Раз — шкілет, і два — шкілет
Франц Сіўко
Выдавец: Галіяфы
Памер: 344с.
Мінск 2019
— Прабач, абяцала самога цябе завезці па ягады, аж во як яно ўсё раптам перамянілася, — кажа, вылазячы з аўто. — Праўду кажуць: дзе коратка, там і рвецца. Паехала да таго агранома, а ён і параіў апрацаваць гародчык растворам. Думаю: раствор жа, “Слімакс” гэты, напэўна, атрутны, дык што з ягадамі будзе? To перад тым, як распырскваць яго па лехах, абабрала хоць збольшага чырванейшыя клубніцы. Бяры, частуйся. Бяры, не бойся, грошай не запатрабую.
— Чаму не, можна і за грошы, — кажа Тадэвуш Піліпавіч і дастае з пакунка навобмацак клубнічыну. Падносіць яе да рота, але тут жа хуценька і адымае: ягадзіна з аднаго боку, заўважае краем вока, як быццам кімсьці падзяўбаная.
— Ой, прабач, — бянтэжыцца Ніна Іванаўна. — Вось пачаставала дык пачаставала... Але гэта не слімакоў работа, а, мабыць, птушка якая залётная паласавалася... Можа, шпачок увішны ці верабей пастараўся... Сам ведаеш, яны любяць дармовым, без нагляду пакінутым пакарыстацца. А памятаеш, як Шаршатачка нас, дзятву смаркатую, акурат во такімі падзяўбанымі ягадамі частаваў? Як набярэ, бывала, ні з таго ні з сяго раздобрыўшыся, пушчэйшых*, недаспелых ці падзяўбаных ягадзін у шапку і нясе праз усю вёску, каб бачылі ды ацанілі суседзі дабрыню ягоную, да месца, дзе мы бавімся. Падзеліць тыя ягады на ўсіх, паўсміхаецца і сунецца назад. А мы лепшыя ў рот, а падзяўбанымі — адзін у аднаго кідацца. A то і наўслед Шаршатачку, у знак падзякі, значыцца, гэткія-разгэткія няўдзячныя гарэзы, шпурнем адну-другую...
— Цацы яшчэ тыя мы былі, — кажа Тадэвуш Піліпавіч.
— Ага, не кажы, фальшывае за вярсту адчувалі, дарма што малыя зусім, кату па пяту... I адчувалі, і ад сапраўднага ўвобміг беспамылкова адрознівалі.
— Праўда твая. Але ж памяць у цябе, аднак, Яня: такія дробязі памятаеш.
— А ты не памятаеш хіба нічога?
— Цьмяна, як скрозь сон. Штосьці лепш, штосьці горш, а штосьці і зусім блага. А так, каб усё памятаць — не, такога і блізка няма. Ды і хіба такое магчыма?
— А гэта як паглядзець. Калі нешта вартае, дык і праз сорак, і праз пяцьдзясят год пра яго не забудзешся. Калі нават і захочаш забыцца — не атрымаецца. Зноў жа, ад чалавека, ад асаблівасцяў памяці яго шмат зале-
* Горшымі (дыял.).
жыць. Мне, сапраўды, як ты кажаш, Бог даў памяці — лепшай не трэба. Ды і табе, думаю, таксама. Быццам я не памятаю, як ты хутка ўсё, што патрабавала памяці, у школе схопліваў. Хутчэй за ўсіх у класе... Вокамгненна! А вось штосьці ці то сціплічаеш цяпер, ці то духамі круціш, наўмысна няпраўду кажаш...
— Ну, калі так, калі такая ты ўжо памятлівая ды праўдзівая, то вось і скажы тады... — адчуваючы скурай, як абдалі гарачынёю твар апошнія словы суразмоўніцы, але робячы выгляд, што даволі фамільярны гэты, як для размовы людзей, што гэтулькі год не бачыліся, слоўны выпад яго зусім не зачапіў, кажа Тадэвуш Піліпавіч і на хвіліну змаўкае, быццам падшуквае і не можа падшукаць належных словаў.
— Што?
— Што? А вось тое... Вось што падчас пераправы ў той дзень, як Міхалка з Броняю патанулі, здарылася на рацэ такое, пра што ніхто, апроч вас, цябе і Карольці, не ведае? Намякала штосьці мне Карольця за хвіліну да скону, а сказаць — так і не сказала. Сілілася-сілілася, ды на тым усё і скончылася. To вось і скажы ты, можа... Скажаш? Ці таксама... духамі пачнеш круціць?
Ніна Іванаўна колькі часу сядзіць моўчкі, як спаралізаваная, толькі часценька-часценька, быццам не хапае ёй паветра, дыхае, ды цярэбіць залаты свой кулон на шыі, ды варушыць бязгучна, быццам і хоча штосьці сказаць, і не наважваецца, вуснамі. Бачна, што пытанне заспела яе знянацку і што чакаць ад яе цяпер талковага, нават калі і захоча сама гэта зрабіць, адказу — марная надзея.
— Ого, як глыбока закідваеш ты сваю вуду! — кажа яна нарэшце і хуценька, быццам даючы знак, што спадзеў ягоны на праўдзівы адказ сапраўды марны, міту-
сліва прыкрывае клубніцы кавалкам тканіны. — А вудзільна не баішся аб вылаўленае паламаць? Пацягнеш на сябе, а там, на зазубе, — шкілет? Ды такі страхавіты, што, каб чапаць яго, добрым рызыкантам трэба быць.
— Якая там рызыка! — кажа ён і махае рукой. — Калі і вымкнецца нешта і зусім мулкае на свет Божы — што цяпер, па часе, за бяда? Усё адно людзей тых даўно ўжо няма на свеце... Ды і мы...
Ён хоча сказаць “не маладзёны”, але не пэўны, як успрыме яна гэткі выраз, ці не зазлуе, спыняецца на паўслове.
— Ну дык тым больш тады адказна, як няма, -— не зважаючы на гэтае ягонае “ды і мы”, кажа жанчына. — Вось раптам возьмеш і награшыш супраць чалавека нагаворам? Раптам зусім і не было нічога такога, а толькі здалося табе ўсё з упуду? Ачарніць нябожчыка, які здачы даць не можа, — гэта ўжо неяк зусім жа не па-людску. Вось не думала, што пра гэта ты будзеш пытацца... Ды пачакай, пачакай...А што, як вось я ў цябе запытаюся? Пра гэта не падумаў?
— Пра што запытаешся?
— Пра сёе-тое... Ці мала пра што можна? Пра якінебудзь твой прыхаваны шкілецік... Пра які-небудзь востранькі цяслярскі інструменцік у кішэні, напрыклад... Як? Згода?
— Ну, вось, завяла катрынку, — жартаўліва, каб не так відавочны быў для суразмоўніцы ягоны сполах, кажа Тадэвуш Піліпавіч і зноў торкае руку ў пакунак з ягадамі.
— Глядзі, зноў жа абдзяўбаную не выцягні, — перасцерагае Ніна Іванаўна, але марна: дзіравая будзе тая клубнічына, не дзіравая — яму ўжо без розніцы. Кроў б’е Тадэвушу Піліпавічу ў голаў адзываецца нудотным тупым болем у скронях, гарачаю хваляю расплываецца
па целе. Ніна Іванаўна, мабыць, гэта адчувае, бо тут жа спрабуе неяк выправіць становішча.
— He пераймайся гэтак, не адзін ты такі... — кажа і глядзіць яму прама ў вочы. — Мяне вунь колькі мітрэнжыў дазнаўца падчас допытаў, што ды як было падчас тае віхуры. А я занатурылася, казаў той, уперлася рогам і нічога яму не сказала. Hi сло-ва! Як сказаць? Сёння па пазычкі ідзеш да чалавека, кланяешся яму нізенька, у самыя ножкі, а заўтра пад суд яго падвесці? Гэта ж якою гадзінай трэба быць, каб гэткае зрабіць...
— Пачакай, якія пазычкі? Пра што ты?
— А пра тое... Як думаеш: старую карову-перадойку, пакуль не здохла няўрокам, на маладзейшую трэба нам з маткаю было ўрэшце памяняць? Вядома, трэба. А дзе грошы, каб дакласці да таго, што ад здачы старой займееш, узяць? Вось Карольцечка твая, дзякуй ёй, і выручыла. Выдзеліла з тых, што ў шафе, Шаршатачкам ці то Броняй прыхаваныя, знайшла. He пахвалілася хіба табе, не сказала нічога пра знойдзеныя пад наўлечкамі чырвоненькія савецкія дзясяткі? Ой, ці можа быць такое? Пэўна ж, сказала... Нябось, і расшукаў ты мяне цяпер толькі дзеля таго, каб іх, дзясяткі тыя, спагнаць?
— Грошы, значыцца... дзясяткі, — дарэшты агаломшаны пачутым, прамаўляе Тадэвуш Піліпавіч і глядзіць разгублена на мабільнік. Што размова набудзе вось гэткі нечаканы кірунак, ён не чакаў і цяпер і рады ўжо быў бы яе спыніць, але не ведае як.
На ягонае шчасце, суразмоўніца гэта ведае, здаецца, добра.
— Бяда з вамі, гарадскімі, — кажа і дакорліва, акурат гэтак, як заўсёды гэта рабіла, не жадаючы працягваць якой-небудзь сямейнай спрэчкі, Карольця, ківае галавою. — Што ні прапануй — усё вам не так. Клубніцы
конча каб цалюткія былі, без дзіравінкі. Рыбы не ясце... I дагадзі тут вам, дамарослым гідліўцам... А ўжо ў голаў што як возьмеце, дык, як адна мая даўнейшая сяброўка любіла казаць, ніякім долатам адтуль гэнага ўзятага не выпхнеш. Пакутуеце, а яно, можа, зусім і не вартае пакутаў. Бо, можа, і без вашага ўдзелу гэтак, як ёсць, усё адно калі-небудзь сталася б. Калі не яшчэ горш...
— Вось скажаш — толькі каб спагнаць! — вяртаючыся да ранейшага, неўпапад кажа Тадэвуш Піліпавіч і з задавальненнем адзначае, як твар жанчыны ўспыхвае пры гэтым плямамі ўдзячнасці.
He паспела сонца распачаць ранішнюю сваю прагулянку па-над гаем ды птушкі як след не папрачыналіся навокал, а Тадэвуш Піліпавіч ужо на нагах. Як наструнены соваецца па пакоі: то на край канапы прысядзе, то да акна хіснецца паглядзець, што там на дварэ дзеецца, то ў сенцы вызірне.
Да прыезду Генадзя, які, паводле дамовы, павінен пад’ехаць па бацьку на лецішча а дзясятай, застаецца яшчэ каля дзвюх гадзін. Але Тадэвушу ўжо не толькі не спіцца, але і наогул — ні да чаго душа не ляжыць. Паганы настрой як апанаваў яго падчас учарашняе размовы з Нінай Іванаўнай, так і не пакінуў аж во да якое пары.
Ён куляецца на канапу, намагаецца калі ўжо не заснуць, дык хаця б больш-менш давесці нервы да ладу. На шчасце, гэта яму нарэшце сяк-так зрабіць удаецца...
Прачынаецца ён ад чыіхсьці крокаў. Расплюшчвае вочы і бачыць перад сабою Генадзя. Той стаіць побач, усклаўшы правую нагу на пуфік, масіруе даланёю лытку.
— Даймае? — пытаецца Тадэвуш Піліпавіч і моршчыць твар ва ўсмешцы. — Схадзіў бы ты, можа, Генусь, усё-такі да доктара? На месцы, не за сем мораў сунуцца, як нам колісь было ў нашых Дзерваедах.
У Генадзя, нягледзячы на ўзрост далёка не старэчы, праблема з суставамі. Але наведацца ў паліклініку яму ўсё з-за розных бізнес-справаў не выпадае. I Тадэвуша Піліпавіча такая сынава абыякавасць да ўласнага здароўя і непакоіць, і, папраўдзе, раздражняе. Хоць ён і ўсяляк стараецца гэтага не дэманстраваць, а толькі, кіруючыся агульнавядомаю ісцінай, што са сваім статутам у госці не ходзяць, абмяжоўваецца калі-нікалі кароткімі, ненавязлівымі павучаннямі.
— Нічога, не век жа будзе даймаць. Падаймае і перастане, — кажа Генадзь.
— Ну, дай-то Бог. Але ж штосьці доўга не перастае. Глядзі, каб на што горшае не перарабілася.
— He пераробіцца, не бойся. Анітка не тэлефанавала?
— Што тэлефанаваць, калі толькі ўчора тут собскаю персонай была? Толькі лішнія выдаткі з гэтых частых тэлефанаванняў. Вунь, кажуць, зноў днямі тарыфы на перамовы ў эмтээсе падскочылі... А чаму раптам пытаешся пра яе?
— Ды так, — кажа Генадзь і пачынае масіраваць другую нагу. Па тым, як ён глыбока раз-пораз уздыхае, бачна, што размову пра пляменніцу ён пачаў не выпадкова і аднымі ўздыхамі справа не абмяжуецца.
— Кажы ўжо, што муляешся, — падбухгорвае сына Тадэвуш Піліпавіч. Ён ужо добра адышоў ад сну і адчувае сябе даволі бадзёра не толькі каб гаварыць ці задаваць пытанні, але і ўважліва слухаць, і пачутае належным чынам успрымаць.
Генадзь колькі хвілін маўчыць, затым адкасвае калашыну, пачынае імкліва хадзіць па пакоі.
КНІГІ ОНЛАЙН
