Быццам адчула яго недарэчнасць і дыпламатычна ўнікла, хоць, магчыма (і хутчэй за ўсё, што так), і круцілася тое пытанне ў кабеціны на языку.
Галава цягніка з кропкаю святла паперадзе вынырвае з-за павароту, набліжаецца да станцыі.
— Дык што — неабыякавы? — нагадвае пытанне Алуша і саступае пад ціскам пасажыраў з пляцоўкі на суседнія рэйкі. — Ну, што тут скажаш! Тэлефануй, як што спатрэбіцца... Дарэмна Ігараў мабільнік не ўзяў, вось і будзеш мучыцца, шукаць якой тэлефоннай будкі, калі наогул яны там яшчэ ёсць.
I дадае быццам паўжартам ужо пад самы адыход саставу:
— Глядзі ж, хоць там без глупстваў...
Яна нешта кажа яшчэ, але словы яе патанаюць у гудку цеплавоза. I неўзабаве і сама яна, ухутаная завесаю ці то дыму, ці то шэрані — надвячоркам прайшоў пасля невыноснае паўдзённае спёкі спорны дождж, а прыпарка па-ранейшаму трымаецца — знікае з вачэй пад вясёлы постук колаў цягніка.
Састаў то гайданецца на павароце, то суцішыць рух, то зусім спыніцца на чарговым паўстанку. Субота, люду ў цягніку няшмат. Купэ, у якім Дарашэнку дастаўся квіток, — бадай, адзінае цалкам запоўненае
пасажырамі ва ўсім вагоне. Ззаду паўгадзіны язды, і вось ужо, асвойтаўшыся збольшага сярод незнаёмых людзей, то адзін, то другі з Дарашэнкавых суседзяў адзавецца асцярожлівай рэплікай у спадзеве намацаць глебу для размовы.
Самая гаманкая з чацвёркі — пажылая кабета-медычка з Таліна. Яе сусед, маладзён год трыццаці, таксама талінец і таксама, як і жанчына, беларус з паходжання. Абое хваляць не нахваляць жыццё ў сваім Таліне (“палтус такі танны — ледзь не штодня ямо!”), і разам з тым абаіх родніць нейкі неўразуменна-глыбінны асцкж помслівае незычлівасці да тамтэйшых аўтахтонаў, што раз-пораз вымкнецца з вуснаў то аднаго, то другога.
— Паспытаюць яшчэ і нішчымнага... Палтус, ведаеце, таксама не бясконцы, — падагульняе тэму кабеціна і з мінаю чалавека, што належным чынам выканаў свой грамадзянскі абавязак, застывае над сканвордам.
Чацвёртая пасажырка, дзяўчына з фінгалам пад левым вокам, знешне, асабліва неахайнасцю прычоскі, нагадвае ці то ўлюбёную Ігараву спявачку Б’ёрк, ці то маладую Пугачову. Яна, як і Дарашэнка, тутэйшая, раз-пораз выходзіць у тамбур пакурыць. Фінгалам яна абавязаная свайму сталічнаму каханку-сутэнёру, які ўзлаваўся на яе за тое, што прыхавала ад яго частку заробку. Два тыдні таму яна збегла ад мучыцеля да бацькоў, але ў правінцыі жыць сумна, ніякіх табе забаваў, вось і вяртаецца дзеўка зноў у сталіцу, каб быць бліжэй да цывілізацыі.
— Час бяжыць, што ўхопіш, тое і тваё, — кажа і прыхільна — ужо хто-хто, маўляў, а мы з табою дамо рады паразумецца — усміхаецца маладзёну.
— Ну, гэта як каму што даспадобы, — шматзначна, быццам ведае штосьці такое, чаго ніхто на свеце больш
не ведае, зазначае медычка. — А не баіцеся, што зноў ваш каханак вас паб’е? Hoc паламае ці яшчэ што... Гэтак і калекай нядоўга застацца. Вунь колькі выпадкаў, у газетах штодня пішуць ды па тэлебачанні распавядаюць...
— Ужо лепш застацца калекай, чым так марнець, як некаторыя ў нашым заштатным горадзе марнеюць. Hi пайсці табе куды, ні шашні якія завесці, — парыруе дзеўка. — Да таго ж — каханне ёсць каханне, і нікуды ад яго не дзенешся. Я свайму Артурчыку ўсёўсенька,усе ягоныя выверты дарую, абы толькі побач з ім быць!
Яна паварочваецца тварам да Дарашэнкі, слізгае вачыма па канверце, які ён толькі што дастаў з валізы і зараз з мінаю, быццам затаілася ў ім ды зараз вось высунецца і ўджаліць вужака, трымае перад сабою.
— I вам дзеўкі пішуць? — кажа, і зрэнкі яе туманяцца, набрыньваюць вільгаццю ў чаканні працягу размовы. Аднак Дарашэнка ўдае, што не чуе яе, і яна, памуляўшыся хвіліну-другую ў нерашучасці, ці след чапаць яго зноў, з выглядам абражанае цнатлівасці накіроўваецца ў тамбур пакурыць.
Дарашэнка вымае з канверта ліст, пачынае павольна, быццам усё яшчэ не вырашыў, ці след гэта рабіць, вадзіць вачыма па зжоўклым, спярэшчаным знаёмымі літарамі-крывулямі аркушы.
Люся... Люська-Люсінда... Як даўно ўсё было, быццам і не ў гэтым зусім, а ў іншым нейкім, аддзеленым ад цяперашняга кавалкам сама меней у чатыры з добрым гакам дзясяткі год, жыцці.
Ноч яшчэ не запанавала над мястэчкам, але і дзень дарэшты не скончыўся. Водбліскі святла раз-пораз вымыкаюцца над альтанкаю з захаду танюткімі пасамі,
ясняць на хвіліну двор і дрывотню па той бок ценькага і дробнага — лета сёлета з перападамі, то занадта сцюдзёна, то, наадварот, нясцерпна горача—малінніку.
— Hi тры, ні два, — кажа дзядзька Зюзялёк і цяжкаўздыхае. Ён надоечы вярнуўся з суседняга раёна ад брата, на котлішчы якога здарыўся пажар, і ніяк не можа ад выгляду таго папялішча ачомацца. Курыць адну за адной папяросы, ды ўздыхае, ды каторы раз распавядае падрабязнасці жахлівага (“уяўляеце, сусед падпаліў, помсцячы за нейкую даўнюю крыўду, іўсё— дашчэнту, на прысак, добра, самі жывыя засталіся ”) няшчасця.
Зюзялёк — дзядзькава мянушка, што прыліпла да яго ў маленстве пасля таго, як маці-ўдава аддала сына на выхаваннеў сям’ю сваякоў. Ды прыліпла так грунтоўна, што сапраўднае ягонае прозвішча — Капіч — ніхто ўжо амаль і не ўзгадвае.
Дзверы ляпаюць, на двор выходзіць Люся, прымошчваецца побач з мужчынамі на лаве.
Люся — васьмігадовая дачка лясгасаўскай прыбіралыйчыцы цёткі Любы Гарнак, Сашкава равесніца. Янызматкаю жывуцьу бараку-прыбудове побач з домам. I, хоць там і няблага, і зручнасці нават сякіятакія маюцца, чакаюць не дачакаюцца ўласнага жытла. Яны прыехалі ў пасёлак аднекуль з Поўначы. Абедзве, што маці, што дачка, вельмі маўклівыя, і суседкам, якія прывыкліўсё праўсіх ведаць, гэта вельмі абыходзіць.
— Ну, вось, Люся-Люсінда, будзе табе сяброўка, — кажа дзядзька Зюзялёк і запальвае чарговую папяросіну. — Вазьму да сябе пляменніцу, хай пажыве, пакуль адбудуюцца-акрыяюць пасля пажару. Усіх немагуўзяць, няхай выбачаюць, цеснавата, а дзеўку вазьму... Сваякі, куды дзенешся.Ужо ж, можа, не аб’есць.
Люся штосьці мармыча яму ў адказ, абхоплівае рукамі калені, заглыбляецца ў нейкія свае, ёй адной дасяжныя думкі-мроі.
Акно прыбудовы расчыняецца, і голас цёткі Любы працінае вечаровую цішу:
— Лю-юся...
Люся паслухмяна падхопліваецца з месца, брыдзе дахаты. У яе праблемы з пісьмам, і яны з маткай вырашылі іх за лета зліквідаваць, дзеля чаго штовечар пішуць дыктоўкі.
Зэня, Сашкаў бацька, выходзіць з хаты, садзіцца на лаву побач з дзядзькам Зюзяльком.
— Зімна, якувосень, халера, — кажа і дастае з кішэні шваркі капшук з тытунём, пачынае скручваць папяросіну. Тытунь сыплецца паўз скалечаныя на фронце пальцы яму на калені, але ён, заняты гамонкаю з суседам, на тое не зважае.
Дзядзька пазірае раз-пораз на акно Гарнакоў, нахіляецца да бацькавага вуха.
— Дзіўныя нейкія яны, гэтыя Гарначышкі, што адна, што другая, — шэпча, і папяросіна няўклюдна торгаецца ў куце вуснаў у такт ягоным словам. — Hi да іх хто, ні яны да каго... Што дзе ні дзеецца, а ім, казаў той, — ані шум баравы, нішто не абыходзіць. А ўчора двое мужыкоў з раёна прыходзілі, цікавіліся Любаю. 3 выгляду — бы вайскоўцы, і гамонка нянаская. Што за дзівосы ?
— Ну, мала што, — цэдзіць праз занятыя папяросінай зубы бацька. — Мала якая можа быць нагода ў людзей.
Ён падымаецца, каб ісф дахаты, і Сашка тае ж хвіліны ўскоквае з бервяна, сунецца паўз калюжыны — іх поўна ў двары з заўчорашняга дажджу — за ім следам.
Зазвычай яны спяць усе асобна: маці — на лаве ў кухні, бацька — на тапчане, Сашка — на палку пры печы ці, калі занадта горача, — на лавах за перабойкаю. Побач з бацькам спаць нязручна, бо ён храпе ды і пакурыць падымаецца ўначы, растузаны бяссоннем, раз-пораз. Але сёння Сашку хочацца конча легчы побач з ім, і ён пераносіць з-за перабойкі да яго на тапчан падушку і караценькую сваю, зладаваную маткаю са старых бэбахаў коўдру.
На тапчане цёпла, хоць, папраўдзе, крыху і мулка. Сашка прыціскаецца плячом да бацькавага дужага цела, упэўнены, што ён ахвотна адкажа, пытаецца, ійто такое Поўнач і ці далёка яна знаходзіцца ад мястэчка. Бацька хвіліну маўчыць, быццам абдумвае, што адказаць, затым рашуча гасіць лямпу ва ўзгалоўі.
— Бач, штоўзбрыло табеў голаў, — кажа і рэзка, ажно заходзяцца енкам дошкі тапчана пад тонкім сенніком, адварочваецца тварам да сцяны. — Чаго захацеў: пра Поўнач яму раскажы! У нас тут свая Поўнач! Спі!
I тае ж хвіліны амаль засынае.
Сашка счэквае, пакуль ён як след успіцца, саслізгвае з тапчана, асцярожна сунецца да дзвярэй. Яму прыкра і вельмі, аж да слёз, крыўдна. Ведаў бы загадзя, якім будзе бацькаў адказ, ці ж пайшоў бы класціся на той тапчан...
На дварэ цёмна, толькі на лаве ў альтанцы бялеецца штосьці, ды з пакоя Гарнакоў прабіваецца паўз фіранку на панадворак скупы пасак святла ад лямпы, ды з клеці дзядзькі Зюзялька даносіцца заклапочаны голас курыцы-квактухі.
Люся сядзіць у альтанцы, абшчаперыўшы, як заўсёды, калені рукамі, штосьці ціха мармыча, быццам
прамаўляе пацеры. Ён садзіцца побач, і яна адразу замаўкае, і насцярожаная цішыня запаноўвае наўкола. Сашку карціць загаварыць з ёю, але ён баіцца: раптам і тут напаткае адлуп, як колькі хвілін таму ад бацькі?
— Што карысці сумаваць, — кажа Люся і кладзе сваю далонь на ягоную. — Вось хочаш, пра Поўнач табе распавяду? Хочаш ?
КНІГІ ОНЛАЙН
