Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ІНГАЛЯЦЫЯ (лац. inhalatio = удыханне) — лячэнне верхніх дыхальных шляхоў удыханнем лекавых рэчываў, распылепых пры дапамозе спецыяльных апаратаў.
ШГІБІТАР (ад лац. inhibire = затрымліваць) — 1) рэчыва, якое замаруджвае хімічныя рэакцыі або спыняе іх; 2) рэчыва, якое паніжае
актыўнасць фермеіггаў у арганізме або тармозіць біялагічпыя працэсы.
ШГРЭДЫЕНТ (лац ingrediens, -ntis = які ўваходзіць) — састаўная частка хімічнага злучэпня або сумесі.
ІНГРЭДЫЕНТЫ (лац. ingrediens, -ntis = які ўваходзіць) — віды раслін, што растуць на вольных месцах паміж пастаяпнымі кампанентамі раслігпіай групоўкі (фітацэнозу).
ІНГРЭСІЯ (лац. ingressio = уваходжанне) — пранікненне марскіх вод у паніжэнні рэльефу прыбярэжнай паласы пры павышэнні ўзроўню мора або паніжэнні берага.
ІНГУМАЦЫЯ (англ. inhumation, ад лац. inhumare = накрываць зямлёй) — пахаванне нябожчыка паводле абраду трупапалажэння ў грунтавой магіле (параўн. крэмацыя).
ШДАКСІЛ [ад інд(ыга) + гр. oksys = кіслы] — арганічнае злучэнне, светла-жоўтае крышталічнае рэчыва з непрыемным пахам; выпрацоўваецца ў жывёльным кішэчніку, з’яўляецца важным элементам у сінтэзе індыга.
ШДАЛОГІЯ (ад гр. Indos = Інд + -логія) — сукупнасць навук, якія вывучаюць гісторыю, эканоміку, мастаптва, мову і літаратуру Індыі.
ІНДАНТРЭН [ад інд(ыга) + анпіра(хінон)] — сіні антрахінонавы фарбавалыіік.
ІНДАСАМЕНТ (ням. Indossament, іт. indossamento, ад лац. in = на + dorsum = спіна) — перадатачны
падпіс на адвароце вексаля, чэка і іншых каштоўных папер, які сведчыць аб пераходзе правоў па гэтых дакумептах іншай асобе.
ГНДАСАНТ (ням. Indossant, іт. indossante) — асоба, якая робіць на адвароце вэксаля, чэка або ініпай каштоўнай паперы перадатачігы надпіс.
ІНДАСАТ (ням. Indossat) — асоба, якой перадаецца вэксаль, чэк або іншая капггоўная папера праз перадатачны надпіс.
ГНДАФЕНОЛЫ (ад лац. indicum = сіпяя фарба + фенолы') — сінтэтычнае злучэнне, якое належыць да кубавых фарбавальнікаў; выкарыстоўвасцца ў вытворчасці фарбавальнікаў, у аналітычнай хіміі як індыкатар 2.
ІНДОЛ [ад інд(ыга) + -ол] — аргапічнае злучэнне гетэрацыклічнага рада, бясколернае крышталічнае рэчыва з непрыемным пахам; выкарыстоўваецца для прыгатавання лекавых прэпаратаў, у парфумернай прамысловасці.
ІНДРЫКАТ^РЫІ (н.-лац. indricotherium) — вымерлыя гіганцкія бязрогія насарогі, якія жылі ў алігацэне і раннім міяцэне.
ІНДУЗІЙ (лац. indusium = верхняя туніка) — плеўка на паверхні ліста папарацей, якая пакрывае сорусы.
ІНДУІЗМ (ад санскр. hindumata) — рэлігія болыпасці насельніцтва Індьіі, звязаная з культам багоў Вішну і Шывы.
ІНДУКТАНС (фр. inductance) — супраціўленне пераменнага току ў электрьгчным ланцугу, які складаецца са шпулькі самаіндукцыі; састаўная частка імпедансу.
ІНДУКТАР (лац. inductor = які ўводзіць, пабуджае) — 1) электрамапііт, які ўтварае магнітаае поле ў генерапіары пастаяннага току; 2) элекірычная машына з ручным прыводам, якая выпрацоўвае высокае напружанне (напр. тэлефонны і.).
ШДУКТАТЭРМІЯ (ад лац. inductio = увядзенне, пабуджэнне + -піэрмія) — метад элекіралячэння, пры якім пэўныя ўчасткі цела хворага награваюць дзеяннем электрамаінітнага поля.
ІНДУКТЬІЎНАСЦЬ (ад індуктыўны) — фізічная велічыпя, якая характарызуе здольнасць правадніка накопліваць энергію магнітнага поля, калі ў ім працякае электрычны ток.
ШДУКТЫЎНЫ (ад індукцыя) — 1) які карыстаецца метадам індукцыі 1, заснаваны на індукцыі, 2) які характарызуецца індукпіыўнасцю.
ІНДУКЦЫЯ (лац. inductio = увядзенне, пабуджэнне) — 1) спосаб разважаіпія ад асобных прыватпых фактаў да агульных вывадаў, абагульненняў (параўн. дэдукцыяў 2) узбуджэіше электрычнага току пры руху яго ў магнітпым полі або пры змяпенні вакол яго магнітнага поля; 3) узаемадзеянне працэсаў узбуджэіпія і тармажэння ў нервовай сістэме, пры якім узнікненне аднаго працэсу выклікае развіццё другога, процілеглага.
ІНДУЛЬГЕНЦЫЯ (лац. indulgentia = міласць, спагадлівасць) — ірамата на поўнае або частковае адпушчэнне грахоў, якая выдаецца каталіцкай царквой ад імя папы
рымскага за плату або за асобыя заслугі перад царквой.
ШДУСТРЫЯ (фр Industrie, ад лац. industria = дзейнасць) — важнейшая галіпа народнай гаспадаркі, якая аказвае рашаючае ўздзеянне на ўзровень развіцця вытворчых сіл грамадства; прамысловасць (напр. цяжкая і., лёгкая і ).
ШДУСТРЫЯЛІЗАЦЫЯ (ад с -лац industrialis = прамысловы) — працэс стварэння буйной машыннай вытворчасці ва ўсіх галінах народнай гаспадаркі, у перпіую чаргу ў прамысловасці.
ІНДУСТРЫЯЛЬНЫ (с.-лац. industrialis = прамысловы) — звязаны з індустрыяй, яе развіццём; прамысловы.
ІНДУЦЫРАВАЦЬ (лац. induceге) — выклікаць выпрамяненне атамаў або малекул уздзеяннем знешняга электрамагнітнага поля.
ІНДЫВІД гл. індывідуу.м.
ШДЫВІДУАЛІЗАЦЫЯ (фр. individualisation, ад лац. uidividuum = непадзельнае, асобіна) — працэс стварэння чаго-н. індывідуальнага, своеасаблівага, пе падобнага на іншае.
ШДЫВІДУАЛІЗМ (фр. individualisme, ад лац. individuus = непадзельны) — 1) тып светапогляду, у аснове якога ляжыць супрацьпастаўленне асобы (індывідуума) грамадству; 2) імкненнс да выражэння сваёй асобы, індывідуальнасці ў супрацьпастаўленні сябе калектыву.
ШДЫВІДУАЛІСТ (фр. individualiste, ад лац. individuus = непадзельны) — чалавек, які праяўляе
індывідуалізм у паводзінах, поглядах.
ІНДЫВІДУАЛЬНАСЦЬ (ад індывідуальны} — 1) асаблівасці характару і псіхічнага складу, якія адрозніваюць адзін індывідуум ад другога; 2) асоба, індывідуум.
ІНДЫВІДУАЛЬНЫ (фр. individuel, ад лац. uidividuum = непадзельнае, асобіна) — I) уласцівы толькі адной асобе (індывідууму), асабісты (напр. і. густ, і. падыход); 2) які знаходзіцца ў асабістыМ карыстапні, не калектыўны (напр. і. тралспарт); 3) асобны, адзіпкавы (напр і. выпадак).
ІНДЫВІДУАЦЫЯ (лац. individuatio) — выдзяленне адзінкавага і індывідуалызага з агулыіага.
ІНДЫВІДУУМ, ІНДЫВІД (лац individuum) — 1) кожны асобна ўзяты жывы арганізм; 2) асобны чалавек сярод іпшых людзей.
ШДЫГА (ісп. indigo, ад лац. indicus = індыйскі) — сіняя фарба, якая ў мінулым здабывалася з соку трапічных раслін, а зараз атрымліваецца хімічным спосабам.
ІНДЫГАКАРМІН (ад індыга + кармін) — арганічнае злучэнне, штучпы фарбавальнік сіняга колеру; выкарыстоўваецца для прыгатаванпя чарніла, акварэльнай фарбы і сінькі, а таксама як хімічны індыкапіар.
ІНДЫГАФІРА (ад індыга + лац. ferre = несці) — травяністая або кустовая расліна сям. бабовьіх з няпарнаперыстым лісцем і ружовымі, пурпуровымі або белымі кветкамі ў гронках, пашыраная ў тропіках і субтропіках; дае сіні фарбавальнік індыга.
ІНДЫГЕНАТ (фр. indigenat) — 1) грамадзянства дадзенай дзяржавы; 2) выкарыстанне правоў, прадугледжаных міжнароднымі дагаворамі.
IНДЫГОІДЫ (ад індыга + -оід) — сінтэтычныя фарбавальнікі розных колераў.
ІНДЫЙ (н.-лац. indium, ад лац. indicum = сіняя фарба) — хімічны элемент, рэдкі метал серабрыстабелаіа колеру, мякчэйпіы за свінец.
ІНДЫК (польск. indyk, ад лац. indicus = іпдыйскі) — вялікая свойская іггушка атрада курыпых, якая гадуецца на мяса.
ІНДЫКАН (ад лац. indicus = індыйскі) — 1) рэчыва, якое змяпічаецца ў некаторых раслінах (індыгаферы і інш.) і служыць для вырабу сіняй фарбы індыга', 2) рэчыва, якое ўтвараецца ў арганізме жывел з прадуктаў распаду бялку.
ІНДЫКАТАР (лац indicator = паказальнік) — 1) прыбор для вымярэння фізічных велічынь (ціску, нагрузкі і інш.), а таксама дпя адлюсграваіпія ходу працэсаў або стану аб’екта назіраітя; 2) рэчыва, якое ўводзіцца ў раствор для выяўлешія хімічнага працэсу, іпто адбываецца ў растворы; 3) рэчыва, якое вызначае сіупень забруджвання знешняга асяроддзя антрапагеішымі таксікантамі.
ІНДЫКАТРЫСА (фр. indicatrice = ліпіар. якая паказвае) — мат. крывая, якая наглядна паказвае змены векпіараў у прасторы або на нлоскасці.
ІНДЫКАТЫЎ [лац. (modus) indicativus = абвесны (лад)] — лінгв. абвесны лад дзеяслова.
ІНДЫКАЦЫЯ (лац. indicatio) — рэгістрацыя якой-н. інфармацыі на шкале індыкатарнага прыбора, светлавым табло і інш.
ІНДЫКТ (лац. indictum = аб’яўленае) — адзінка с гарога царкоўнага летазлічэння, роўная 15 гадам; была ўведзена ў 312 г. візаіггыйскім імператарам Канстанцінам I.
ІНДЫКТЫЁН (ад лац. indictio = абвяшчэнне) — прамежак часу ў 15 гадоў, пасля якога праводзіўся перапіс маёмасці для вызначэння памераў падаткаў у Рымскай імперыі.
ГНДЫФЕРЭНТНЫ (лац. indifferens, -ntis) — 1) абыякавы, раўнадушны да каго-н., чаго-н. (напр. і. стан, і-ыя адносіны); 2) які не дзейнічае, не рэагуе на знешнія ўмовы (напр. і-ас рэчыва).
ГНДЫФЕРЭНТЫЗМ (ад лац. іпdifierens, -ntis = абыякавы) — абыякавасць, раўнадушнасць.
ШДЫХЕНІЗМ (ісп. indigenismo) — плынь у літаратуры і масіацтве краін Лац. Амерыкі, звязаная з распрацоўкамі тэматыкі, што характарызуе жыццё індзейскага насельніцтва.
ІІІДЭКС (лац. index) — 1) спіс, пералік чаго-н. (напр. і. тавараў); 2) лічбавы паказчык, які выражае змепы якой-н. эканамічнай з’явы (напр. і. цэн); 3) лічбавы або літарпы паказчык, які змяшчаецца звычайпа ўнізе літары, што ўваходзіць у матэматычны выраз; 4) умоўнае абазначэнне з лічбаў або літар, якое надаецца паштовым аддзя-
I
леііням, бібліятэчным кпіжным раздзелам і інш.
ШДЭКСАЦЫЯ (ад індэкс) — 1) абазначэнне ва ўказальніку, рэестры, спісе імён, назваў, адрасоў і г.д.; 2) сістэма літарных або лічбавых абазначэнііяў — бібліятэчнабібліяграфічная, паштовая і г.д.; 3) характарыстыка якога-н. дасягнутага ўзроўню, якая вызначаецца шляхам разліку велічынь, інто сунастаўляецца (нагір. і. рэальных даходаў); 4) пераразлік велічыні грашовага змяшчэння ўкладаў, капггоўных папер у залежнасці ад узроўню інфляцыі; 5) мат. выкарыстанне лічбавага або літарнага ўказальніка, які стаіць часцей за ўсё ўнізе літары, што ўваходзіць у матэматычнае выражэнне; 6) метэар. сістэма лікавай характарыстыкі якога-н. прыроднага працэсу або стану.
ШДЭМШТ^Т (ням. Indemnitat, ад лац. indemnitas, -atis = пакрыццё страт) — 1) пакрыццё страт, кампенсацыя (звычайна ў міжнародным праве); 2) звальненне дэпутатаў ад адказнасці за парламенцкую дзейнасць (выступленні, галасаванне і інш.).
ІНДЭНТАР (ад англ. indent = пакідаць адбітак) — наканечнік, уцісканнем якога вымяраюць цвёрдасць матэрыялаў.
ШДЭПЕНДЭНТЫ (англ. independents, ад н.-лац. independens, -ntis = незалежны) — прадстаўнікі рэлігійна-палітычнай групоўкі пурыпіан як аднаго з кірункаў пратэстанпіызму ў перыяд англійскай буржуазнай рэвалюцыі 17 ст. ІНДЭТЭРМШІЗМ (ад ін+ дэтэрмінізм) — філасофская кан-
КНІГІ ОНЛАЙН
