Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ДЭНТАЛЬНЫ (лац. dentalis) — зубігы (напр. д. зычны гук).
ДЭНТЬІКУЛА (н.-лац. denticu1а) — аднаклетачная або каланіяльная дыяпюмавая водарасць сям. эпітэміевых, якая пашырана ў азёрах, сажалках, канавах, ручаях і іншых вадаёмах сярод абрастанняў
ДЭНТЫКУЛЫ (лац. denticulus = зубец) — архіт. рад невялікіх дэкаратыўных прамавугольных выступаў на карнізе ў іанічным ордэры, карынфскім ордэры і адным з варыянтаў рымска-дарычнага ордэра; сухарыкі.
ДЭНУДАЦЫЯ (лац. denudatio = агаленне) — сукупнасць працэсаў разбурэння горных парод вадой, ветрам, леднікамі і перанос прадуктаў разбурэння на болып нізкія ўчасткі зямной паверхні.
ДЭНУНЦЬІЯТАР (лац denuntiator) — дапосчык.
ДЭНУНЦЫЯЦЫЯ (лац. denuntiatio) — данос.
дэнцін (ад лац. dens, -ntis = зуб) — моцнае косцепадобнае рэчыва, якое складае асноўную масу зуба.
ДЭНЦІЯТРЫЯ (ад лац. dens, -ntis = зуб + -ятрыя) — вучэнне аб хваробах зубоў і метадах іх лячэння.
ДЭНЬЕ (фр. denier) — 1) даўнейшая французская манета, роўная 1/240 ліўра. выйшла з абарачэння ў пач. 19 ст.; 2)ус/л. мера тонкасці шаўковага валакна, якая вызначалася адносінамі вагі валакна да яго даўжьші; заменена піэксам.
ДЭПАЗІТ (лац, depositum = рэч, аддадзеная на зберажэіше) — грошы або каштоўныя паперы, якія ўносяцца на зберажэнне ў крэдытную ўстанову (банк, натарыяльную кантору) з правам атрымаць іх назад.
ДЭПАЗІТАР (лац. depositor) — 1) уладальнік дэпазіту, 2) тое, што і дэпанент 2.
ДЭПАЗІТАРЫЙ (фр. depositaire, ад лац. depositum = рэч, аддадзеная на зберажэнне) — 1) фізічная або юрьідычная асоба, якой давераны дэпазіты', 2) дзяржава або міжнародная арганізацыя, якія захоўваюць арыгінальны тэкст міжнароднага дагавору.
ДЭПАЛАТАЛІЗАЦЫЯ (ад дэ+ палапіалізацыя) — лінгв. страта мяккасці зычнымі гукамі.
ДЭПАЛЯРЫЗАТАР (ад дэ+ палярызатар) — дадатковае рэчыва, якое ўводзяць у гальванічны эле-
мент для дэпалярызацыі яго электродаў.
ДЭПАЛЯРЫЗАЦЫЯ (ад дэ+ палярызацыя) — змяншэшіе ступені палярызацыі.
ДЭПАНЕНТ (лац. deponens, -ntis = які адкладвае) — 1) тое, што і дэпазітар 1; 2) асоба, якой належыць грашовая сума, не выплачалая прадпрыемствам або ўстановай ва ўстаноўлены тэрмін.
ДЭПАНІРАВАЦЬ (лац. deponeге) — I) уносіць на дэпазіт', 2) перадаваць на захаванне (напр. д. ратыфікацыйныя граматьі).
ДЭПАПУЛЯЦЫЯ (ад дэ+ папуляцыя) — памяншэнне колькасці папуляцыі віду жывых арганізмаў пад уплывам прыродных або антрапагенных фактараў.
ДЭПАРТАВАЦЬ (лац. deportare = вывозіць, высылаць) — выдаляць з краіны.
ДЭПАРТАМЕНТ (фр. departement) — 1) асноўная адміністраідлйна-тэрытарыяльная адзінка ў Францыі; 2) аддзел вышэйшай адміністрацыйнай або судовай установы ў Расійскай імперыі і шэрагу іншых краін; 3) назва ведамства, міністэрства ў некаторых дзяржавах; дзяржаўны д. — міністэрства замежных спраў ЗША.
ДЭПАРТАЦЬІЯ (лац. deportatio = вываз) — прымусовае выдварэнне непажаданай асобы за межы дзяржавы.
ДЭПАТРЫЯТЫЗАЦЫЯ (ад дэ+ гр. patria = радзіма) — 1) адмаўленне ад любові да радзімы, страта прывязанасці да яе; 2) ідэйны рух, накіраваны супраць патрыятычнага выхавання.
—— д ДЭПЕРСАНАЛІЗАЦЫЯ (ад дэ+ персона) — захворванне псіхікі, якое характарызуецца пачуццём адчужэння ўласных думак, эмоцый, дзеянняў.
ДЭПЕША (фр. depeche) — 1) спешнае данясенне (дыпламатьгчнае, ваеннае і інш.); 2) уст. тое, што і тэлеграма.
ДЭШГМЕНтАцЫЯ (ад дэ+ пігментацыя) — страта скурай нармальнай афарбоўкі, абумоўленая знікненнем пігменту.
ДЭПІЛЯЦЫЯ (ад лац. depilare = пазбаўляць валасоў) — тое, што і эпіляцыя.
ДЭПО (фр. depot) — 1) будынак для стаянкі і рамонту паравозаў, вагонаў і інш. (напр. трамвайнае д.); 2) будынак для пажарных машын (пажарнае ц.); 3) уст. склад; 4) фізіял. накапляльнік; д. к р ы в і — органы чалавека і жывёл (селязёнка, печань, скура), у якіх можа знаходзіцца значная колькасць крыві, што выключана з агульнай цыркуляцыі і можа ўключацца ў яе пры інтэнсіўнай фізічнай працы, недахопе кіслароду і інш.
ДЭПОЛІМЕРЫзАцЫЯ (ад дэ+ палімерызацыя) — працэс распаду палімера.
ДЭПОРТ (фр. deport) — скупка каштоўных папер з адпачасовым продажам іх на пэўны тэрмін па ніжэйшаму курсу з мэтай спекуляцыі.
ДЭПРЭСАНТЫ (ад лац. depressio = прьп нечанне) — 1) рэчывы, якія пры выбіральнай флатацыі адных мінералаў перашкаджаюць флатацыі іншых; 2) лекавыя рэчывы, якія прымяпяюць пры псіхічнай
узбуджанасці (параўн. антыдэпрэсанты').
ДЭПРЭСІРАВАЦЬ (ад лац. depressio = прыгнечанне) — перашкаджаць фпапіацыі мінералаў пры дапамозе дэпрэсантаў.
ДЭПРЭСІЯ1 (лац, depressio = прыгнечанне) — 1) прыгнечаны псіхічны стан чалавека; 2) біял. рэзкае паніжэнне колькасці асобін папуляцыі або віду; 3) прамысловы і гаспадарчы застой у краіне.
ДЭПРЭСІЯ2 (лац. depressio = паніжэнне, паглыбленне) — участак зямной паверхні, які ляжыць ніжэй узроўню мора (параўн. крыптадэпрэсія).
ДЭПУТАТ (лац. deputatus = пасланы) — асоба, выбраная членам прадстаўнічага органа ўлады.
ДЭПУТАЦЫЯ (п.-лац. deputatio) — група ўпаўнаважаных або выбраных асоб, якая дзейнічае па даручэнні якога-н. калектыву, арганізацыі.
ДЭРАГАЦЫЯ (лац. derogatio) — частковая адмена старога закона.
ДЭРАТЫЗАЦЫЯ (фр. deratisation, ад лац. de = з, ад + фр. rat = пацук) — знішчэнне шкодных грызуноў (мышэй, пацукоў і ііпіі.), якія псуюць пасевы, харчовыя прадукты, тару, пераносяць узбуджальнікаў інфекцыйных хвароб чалавека і жывёл, хімічнымі, біялагічнымі і механічнымі метадамі.
ДЭРАШ (польск. deresz, ад венг. deres) — конь шэрай масці з прымессю іншага колеру.
ДЭРБІ (англ. derby, ад Е. Derby = прозвішча англ. лорда) — спаборніцтвы для трохгадовых скакавых і чатырохгадовых рысістых коней;
упершыню праведзены ў Англіі ў 1778 г. лордам Дэрбі.
ДЭРВІШ (кр.-тат. darvis, ад перс. darvis = жабрак) — мусульманскі манах, які вядзе аскетычны спосаб жыцця.
ДЭРМА (гр. derma = скура) — злучальна-тканкавая частка скуры ў пазваночных жывёл і ў чалавека, якая знаходзіцца пад эпідэрмісам.
-ДЭРМА (гр. derma = скура) — другая састаўная частка складаных слоў, якая паказвае на сувязь з паняццямі «скура», «абалонка», «плеўка».
ДЭРМАГІНІЗ (н.-лац. dermogenys) — рыба атрада сарганападобных, якая водзіцца ў вадаёмах Інданезіі, Паўд. Індыі, Малакскага паўвострава; на Беларусі гадуецца як акварыумная.
ДЭРМАГРАФІЗМ (ад дэрма + гр. grapho = пішу) — змена афарбоўкі скуры чалавека пры яе механічным раздражненні.
ДЭРМАТА(гр. derma, -atos = скура) — першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае «які адносіцца да скуры, да скурных хвароб».
ДЭРМАТАГЕН (ад дэрмата+ -ген) — знешні шчыльны пласт клетак утваральнай тканкі ў растучых кончыках каранёў і сцёблаў раслін.
ДЭРМАТАГЛІФІКА (ад дэрмапіа+ гр. glypho = выразаю, гравірую) — навука, якая вывучае скурныя малюнкі далоняў і падэшваў; дадзеныя выкарыстоўваюцца ў крыміналістыцы, антрапалогіі, медыцыне.
ДЭРМАТАЗААНОЗЫ (ад дэрмата+ гр. zoon = жывёла) — хваробы скуры ў жывёл і чалавека, якія выклікаюцца жывёльнымі паразітамі.
ДЭРМАТАКАРПОН (н.-лац. dermatocarpon) — ліставаты сумчаты лішайнік сям. верукарыевьгх, які трагшяецца на сухіх і часова залітых вадой камянях.
ДЭРМАТАКРАНГУМ (ад дэрмата+ с.-лац. cranium, ад гр. kranion = чэрап) — касцявое покрыва галавы пазваночньгх, утворанае скурнымі па паходжанню касцямі, іігго акружаюць звонку чэрап.
ДЭРМАТАЛ6ГІЯ (ад дэрмата+ -логія) — раздзел медыцыны, які вывучае будову, функцыі і хваробы скуры.
ДЭРМАТАМПСбзЫ (ад дэрмата+ мікозы) — хваробы скуры (парша, стрыгучы ліпіай і інш.), якія выклікаюцца дэрматаміцэтамі.
ДЭРМАТАМІЦЭТЫ (ад дэрмата+ -міцэты) — група мікраскапічных грыбкоў, якія паразітуюць у скуры чалавека і жывёл.
ДЭРМАТАМІЯЗІТ (ад дэрмата+ гр. mys, myos = мышца) — калагеіюз з паражэннем скуры, мышцаў, нерваў, а таксама сэрца, нырак і інш.
ДЭРМАТАФІТЫІ (ад дэр.мапіа+ гр. phyton = расліна) — грыбковыя хваробы скуры, валасоў і ногцяў жывёл і чалавека, якія выклікаюцца патагеннымі грыбамі.
ДЭРМАТОЗЫ (гр. derma, -atos = скура) — хваробы скуры і яе прыдаткаў (валасоў, ногцяў).
ДЭРМАТОЛ (ад гр. derma, -atos = скура + -cw) — лекавы прэпарат, які выкарыстоўваецца пры запаленчых захворваннях скуры і слізістых абалонак.
ДЭРМАТОЛАГ (ад дэрмата+ -лаг) — спецыяліст у галіне дэрматалогіі.
ДЭРМАТОМ (ад дэрма + гр. tome = адрэзак) — зачатак злучальнатканкавай часткі скуры (дэрмы) у зародках хордавых жывёп і чалавека.
ДЭРМАТЫТ (ад гр. derma, -atos = скура) — запаленне скуры, выкліканае ўздзеяннем на яе механічных, фізічных або хімічных агентаў.
ДЭРМАЦІН (фр. dermatine, ад гр. derma, -atos = скура) — штучная скура, тканіна з нгграцэлюлозным (гл. нітрацэлюлоза) пакрыццём для абіўкі мэблі, пераплёту кніг і інш.
ДЭРМАЦЫБЕ (н.-лац. dermocybe) — шапкавы базідыяльны грыб сям. павуціпнікавых, які расце ў лясах на глебе, часам на драўніне; неядомы.
ДЭРМОІД (ад дэрма + -оід) — мед. пухліна, якая змяшчае тлушчападобнае рэчыва з прымессю валасоў.
ДЭРЫВАТ (лац. derivatus = адведзены) — 1) вытворнае ад чаго-н. пярвічнага, прадукт чаго-н.; 2) лінгв. новае слова, утворапае ад слова-асновы.
ДЭРЫВАТАР (ад лац. derivatio = адвядзенне, адхіленне) — прыстасаваіпіе для пабудовы датычпых і нармалей у асобных пупктах крывых; выкарыстоўваецца пры чар-
чэнні складаных геаметрычігых фігур.
ДЭРЫВАЦЫЯ (лац. derivatio = адвядзенне, адхіленне) — 1) бакавое адхіленне снарадаў і куль наразной зброі ад іілоскасці стральбы; 2) адвод вады з ракі, вадасховішча ці іншага вадаёма ў бакавы канал для суднаходства, энергетыкі або ірыгацыі; У)лінгв. утварэнне новых слоў ад слова-асновы
ДЭРЫК (англ. derrick) — грузападымальны кран з паваротнай стралой.
ДЭРЭАЛІЗАЦЫЯ (ад дэ+ рэалізацыя) — псіхічнае расстройства ў вьплядзе перажывання адчужэння рэальнага свету, калі навакольнае ўспрымаецца аддаленым, бясколерным, нежьшцёвым.
ДЭСАЛЬВАТАЦЫЯ (ад дэ+ сальватацыя) — з’ява, процілеглая сальватацыі.
ДЭСАНТ (фр. descente = літар. апусканне, высадка) — 1) высадка войск з самалётаў або караблёў на тэрыторыю праціўніка; 2) войскі, прызначаныя для высадкі або высаджаныя на тэрыторыю ііраціўніка для баявых дзеянняў (напр. марскі д., паветраны д.).
ДЭСАНЬ (польск. desert, ад фр. dessin = малюнак) —уст. узор.
ДЭСЕГРЭГАцЫЯ (ад дэ+ сегрэгацыя') — адмена сегрэгацыі, ліквідацыя заканадаўстаа, якое падзяляе насельніцтва паводле расавых адзнак.
КНІГІ ОНЛАЙН
