КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Мама і праўда ні разу і слязінкі не пусціла; яе не кранула ні развітальнае слова старога Франё, ні апошняя сцэна, калі камякі зямлі загрукалі па веку труны, хоць у гэтую хвіліну плакалі ўсе жанчыны і нават мужчыны не маглі стрымаць слёз. Аб’ектыў тэлекамеры ў запаволеным тэмпе прайшоўся па агрубелых, простых тварах, на імгненне затрымаўшыся на кожным, быццам хацеў увекавечыць усе магчьімыя праявы смутку, потым рэзка пераскочыў на магільны насып. — Затрымай кадр,— кінуў рэжысёр аператару, які падышоў да самай магілы, і камера павольнымі, плаўнымі кругамі паплыла над гарой кветак. Ружа ля ружы. Паміж дзвюх ружаў уціснулася трэцяя. Наступны кадр: мноства ружаў, размытай плямай. Потым усяго адна ружа, але буйным планам. Яшчэ адна ружа. Яшчэ адна. I яшчэ. — Хопіць! — крыкнуў Аран аператару.— Што скажаш, па-твойму, як атрымаецца? 1 Ясна было, што ад нявопытнага пастара толку не дачакаепіся. На шчасце, у суседняй зале капліцы адпяваў нябожчыка каталіцкі свяшчэннік — добра пастаўленым, моцным голасам. Давялося зняць яго на гукавую плёнку. Так Міка праводзілі паводле рымска-каталіцкага абраду замест пратэстанцкага, затое можна было разабраць словы пропаведзі. — Файна,— лаканічна адказаў аператар. Калі натоўп праважатых схлынуў, Аран адшукаў Маму. Яна яшчэ стаяла ля магілкі — тоўстая, непаваротлівая і ўсімі кінутая. — Мы тут з машынай. Калі хочаце, можам падвезці вас дадому. — Ды ўжо ж, падвязіце, калі ласка, маладыя людзі. Самі бачыце, цяпер адразу ўсім не да мяне стала. Старая ледзь праціснулася ў машыну. Усю дарогу ад могілак да самага дома яна гаварыла не сціхаючы. Гэта не перашкодзіла ёй дастаць загорнутыя ў васкаваную паперу бутэрброды з каўбасой і падсілкавацца: пахавальная цырымонія зацягнулася надоўга, і старая паспела прагаладацца. Пра дачку яна сказала мімаходзь: — Няхітрая была, бядачка. Так усё жыццё і пражыла да канца: ад прастаты душэўнай верыла ўсяму, што людзі ні нагавораць. Наконт развітальнай прамовы старога Франё яна адгукнулася так: — Чулі, як ён Марышку расхваліў, салаўём заліваўся? А каб я не вытрабавала дапамогі на пахаванне, дык ён сабе ў кішэню паклаў бы мае грошыкі законныя. Наконт людзей, што праводзілі нябожчыцу ў апошні шлях: — Бач, пазляталіся сюды з усёй гаспадаркі, усе як адзін. Спярша заездзілі чалавека да смерці, а цяпер кветак на магілу насыпалі і нябось думаюць, што расквіталіся з намі за ўсё чыста. Але болей чым каму пацала Нуоферам: — Бачылі, як яны ўсёй сямейкай у чорнае выстраіліся? Толькі што мордаў сажай не вымазалі ды валосся не перафарбавалі, і за тое дзякуй. А ўжо ж плакалі дык плакалі, горкімі слязьмі! Ну, у іх уся парода такая, цыганам жа нічога не значыць слязу пусціць. А можа, гэта яны з радасці заліваюцца: думаюць недзе, што надта хітра ўсё абладзілі. Але перад вамі ўтойваць мне няма чаго: яньі тут кругом далі маху. Тыдня няма, як Марышка памерла, а ўсю сямейку як падмянілі. 3 таго часу не пачуеш болей: «Ах, Мама, дарагая»,— цяпер у іх нікога няма, акрамя іх даражэнькага сыночка. Ды толькі дарма яны з ім носяцца: хлапец усё адно не жылец на гэтым свеце. Раз ён ужо хацеў на сябе рукі налажыць і з таго часу адзін быць не можа. Ад мяне ён, скажу вам, ніводнага благога слова не пачуе, я яго іначай даймаю. Да прыкладу, сядзе ён у пакоі ўрокі вучыць — я на кухню іду, а калі ён на кухню за мной увяжацца, каб не заставацца аднаму, я адразу шусь назад у пакой, Што з мяне возьмеш: ледзь бачу, соваюся моўчкі па кватэры, да мяне гавораць, а я быццам і не чую. Hi ў чым благім мяне не абвінаваціш, я вось пабачыце: нарэшце ім давядзецца касаваць умову, а не мне. Дзякуй вам, маладыя людзі, што падвезці старую ўзяліся. Яно пэўна, турбот вы нам далі нямала, але хлопцы вы, па ўсім відаць, нядрэнныя, трэба будзе разок запрасіць вас на абед, ну, скажам, недзе бліжэй пад каляды. Тады вы на свае вочы пабачыце: у нас і ванная будзе дароблена, і кватэра — любата, уся пабеленая-памаляваная, а ўжо ж пачастую я вас як мае быць — галубцоў нагатую і дамашні торт «Штэфанія» падам, адвакатка, што ў мяне жыць будзе, вельмі смачны яго пячэ. Ну, а калі і вы, маладыя людзі, дабром аддзячыць захочаце, то пасля абеду, можа, звозіце мяне на могілкі, даччыну магілку паглядзець. Да таго часу і душа новапамерлая спакойна спачыне. Што, ужо прыехалі? Тады памажыце мне вылезці. Ох, божа, і чаму гэта аўтамабіляў такіх цесных панараблялі. Ну, да пабачэння, маладыя людзі. Жадаю, каб фільм у вас добры выйшаў. На другі дзень у студыі рэжысёра чакала запіска ад Уларыка: загадчык хацеў тэрмінова пагаварыць з ім. Аран западозрыў нядобрае і не памыліўся. — Вітанне, стары, чым парадуеш? Начальства з мяне не злазіць. — Давядзецца яшчэ крыху пачакаць. — У кіраўніцтва складаецца думка, што твайму фільму канца не відаць. 3 мяне патрабуюць пісьмовай справаздачы, таму я хачу сам паглядзець зняты матэрыял. — Фільм яшчэ не агучаны, няма музычнага суправаджэння. Дык пакуль і глядзець няма чаго. — Я не навічок у гэтай справе, як-небудзь разбяруся. Зманціруйце тое, што ўжо знята, і давайце пракруцім. У зале прагляду сядзелі ўтрох: Уларык, Аран і аператар. Усе плёнкі былі пракручаны. У зале загарэлася святло, і настала цяжкае маўчанне, Аран адчуваў нервовыя дрыжыкі. Мабыць, такая цішыня бывае ў час пакарання. Уларык закурыў, моўчкі пераварваючы ўражанні. Колькі яго помнілі, ніхто на студыі ніколі не чуў, каб ён каго пахваліў. На гэты раз, аднак, пасля доўгай паўзы ён буркнуў: — Магло быць горш. Аран не даваў веры сваім вушам. I зноў настала пакутлівае чаканне. — Я думаў, што ўбачу нешта страшнейшае. Потым хвіліну счакаўшы: — I што яшчэ засталося дазняць? — Усю частку, звязаную з Я. Надзем. — Там таксама ў фінале будзе пахаванне? — Нічога не зробіш! Фільм жа пра смерць. — I ад чаго ён у вас павінен памерці? — Мяркуючы па ўсім, ад інфаркту. — Вось гэта вы дарма, такая штука не для экрана. — Я не згодны. Цяжкі сардэчны прыступ будзе глядзецца яшчэ больш эфектна, чым агонія ракавага хворага. ’ — Выбачай мне, стары, але тут ты — лапух. Хіба можна наперад ведаць, як будзе праходзіць сардэчны прыступ. Вядома, калі табе пашанцуе, Я. Надзь уздыхне разок-другі і шчасліва аддасць канцы. А вось бацьку майго чатыры тыдні трымалі на штучным сэрцы, перш чым ён адмучыўся. Калі і з Я. Надзем выйдзе нешта такое, то фільм усё роўна нельга будзе пускаць на экран. Адразу пасыплюцца пісьмы і скаргі тэлегледачоў, непрыемнасцей не абярэшся. — Пра што гаворка! Нам засталося зняць дзве-тры сцэны, не болей. — Што да мяне, то я згодны і пачакаць, але ты моцна рызыкуеш: фільм можа так і праляжаць у каробцы да сканчэння веку. — Я гатовы пайсці на рызыку. У канчатковым выніку сэнс творчасці — гэта сам творчы працэс. — Калі такія словы гаворыць Феліні, я маўчу і пакланяюся, а табе, стары, раю не забывацца, што ты ўсяго толькі рэжысёр-пачатковец. — Любы геній некалі быў пачаткоўцам. — Мне імпануе твая ўпэўненасць у сабе, але згадзіся, ты не можаш патрабаваць ад Я. Надзя, каб ён планаваў свой сардэчны прыступ пад рэжысёрскую заДУму. — Я. Надзь ведае, што робіць. — Усё так, але смерці і ён не ўказчык. — Варта чалавеку моцна захацець, і ён заўсёды свайго даб’ецца. — Ну, тады жадаю табе ўдачы. Вечарамі, калі бальнічная мітусня заціхала, Я. Надзь даставаў з футарала хітра замаскіраваны тэлефонны апарат, званіў прыяцелю і адводзіў душу. Я. Надзь давай рэжысёру падрабязную справаздачу пра сваё самаадчуванне, пра падзеі бальнічнага жыцця за дзень. Корам у сваю чаргу гэтаксама падрабязна інфармаваў пісьменніка пра жыццё-быццё яго шматлікіх сябровак, перадаючы пікантныя плёткі пра іх, дакладваў пра ўсё, што робіцца ў студыі. Расказаў ён і пра прагляд фільма, і пра апошнюю сваю размову з Уларыкам. Зрэшты, тут ён адразу дадаў: — Толькі не расцэньвай гэта так, быццам на цябе спрабуюць націснуць. He варта ўспрымаць сур’ёзна ўсё, што гаворыць Уларык. — Акрамя тых выпадкаў, калі ён гаворыць праўду. — Уларыкава праўда? Цікава, у чым? — Баюся, што выклапатаўшы гэту рэанімацыйную ўстаноўку, я забіў гол у свае вароты. — Прабач, Я. Надзь, але гэта была твая ідэя. — Усё правільна, старычыпа. Але каб ты бачыў, у якіх умовах мне цяпер даводзіцца ляжаць, ты іначай паставіўся б да таго, што Уларык гаварыў пра свайго бацьку. — Як хоць яна выглядае, гэтая рэанімацыйная палата? — Гэта трэба бачыць, стары. Зазірні да мяне заўтра, і ўсё стане зразумела. Тым болып што ты патрэбны мне, ёсць справа: адчуваю я сябе пагана. — Ты сур’ёзна? ІПто-небудзь з сэрцам? — У грудзях цісне. Сімптомы тыя самыя, што і шэсць гадоў назад перад інфарктам. — He палохай мяне, Я. Надзь. — Глупства, не бяры да галавы! Каб каму другому, а табе чаго палохацца такіх вестак, дружа! — Канчай балаганіць, Я. Надзь. У цябе бьтлі выпадкі пераканацца, што я табе сапраўды сябар. Вось я і непакоюся за цябе. — Пры чым тут дружба, калі гаворка ідзе пра служэнне высокай мэце! — Адно другога не выключае. — У нашым выпадку выключае. У нас быў выбар: або далей пустазвоніць за бутэлькай віна, або нарэшце стварыць хоць адзін варты фільм. Мы выбралі фільм. Дык прыходзь заўтра і паглядзі, як выглядаюць дэкарацыі да здымак. Увайшоўшы да Я. Надзя, Аран не мог зразумець, дзе ён апынуўся. Нават у бальнічнай палаты ёсць свой стыль і пэўны настрой, бездакорны парадак, белізна і спакой хутчэй даюць надзею на папраўку чалавека, чым выклікаюць думку пра яго пакуты. Ад гэтай ілюзіі не засталося і следу. Чатырохмесная палата ператварылася ў двухмесную, пазастаўленую апаратамі, вымяральнымі прыборамі, вылічальнымі апаратамі, лічыльнымі прыладамі, і больпі за ўсё нагадвала размеркавальную залу электрастанцыі. Кіслародны балон у куце затаіўся пагрозліва, як бомба. — Асцярожна, хлопцы, не спаткніцеся аб правады! — перасцярог тэлевізійнікаў Я. Надзь. Выглядаў ён і праўда нецікава. He паспяшаўся гасцям насустрач, як звычайна. Нават не падняўся з пасцелі, толькі прыўстаў і сеў. Рэжысёр і аператар выставілі прынесеныя з сабой бутэлькі віна і содавай. Але і ад выпіўкі Я. Надзь адмовіўся. У яго ёсць ліманад, сказаў ён. Упершыню за ўвесь час сябры ўбачылі яго непаголенага. — Зараз павінна прыйсці Сільвія. Як нагнецца да мяне са стэтаскопам, зазірні да яе ў выраз халата. He пашкадуеш.