Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ДЫ(гр. di-, ад dis = двойчы) — першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае «падвойны», «двойчы».
ДЫАЛЕФІНЫ (ад ды+ алефіны) — ненасычаныя вуглевадароды з дзвюма падвойнымі сувязямі ў малекуле; дыенавыя вуглевадароды.
ДЫАМАФОС (ад ды+ амафос) — канцэіправанае фосфарнаазотнае мінеральнае ўгнаенне, a
таксама падкормка для жвачных жывёл.
ДЬіАМІД (ад ды+ амід) — тое, што і гідразін.
ДЫАПСІДЫ (н.-лац. diapsida) — клас паўзуноў, у які ўваходзяць легіідазаўры і архазаўры.
ДЫВАКЦЬІНЫ (ад ды+ вакцыны) — камбінацыя дзвюх вакцын з мэтай імунізацыі супраць дзвюх інфекцый.
ДЫВАН1 (тур. divan < ар. divan, ад перс. divan) — 1) выраб з варсістай узорыстай тканіны для пакрыцця падаогі, упрыгожвання сцен; 2) перан. тое, што пакрывае зямлю суцэльным слоем (напр. д. травы); 3) савет саіюўнікаў пры султане ў сярэдневяковай Турцыі, а таксама ўрадавая ўстанова ў некаторых сучасных краінах мусульманскага Усходу.
ДЫВАН2 (перс. divan = запіс, кніга) — зборнік лірычных вершаў у літаратурах Блізкага і Сярэд. Усходу.
ДЫВЕРГІНТЫ (лац. divergens, -ntis = які адхіляецца) — варыянты фанемы, якія ўтварыліся ў выніку яе расчлянення.
ДЫВЕРГЕНЦЫЯ (лац. divergentia) — 1) разыходжанне прымет арганізмаў у працэсе іх эвалюцыі, якое прыводзіць да ўзнікнення новых відаў (параўн. канвергенцыя 1); 2) анапі. разыходжанне зрокавых восей вачэй ад сярэдняй лініі цела (параўн. канвергенцыя 2); 3) лінгв. ператвартлше адной фанемы ў дзве розныя (параўн. канвергенцыя 3); 4) мапі. лік, які характарызуе змяненне вектарнага патоку ў пэўным пупкце.
ДЫВЕРСАНТ (ням. Diversant) — той, хто праводзіць дыверсію 1, займаецца дыверсіямі.
ДЫВЕРСІФІКАЦЫЯ (ад лац. diversus = розны + -фікацыя) — 1) адначасовае развіццё многіх, не звязаных паміж сабой відаў вытворчасці, расшырэнне асартыменту вырабаў у маштабе дзяржавы, галіны, рэгіёна, прадпрыемства', 2) лінгв. разнастайнасць лексічнага складу ў тжсце як паказчык культуры мовы.
ДЫВЕРСІЯ (ням. Diversion, ад лац. diversio = адхіленне) — 1) накіраванае на паслабленне дзяржавы дзеянне падрыўнога характару з боку агентаў іншай дзяржавы або класава варожых арганізацый, што выражаецца ў вывядзенні са строю аб’екта ваеннага або гаспадарчага значэпня; 2) ваенная аперацыя, якая праводзіцца, каб адцягнуць увагу праціўніка ад месца нанясення галоўнага ўдару; 3) перан. правакацыйпая прапаганда сродкамі масавай інфармацыі з мэтай дэзарыентацыі насельніцтва пэўнай краіны.
ДЫВЕРТЫКУЛ (лац. diverticuІшп = дарога ўбок, адхіленне) — прыроджанае або набытас выпучванне сценкі полага або трубчастага органа (стрававода, кішэчніка, мачавога пузыра).
ДЫВЕРТЫСМІНТ (фр. divertissement = забава) — 1) невялікі эстрадна-музычпы дадатак да спектакля; 2) устаўныя танцавальпыя нумары ў оперы і балеце, не звязаныя з сюжэтам; 3) лёгкая, часам віртуозная музьгчная п’еса тыпу папуры, варыяцыі 2.
ДЫВІДЭНД (лац. dividendum = тое, што належыць падзяліць) — частка прыбытку акцыянернага таварыства, якая штогодна размяркоўваецца паміж акцыянерамі прапарцыянальна ўкладзенаму імі капіталу.
ДЫВІЗАР (лац. divisor = раздзяляльнік) — аўтатрансфарматар, у якім напружанне паміж канцамі яго абмоткі дзеліцца на некалькі аднолькавых частак.
ДЫВІЗІЁН (фр. division, ад лац. divisio = дзяленне) — 1) асноўнае тактычпае і агнявое падраздзяленне ў ракетных войсках і артылерыі сучасных армій (уключае 2—4 батарэі); 2) злучэнне аднатыпных караблёў ніжэйшых рангаў (напр. д. мінаносцаў).
ДЫВІЗІЯ (лац. divisio = дзяленне) — буйное вайсковае злучэнне з некалькіх палкоў або брыгад у розных відах узброеных сіл (напр. пяхотная д., танкавая д., зенітаая д.).
ДЬІВІЗІЯНІЗМ (ад фр. division = раздзяленне) — тое, што і пуантылізм 1.
ДЫВІЗОРЫЙ (ад ды+ візорый) — тое, што і візорый.
ДЫВІШЛ (ад ды+ вініл) — тое, што і бутадыен.
ДЫГЕРЫ (англ. diggers = літар. капальнікі) — прадстаўнікі сялянскага руху ў перыяд Апглійскай рэвалюцыі 17 ст., якія абвясцілі праграму стварэння бяскласавага грамадства.
ДЫГЕСТЫ (лац. digesta, ад digerere = размяшчаць у парадку) — сістэматызаваныя прававыя зборнікі ўрыўкаў з твораў рымскіх юрыстаў у асноўным па пытаннях
д
прыватнш а права, складзеныя ў 6 ст. у Візантыі пры імператары Юстыніяне; як і інстыпгуцыі 1, мелі сілу закона.
ДЫГЕСТЫЯ (лац. digestio = раздзяленне) — змесціва цукру ў чым-н., выражанае ў працэнтах; цукрыстасць.
ДЫГІСЕТ (ням. Digiset) — фотанаборная машына з электроннапрамянёвай трубкай і электронным запамінальным устройствам.
ДЫГГГАЙЗЕР (англ. digitizer) — перыферыйная прылада ЭВМ дая ўводу графічнай інфармацыі з неферамагнітных носьбітаў (карты і ііланы мясцовасці, чарцяжы, графікі і інш).
ДЫГГГАЛІС (н.-лац. digitalis) — іравяністая расліна сям. залознікавых з буйнымі чырвонымі кветкамі ў суквеццях, пашыраная ў Еўразіі і Паўн. Афрыцы; на Беларусі выропічваецца як дэкаратыўная; наперстаўка.
ДЫГІТАНІН (ад лац. digitalis = наперстаўка) — паверхневаактыўнае арганічнае рэчыва, якое належыць да сапанінаў, выкарыстоўваецца пры выдзяленні ферментаў.
ДЫГЛІКОЛЬ (ад ды+ гліколь) — тое, што і дыэпіыленгліколь.
ДЫГРАМА (ад ды+ -грама) — сукупнасць двух знакаў, якая ўжываецца для перадачы на пісьме аднаго гуку.
ДЫІ РАФ (ад ды+ -граф) — ііісьмовы знак з дзвюх літар, які ўжываецца для перадачы на пісьме пэўнага гуку.
ДЫГРЭСІЯ (лац. digressio) — 1) адхіленне, адступленне ад чаго-н., напр. ад тэмы ў літаратурным тво-
ры; 2) пагаршэнне стану прыродных комплексаў (пераважна ў зонах адпачынку, прыгарадных лясах) пад уплывам інтэнсіўнага іх выкарыстання.
ДЫДАДЭКАЭДР (ад ды+ дадэкаэдр) — простая форма кубічнай сістэмы ў крышталяграфіі, асобная форма крьппталёў пірыту.
ДЫДАКТАГЕНІЯ [ад дыдакт(ыка) + -генія] — негатыўны псіхічны стан вучня, выкліканы парушэннем педагагічнага такту з боку выхавальніка (настаўніка, трэнера); выяўляецца ў фрустрацыі, страху, прыгнечаным настроі і інш.
ДЫДАКТЫЗМ (ад гр. didaktikos = павучальны) — павучальнасць.
ДЫДАКТЫК (ад дыдактыка) — спецыяліст у галіне дыдактыкі.
ДЫДАКТЫКА (гр. didaktikos = павучальны) — раздзел педагогікі, у якім разглядаюцца метады і формы навучання і выхавання.
ДЫДАКТЬІЧНЫ (гр didaktikos) — 1) павучальны, 2) які мае адносіны да дыдактыкі.
ДЫДАСКАЛ (гр. didaskalos) — настаўнік у Стараж. Грэцыі і Візантыі, а таксама ў некаторых брацкіх школах на Беларусі і ў Маскоўскай дзяржаве ў 17 ст.
ДЫДРАХМА (гр. didrachmon) — грэчаская манета вартасцю ў дзве драхмы.
ДЫДЫМАГЁНЕС (н.-лац. didymogenes) — каланіяльная зялёная водарасць сям. анкістрадэсмавых, якая пашырана ў планкпюне некаторых прэсных вадаёмаў.
ДЫДЫМАЦЬІСЦІС (н.-лац. didymocystis) — каланіяльная зя-
лёная водарасць сям. сцэнадэсмавых, якая пашырана ў планктоне прэсных вадаёмаў.
ДЫДЫМЕЛА (н.-лац. didymel1а) — сумчаты грыб сям. мікасферэлавых, які развіваецца на злаках, агурках, гаросе.
ДЫЁЗ (фр. diese, ад гр. diesis = паўтон) — нотны знак, які абазначае павышэнне ноты на паўтона (параўн. бемаль).
ДЫЕТА1 (лац. diaeta, ад гр. diaita = спосаб жыцця, рэжым) — спецыяльна падабраны па колькасці, хімічным складзе, каларыйнасці і кулінарнай апрацоўцы рацыён харчавапня.
ДЫЕТА' (ад лац. dies = дзень) — утрыманне, якое атрымліваюць дэпутапіы парламентаў нскаторых краін.
ДЫЕТАЛОГІЯ (ад дыета + -логія) — раздзел медыцыны, які вывучае прынцыпы харчавання пры розных захворваннях.
ДЫЕТАТЭРАШЯ (ад дыета' + тэрапія) — лячэнне дыетай, шляхам падбору пэўных прадуктаў харчавання; лячэбнае харчаванне. ДЫЕТОЛАГ (ад дыета' +-лаг) — спецыяліст у галіне дыеталогіі.
ДЫЕТЭТЫКА (лац. diaetetica, ад гр. diaita = спосаб жыцця, рэжым) — тое, што і дыеталогія.
ДЫЁД [ад ды+ (элекпір)од] — электронная лямпа з двума электродамі, а таксама адпаведны ёй паўправадніковы прыбор.
ДЫЁІГГР (гр. dioptra) — 1) прыстасаванне для візіравання (гл. візіраваць) у прасцейшых геадэзічных інструментах (напр. у бусолі); параўн. візір]3', 2) прыстасаванне
для павелічэння дакладнасці прыцэльвання на вінтоўцы; 3) невялікая адтуліна ў відашукальніку (візіры} 2) фотаапарата, праз якую вядзецца назіранне пры выбары кадра.
ДЫЁПТРЫКА (гр. dioptrike) — раздзел оптыкі, які вывучае пераламленне святла пры пераходзе з аднаго празрыстага асяроддзя ў другое,
ДЫЗгл. дыс-.
ДЫЗАЖЫО (іт. disaggio) — адхіленне ў бок зніжэнпя рылачнага курсу грашовых знакаў, вэксаляў і іншых каштоўных папер ад іх намінальнай вартасці (параўн. ажыо, лат 1).
ДЫЗАЙН (англ. design = праект, чарцёж, малюнак) — мастацкае праектаванне эстэтычнага выгляду прамысловых вырабаў, прадметнага асяроддзя і інш.
дызАйнер (англ. designer) — мастак-канструктар, спецыяліст па мастацкім праектаванні эстэтычнага выгляду прамысловых вырабаў, афармленні інтэр’ераў прамысловых аб’ектаў, грамадскіх будынкаў, жылля.
ДЫЗАРТРЫЯ (ад дыз+ гр. arthroo = расчляняць) — разлад членараздзельнай мовы.
ДЫЗАСАЦЫЯЦЫЯ (ад дыз+ асацыяцыя) — псіх. распад асацыяцыі на яе састаўныя элементы.
ДЫЗЕЛЬ [ад ням. R. Diesel = прозвішча ням. інжынера (1858— 1913] — рухавік унутранага згарання, які працуе на вадкім паліве. ДЬІЗЕЛЬ-ГЕНЕРАТАР (ад дызель + генератар) — электрычны
генератар, які прыводзіцца ў рух дызелем.
ДЫЗЕЛЬ-КАПАР (ад дызель + капар) — канструкцыя для забівання паляў, якая прыводзіцца ў рух дызелем.
ДЫЗЕЛЬ-МАТОР (ад дызель + матор) — матор дызельнага тыпу. ДЫЗЕНТЭРЫЯ (ням. Dysenterie, ад гр. dysenteria) — вострае інфекцыйнае захворванне кіпгэчніка; крывавы панос.
ДЫЗЛЕПТЫКІ (ад дыз+ гр Іерtos = лёпкі) — тое, што і галюцынагены.
ДЫЗОСМІЯ (ад дыз+ гр. osme = пах, нюх) — парушэнне пачуцця нюху.
ДЫЗРУПТЬІЎНЫ (лац. disruptus = разарваны); д. а д б о р — адна з форм штучнага адбору, пры якім унутры папуляцыі ўзнікае полімарфізм, г.зн. некалькі форм, кожная з якіх можа даць пачатак новаму віду.
ДЫЗУРЫЯ (гр. dysuria, ад dis= раз+ uron = мача) — парушэнне мочаспускання.
ДЫЗ’ЮНКТЫЎНЫ (лац. disiunctivus) — раздзяляльны; д а е суджэнне — лагічнае суджэнне тыпу «А ёсць або Б, або В, або Г» (параўн. капіэгарычны).
ДЫЗ’ЮНКЦЫЯ (лац. disiunctio) — лагічная аперацыя, якая ўтварае складанае выказванне шляхам аб’яднання двух выказванняў пры дапамозе лагічнага злучніка «або». ДЫКАІН [ад ды(ка)каін] — лекавы прэпарат, які выкарыстоўваецца як болесуцішальны сродак.
КНІГІ ОНЛАЙН
