Рэтраперспектыва
Пятро Васілеўскі
Выдавец: Галіяфы
Памер: 140с.
Мінск 2009
Сяргея, дарэчы, ніко/іі не цікавіў лёс скончанай працы. Ка/іі ў Маскве ў 2003 годзе рыхтаваўся да друку наш а/іьбом, мы прык/іа/іі шмат намаганняў, каб адшукаць зроб/іенае намі ў розныя часы. А штосьці так і не знайш/іі. Давя/іося па памяці аднаў/іяць.
Атрымліваецца, што чуткі пра фантастычныя ганарары саліых паспяховых бе/іарускіх дызайнераў Войчанкі і Цэс/іера не адпавядаюць рэчаіснасці?
Менавіта так. Іншы раз я з жахам думаю, што будзе, калі падымуць арэндную п/іату за майстэрню. Я ж не маю кватэры. Тут, у майстэрні, і жыву. Куды я тады падзенуся? Бо/іьшасць таго, што я зараб/іяю, ідзе на побыт, на ап/іату гэтага памяшкання, на матэрыя/іы д/ія новых работ. Як і бо/іьшасці мастакоў, грошай мне хапае, як прынята казаць, то/іькі д/ія падтрымкі штаноў.
Аяе ж тыя, хто ка/іісь заказваў працы ў ЦэслераВойчанкі, а зараз кантактуюць з табою, /іюдзі заможныя.
Быў выпадак, адзін банк звярнуўся да мяне з просьбай зрабіць для іх насценны каляндар. Паспадзяваўшыся на сумленне заказчыка, суму ганарара я загадзя не агаворваў. I, мабыць, дарма. Бо грошы, якія мне прапанавалі па заканчэнні працы, нават не пакрывалі маіх выдаткаў. Адно толькі фатаграфаванне абыш/іося мне даражэй. Я адмовіўся ад гэтага “ганарара”, сказаўшы на развітанне: “Я з бедных грошай не бяру”.
Іншы выпадак. Бізнесмен, для якога я сёе-тое рабіў як дызайнер, прапаноўваў мне ў якасці платы за работу два тыдні адпачынку ля цёп/іага мора на модным курорце да/іёкага замежжа. Ён ехаў туды сам, мяне браў за кампанію, казаў, што мае намер выдаткаваць на наш з ім адпачынак 15 тысяч еўра. Табе, кажу, са мною цікава, а ці будзе мне цікава з табою цэлыя два тыдні вялікае пытанне. /Іепей маю долю мне наяўнымі грашыма аддай.
Айдаў?
He. Прагуляць такія грошы, хай нават і з кампаніяй, гэта нарма/іёва, а заплаціць мастаку шкада. Такі менталітэт...
На дзяржаўных заказах таксама не разбагацееш. Некалі мы з Сяргеем па заказе Міністэрства сувязі зрабіл і дзве паштовыя маркі. Такая работа патрабуе высокай кваліфікацыі. Ва ўсім свеце яна лічыцца вельмі прэстыжнай і аплачваецца адпаведна. Нам за дзве маркі заплацілі 16 тысяч беларускіх рублёў. Інакш кажучы, па 4 долары. Наша знаёмая, беларуская мастачка, што жыве ў Іспаніі, за дзве маркі, што яна зрабіла для гэтай краіны, атрымала таксама 16 тысяч, толькі еўра. Адчуваеш розніцу?
А не прыходзіла ў га/іаву думка з'ехаць туды, дзе да творчай працы ставяцца з болыйай павагай, чым у Рэспубліцы Беларусь?
З’ехаць? Ды чорт яго ведае! Мастаку, зрэшты, усё адно, дзе знаходзіцца ягоная майстэрня. Нейкія рэчы для Масквы ці Кіева, ці вось зараз для Францыі я раблю, не пакідаючы гэтыя сцены. Але падарожжа не мая стыхія. Мяне гэта стамляе. Нават на нашы выставы за мяжу ездзіў
Сяргей. То/іькі ка/іі ён захварэў, замест яго на вернісаж у Францыю быў вымушаны ехаць я. Сяргею то/іькі-толькі зрабі/іі аперацыю, да/іёкая паездка і звязаныя з ёй праб/іемы маг/іі звесці на нішто ўсе намаганні ўрачоў.
Я разумею, ка/іі за мяжу з'язджае бізнесмен. Ці ка/іі /іюдзі едуць дзе/ія сваіх дзяцей. Такі перасяленец будзе пяць гадоў недзе шк/іянкі мыць, каб стварыць “пачатковы капітал”, забяспечыць іх будучыню. А/іе ўяві, з’еха/іі /іюдзі дзе/ія сына, бруднай работы не цураліся, цэнт да цэнта збіра/іі, а сын наркаманам стаў ці якая іншая бяда з ім здары/іася... Гэта ж усё жыццё перакрэслена!
Іншым разам сустракаю ў Мінску тых, хто з’ехаў, а/іе час ад часу наездамі бывае на радзіме. Зважаю на адну ака/іічнасць. Яны так упарта спрабуюць пераканаць мяне, быццам у іх усё цудоўна, што я пачынаю думаць, што яны пераконваюць не мяне, а саміх сябе. Я не хацеў бы апынуцца ў такой сітуацыі.
Ведаючы цябе і Сяргея даво/іі даўно, я магу зрабіць выснову, што як прафесіяналы еы здольныя зрабіць абсалютна ўсё і таму значна апярэджваеце сваю публіку. Ці так гэта?
У нейкі момант сапраўды прыйш/іо ўсведам/іенне, што пуб/ііка нас, так бы мовіць, не даганяе. Памятаю, зрабі/іі мы з Сяргеем д/ія аднаго конкурсу пяць п/іакатаў. Тры адно с/іова, шэдэўры. Два звычайныя. Дык вось на тыя тры п/іакаты журы ўвагі не звярну/іа, а адзін з двух звычайных атрымаў прыз. Непрыемнае пачуццё... Падума/іася: д/ія каго працуем?..
Плакат да 50-й гадавіны Перамогі, што вы рабілі па залюве ўрада Масквы, таксама, здаецца, не прыйшоўся заказчыку даспадобы?
На ім бы/іа выява ветэрана, які па-жабрацку трымае ў руцэ фуражку, а ў фуражцы нібыта капеечная мі/іасціна баявыя ўзнагароды. Так мы хацелі звярнуць увагу на гаротны стан ветэранаў Вя/іікай Айчыннай. /Іужкоў, мэр Масквы, адзначыў арыгіна/іьнае рашэнне тэмы, а/іе згоды на
распаўсюджванне аддрукаванага тыражу не даў. Каб не псаваць свята. Быў яшчэ адзін мастак, чый плакат тады таксама “не трапіў у тэму” Андрэй /Іогвін. Дык наш і свой п/іакаты ён сам па Маскве раск/іеіў. Кажа, што ветэранаў наш плакат ве/іьмі расчуліў. Праві/іьна, каза/іі, так яно і ёсць. Некаторыя нават плакалі.
А ці праўда, што быў у еашай творчай біяграфіі такі экзатычны эпізод, як праца ў Зорнылі гарадку?
П/іённай працы тады не атрыма/іася, а/іе эпізод насамрэч быў. Мы прапаноўва/іі дызайнерскі праект інтэр’ера арбіта/іьнай касмічнай станцыі. Ідэі бы/іі цікавыя, вартыя рэалізацыі, аднак здзейсніць іх можна бы/іо, то/іькі змяніўшы менталітэт заказчыка. Скажам, на станцыі ёсць арыентацыя “верх ніз” і, адпаведна, пад/іога ды сто/іь. А/іе ва ўмовах бязважкасці няма “верху” і “нізу”, а значыць, не патрэбныя “пад/іога” і “сто/іь”. Пераканаць у гэтым канструктараў з Зорнага гарадка мы так і не здолелі. Адзіным вынікам той нашай вандроўкі ста/іа распрацоўка касцюма для сну касманаўтаў. Падчас сну ча/іавек сябе не кантра/іюе, і якая-небудзь кроп/ія ці крошка, трапіўшы ў гор/іа, можа ў бязважкасці ча/іавека забіць. Наш касцюм, у прыватнасці, абараняў касманаўта ад такой неспадзяванкі.
-1 нарэшце, за якой справай ты нядаўна ездзіў у Парыж?
Пра гэты бе/іаруска-французскі мастацкі праект паку/іь гаварыць рана. Яшчэ не вырашаны некаторыя юрыдычныя моманты. А/іе сваю частку працы я ўжо раблю. Дарэчы, вось яна на камп’ютэры... Думаю, Сяргею гэта пада/іося б цікавым.
("Народная во/ія”, 2006 г.)
ЯГО ЦЯГНУЛА У ПАРЫЖ, АЛЕ ДАЕХАЎ ТОЛЬКІ
ДА ЛЕНІНГРАДА...
ДАДОМУ HE ВЯРНУЎСЯ
3 таго моманту, як теоры мастака трапляюць у Нацыяна/іьны мастацкі музей, ягонае імя атрымлівае прапіску ўанталогіі нацыянальнай культуры. Прынамсі, так лічыцца. Сёлета гэта адбылося з Аляксандрам Ісачовылі. Праўда, ягоны жывапіс і графіка знаходзяцца неўпастаяннай экспазіцыі і нават не ў фондах Нацыянальнага мастацкага музея. У лютым іх можна было пабачыць на выставе, прывезенай у музей са Светлагорска (туды ж яны і вярнуліся пасля закрыцця). Але сам факт прадстаўлення ў галоўным музеі краіны творчасці мастака, пры жыцці не зразуметага, a пасля смерці паспяхова забытага, сведчыць, што час раней ці пазней вызначае кожнаму ягоны сапраўдны кошт.
“Ніхто не прарок у сваёй айчыне”. Нібыта ў пацвярджэнне гэтага выс/іоўя незразуметым і забытым бе/іарускі мастак Аляксандр Ісачоў быў менавіта ў Беларусі. А між тым ягоная творчасць апыну/іася ве/іьмі прыдатнай расійскаму “андэграунду”. Менавіта ў Расіі яго заўважы/іі, падтрыма/іі, і, нарэшце, раскруці/іі як зорку, як брэнд. Таму і не здзіў/іяешся, калі чытаеш у Інтэрнеце: “Мсачев А/іександр Анато/іьевнч (і955-1987), русскнй художннк, графмк. Родн/іся в се/іе Озармчм Ка/імнковмчского района, на Гоме/іыцнне”. Такім чынам, да “русскмх художннков” нак-
шта/іт Марка Шага/іа і Барыса Заборава цяпер да/іучаны і Аляксандр Ісачоў. Крыўдаваць на суседзяў не варта. Яны прысабечваюць то/іькі тое, што мы не пі/іьнуем. Аднак дзе/ія справяд/іівасці згадаю, што мастаком Аяяксандр Ісачоў насамрэч стаў не ў Рэчыцы, дзе пражыў бо/іьшую частку жыцця, і не ў Мінску, дзе пачынаў вучыцца на мастака ды недавучыўся, а ў Пецярбургу (па тым часе /Іенінградзе), дзе знайшоў тое, што мэтанакіравана і падсвядома шукаў здаўна магчымасць самарэалізацыі.
He сто/іькі шырыня вуліц і вышыня дамоў адрозніваюць сталіцу ад правінцыі, ко/іькі ўзровень ку/іьтуры і ступень ва/іьнадумства. Аб/іасны цэнтр РСФСР /Іенінград і адміністрацыйны цэнтр БССР Мінск рэальна суадносіліся як ста/ііца і правінцыя найперш таму, што ў горадзе на Няве незапа/іоханых інтэяектуа/іаў было значна бо/іей, чым у горадзе на Свіс/іачы. Зрэшты, А/іяксандр Ісачоў быў не адзіным бе/іарускім мастаком, які займеў с/іаву на радзіме праз поспех за мяжою. Гэта сцэнарый многіх тутэйшых кар’ер савецкай пары. Той жа Міхаі/і Савіцкі стаў с/іавутым у Мінску то/іькі пас/ія таго, як ягоную “Партызанскую мадону” набы/іа Траццякоўка.
Мяркую, што да мастацтва А/іяксандра Ісачова падштурхну/іа тое, што Энгельс дасціпна назваў “ідыятызмам вясковага жыцця”. У трохгадовым узросце хлопец застаўся без бацькі, пас/ія яго сям’я пераеха/іа з вёскі ў Рэчыцу. Мястэчка ў побытавым і ку/іыурніцкім сэнсе бо/іьш перспектыўнае, чым вёска, а/іе /іадам жыцця не надта ад яе адрозніваецца. Мастацкі та/іент у х/іопца праявіўся ў дзяцінстве. У 1967 годзе (х/іопцу 12 год) ягоны ма/іюнак адзначаны на міжнародным конкурсе ў Іта/ііі. А/іе якія перспектывы меў будучы мастак у Рэчыцы? Тым болей, што ў яго даво/іі рана сфарміраваліся эстэтычныя запыты, задаво/ііць якія ў мыбінцы бы/іо даво/іі праб/іематычна.
Паступ/іенне ў Рэспуб/ііканскую шко/іу-інтэрнат маг/іо стаць пачаткам творчага ш/іяху. Для многіх паспяховых сёння ста/іічных жывапісцаў, графікаў, ску/іьптараў, што нарадзі/ііся за Мінскай акружной дарогай, менавіта згада-
ная школа-інтэрнат была шчаслівым бі/іетам у будучыню. Бо для працавітых і та/іенавітых (а гэтымі якасцямі пад/іетак валодаў у поўнай меры) адтуль пачыналася дарога ў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут. А/іе нядоўга правучыўшыся сярод патэнцыйнай мастацкай э/ііты, Аляксандр Ісачоў пакінуў Рэспубліканскую шко/іуінтэрнат. Прычым са скандалам. Падставай д/ія ад/іічэння ста/іа, згодна з паданнем, тое, што навучэнец пафарбаваў ва/іасы ў аранжавы ко/іер (можа, яму ўжо тады мроіўся Майдан?) і ў такім выг/іядзе прыйшоў на заняткі. У дадзенай сітуацыі ёсць спакуса прадставіць Аляксандра Ісачова гэтакім вальнадумцам, які стаў ахвярай таталітарнага рэжыму. Аднак дэманстрацыя аранжавых валасоў, хутчэй за ўсё, бы/іа свядомай правакацыяй з загадзя разлічанай рэакцыяй. He хацеў ён падпарадкоўвацца навуча/іьнай праграме і правілам унутранага распарадку, таму нарываўся на канфлікт, каб потым грукнуць дзвярыма.
КНІГІ ОНЛАЙН
