Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ШТЬІНА (ад лац. intus = унутры) — унутраная абалонка пылковага зерня насешіых раслін.
ШТЫфАдА (ар. intifada = вытрасанне) — вызваленчы рух арабаў у Палестыне.
ІНТЭГРАВАЦЬ (лац. mtegrare = узнаўляць) — 1) праводзіць інтэграцыю 1; 2) мат. знаходзіць інтэграл пэўнай функцыі.
ПГГЭГРАЛ (ад лац. integer = цэлы) — паняцце ў матэматыцы аб цэлай велічыні як суме сваіх бясконца малых частак (неазначалыіы і., азначальны і.).
ІНТЭГРАЛЬНЫ (п.-лац. integralis) — 1) які мае адносіны да інтэграла (напр. і-ыя ўраўненні); 2) цэласны, адзіны.
ІНТЭГРАТАР (лац. integrator = які робіць цэлым) — прыбор для вылічэння некаторых інтэгралаў (напр. момантаў інерцыі, плошчаў плоскіх фігур).
ІНТЭГРАФ [ад інтэ(грал) + -граф] — прыбор для вычэрчвання інтэгральнай крывой па зададзе-
ных дыферэнцыяпьных ураўненнях
ІНТЭГРАЦЫЯ (лац. mtegratio = узнаўлепне) — 1) аб’яднанне ў адно ірлае якіх-н. частак (проціл. дэзінтэграцыя}, 2) аб’яднанне нацыянальных гаспадарак дзвюх і больш дзяржаў з аднатыповым грамадскім ладам (эканамічная і.)1 3) мат. знаходжанне інтэграла па функцыі (і. функцыі).
ІНТЭГРЫМЕТР (ад лац. integer = цэлы + -метр) — механічны аналагавы вылічальны прыбор для матэмагычнай апрацоўкі графічна зададзеных функцый.
ШТЭГУМЕНТ (лац. integumentum = покрыва) — знешняе покрыва цэнтральнай частеі (нуцэлуса) насеннага пачатка раслін.
ІНТЭЛІКТ (лац. intellectus) — здольнасць чалавека мысліць, разважаць, узровень разумовага развіцця.
ШТЭЛЕКТУАЛ (лац. intellectualis = разумовы) — чалавек з высокаразвітым інтэпектам, работнік разумовай працы.
ШТЭЛЕКТУАЛІЗМ (ад лац. intell ectualis = разумовы) — кірунак у філасофіі і псіхалогіі, які абсалютызуе гграцэсы мыслення, адрываючы іх ад жыццёвай асновы і практыкі.
ГНТЭЛЕКТУАЛЬНЫ (лац. intellectualis = разумовы) — разумовы, духоўны; з высока развітым інтэлектам.
ІНТЭЛІГЕНТ (лац. intelligens, -ntis = які разумее; ведае) — асоба, якая належыць да інтэлігенцыі', чалавек разумовай працы.
ІНТЭЛІГЕНТЫ (лац. intelligens, -ntis = які разумее, ведае) — 1) уласцівы інтэлігенту, інтэлігенцыг, 2) адукаваны, культурны.
ІНТЭЛІГЕНЦЫЯ (с.-лац. intelligentia = разуменне) — сацыяльны слой людзей, які складаюць работнікі разумовай працы са спецыяльнымі ведамі ў розных галінах навукі, тэхнікі і культуры (вучоныя, настаўнікі, урачы, інжынеры, артысты і інш.).
ШТЭЛІГІБЕЛЬНЫ (лац. intelligibilis) — 1) пазнавальны толькі розумам, мысленнем; 2) выдуманы, нерэальны, звышнатуральны.
ІНТЭЛСАТ (англ. INTELSAT, ад International Telecommunication Satellites = міжнародныя сувязныя спадарожнікі) — міжнародная арганізацыя па стварэнні і эксплуатацыі глабальнай камерцыйнай спадарожнікавай сувязі.
ШТЭНДАНТ (фр. intendant = кіраўнік, загадчык) — ваеннаслужачы, які займаецца вайсковай гаспадаркай і забеспячэннем воіпскіх часцей і ўстаноў.
ПІТЭНДЭНСІЯ (ісп. intendenсіа) — асноўная адміністрацыйнатэрытарыяльная адзінка ў слаба асвоенай частцы Калумбіі.
ШТЭНСІЎ (п -лац. intensivus = налружаны) — лінгв. вытворпы дзеяслоў са значэпнем большай інтэнсіўнасці дзеяння, чым выражаецца зыходным дзеясловам.
ПГГЭНСІЎНАСЦЬ (ад інтэнсіўны) — 1) напружанасць, узмоцненая дзейнасць (напр. і. працы, і. працэсаў абмену рэчываў); 2) гушчыня патоку электрычнай, Mar-
нітнай, гукавой, светлавой або іншай энергіі.
ІНТЭНСІЎНЫ (п -лац. intensivus, ад лац. intensio = напружанне) — 1) узмоцпены, напружаны; які дае высокую прадукцыйнасць (напр. і-ае развіццё жывёлагадоўлі); проціл. экстэнсіўны; 2) перан. яскравы, насычаны (пра колер).
ШТЭНСІФІКАЦЫЯ (фр. intensification, ад п.-лац. intensivus = напружаны + facere = рабіць) — павелічэнне напружапасці, гградукцыйнасці, узмацненне дзейнасці (напр. і. вытворчасці).
ШТЭНЦЫЯ (лац. intentio = імкненне) — намер, мэта, напрамак або накіраванасць свядомасці, волі, пачуцця на які-н. прадмет.
ШТЭР(лац. inter = паміж) — першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае «паміж», «пасярод», «разам».
ІНТЭРАРЭЦЭПТАРЫ (ад лац interior = унутраны + рэцэппіары) — рэцэптары, якія рэагуюць на змены ва ўнутраным асяроддзі арганізма; размешчаны ў мышцах, унутраных органах, сасудах і г.д. (гл. таксама пропрыярэцэптары), параўн. экстэрарэцэппіары.
ШТЭРАРЭЦ^ПЦЫЯ (ад лац interior = уііутраны + рэцэпцыя) — успрыняцце цэнтральнай нервовай сістэмай імпульсаў, якія перадаюцца ад унутраных органаў інтэрарэцэптарамі (параўн. экстэрарэцэпцыя).
ШТЭРВАКАЛЬНЫ (ад інтэр+ вакальны') — лінгв. які знаходзіцца паміж галоснымі гукамі (напр. і-ыя зычныя).
ШТЭРВАЛ (лац. intervallum) — 1) прамежак, перапынак, адлегласць паміж з’явамі ў часе або пэўнымі пунктамі ў прасторы; 2) муз. суадносіны двух тонаў па вышыні, напр. секунда, тэрцыя, кварта, квінта, секста і інш.; 3) адлегласць паміж ваеннаслужачымі, вайсковымі падраздзяленнямі і г.д. у шырыню, калі яны павернуты да фронту 1 (параўн. дыстанцыя 1).
ШТЭРВАЛЮТА (ад інтэр+ валюта) — грашовыя знакі іншаземных краін, а таксама крэдытныя і шіацёжпыя дакументы, выражаныя ў іншаземных грашовых адзінках і прынятыя ў міжнародных разліках.
ІНТЭРБЕНТ (рус. мнтервент, ад лац. interveniens, -entis) — удзельнік або арганізатар інтэрвенцыі, захопнік.
ІНТЭРВЕНЦЫЯ (лац. interventio) — узброенае ўмяшанне адной ці некалькіх дзяржаў ва ўнутраныя справы другой дзяржавы з мэтай задушэння рэвалюцыі, захопу тэрыторыі, устанаўлення свайго панавання і інш.
ІНТЭРВ’НІ (англ. interview = сустрэча, спатканне) — 1) прызначаная для друку (радыё, тэлебачанвя) гутарка карэспандэнта з якімн. дзеячам па пытаннях, якія цікавяць грамадскасць; 2) газетны артыкул, які выкладае змест такой гутаркі.
ПГГЭРВ’ЮЕР (англ. interviewer) — журналіст, які бярэ ў кагон. інтэрв’ю.
ШТЭРГЛЯЦЫЯЛ (ад інтэр+ гпяцыял) — прамежак часу, які падзяляе дзве суседнія ледніковыя
эпохі антрапагенавага перыяду; міжледнікоўе.
ШТЭРДЬІКТ (лац. interdictum) — 1) загад старажытнарымскага прэтара, які дазваляў або забараняў ііэўныя дзеянні аднаму з істцоў; 2) забарона адпраўляць набажэнства, якая накладалася рымскім папам на гарады, вобласці, краіны і некаторых асоб у якасці пакарання за невыкананне рашэнняў царквы.
ШТЭР’ЁР (фр. interieur = унутраны) — 1) упутраная частка будынка, памяшканне, архітэктурна і памастацку аформленае; 2) карціна, на якой паказана ўнутраная прастора памяшкання; 3) унутраная будова органаў і тканак жывёлы (параўн. экстэр’ер).
ПГГЭРКАЛУМШЙ (лац. intercolumnium, ад inter = паміж + columna = калона) — пралёт паміж побач стаячымі калонамі ў ордарнай архітэктуры.
ГНТЭРКАЛЯРНЫ (лац. intercalarius = уставачны); і. р о с т — рост раслін у даўжыню шляхам дзялення клетак першаснай мерыстэмы, аддаленай ад апікальнай і «ўстаўленай» паміж зонамі клетак, дыферэнцыяцыя якіх ужо закончана.
ІНТЭРКАЛЯЦЫЯ (лац intercalatio = устаўка, дабаўка) — з’яўленне новых структур унутры дадзенай біялагічнай сістэмы, напр. інтэркадярпы рост у некаторьгх раслін.
ІНТЭРКІНЁЗ (ад інтэр+ -кінез) — перыяд паміж першым і другім дзяленнямі меёзу.
ІНТЭРКУР^НТНЫ (лац. intercurrens, -ntis = які дамепіваецца) — які выпадкова далучаецца; і. захворванне — захворван-
не, якое ўскладняе працяканне іншага захворвання.
ПГГЭРЛІНГВА (ад інтэр+ лац. lingua = мова) — міжнародная дапаможная мова, прапанаваная ў першым варыянце італьянскім матэматыкам Д. Пеана ў 1908 г., а ў другім варыянце — Міжнароднай асацыяцыяй дапаможнай мовы ў 1950 г.
ІНТЭРЛІНГВІСТЫКА (ад інтэр+ лінгвістыка) — раздзел мовазнаўства, які вывучае праблемы, звязаныя са стварэннем і функцыяніраваннем пггучных моў, як міжнародных тыпу эсперанта, інтэрлінгва, так і матэматычных і інфармацыйна-лагічных.
ШТЭРЛІНІЯ (ад інтэр+ лінія) — лінія паміж радкамі кнігі або іншага выдання.
ШТЭРЛШЬЯЖ (фр. interlignage, ад лац. inter = паміж + Ііпеа = лінія) — прабел паміж двума радкамі кнігі або іншага выдання.
ГНТЭРЛЮДЫЯ (с.-лац. interludium, ад лац. inter = паміж + ludus = гульня) — невялікі ўстаўны ўрывак, які з’яўляецца звязкай паміж асноўнымі часткамі музычнага твора.
ШТЭРМЕДЬШ (ад лац. intermedius = прамежкавы) — лекавы прэпарат, які прымяняецца пры дэгенератыўных зменах сятчаткі вока, а таксама як сродак, што паляіішае адаптацьпо да цемнаты, павышае вастрыню зроку.
ЕНТЭРМЕДЫЯ (лац. intermedius = прамежкавы) — 1) невялікая займалыіая п’еска, якая выконваецца паміж дзеяннямі драматычнага спектакля або оперы; 2) муз.
прамежкавы эпізод, які злучае правядзенні тэмы ў фузе.
ШТЭРМЕТАЛІДЫ (ад інтэр+ метал) — хімічныя злучэнні металаў з металамі.
ШТЭРМЕЦЦА (іт. intermezzo, ад лац. intermedins = прамежкавы) — невялікая інструментальная п’еса свабоднай формы, часам самастойпы аркестравы нумар у оперы.
ІНТЭРМІТАВАЦЬ (лац. intermittere = перарываць) — перыядычна перарываць, перамяжоўваць.
ПГГЭРМІТОЗ (ад інтэр+ л«тоз) — тое, што і інтэрфаза.
ІНТЭРМІТЭНЦЫЯ (лац. intermittentio = перарыванне) — перыядычная змена дэбіту крыніц, абумоўленая рытмічнай зменай газавага ціску, што найбольш яскрава праяўляецца ў гейзерах.
ІНТЭРН (лац. intemus = унутраны) — асоба, якая праходзіць інтэрнатуру.
ШТЭРНАЛІЗМ (ад лац. intemus = унутраны) — метадалагічны кірунак у гісторыі і філасофіі, які прызнае рухаючай сілай развіцця навукі ўнутраныя, інтэлектуальные фактары.
ІНТЭРНАТ (ад лац. intemus = унутраны) — 1) памяшканне для сумеснага пражыванпя людзей, якія вучацца ў адной навучальнай установе або працуюць на адным прадпрыемстве; школа-і. — школа, у якой дзеці вучацца і жывуць; 2) установа сістэмы сацыяльнага забеспячэння для інвалідаў і састарэлых.
ІНТЭРНАТУРА (ад лац. intemus = унутраны) — адна з форм стажыроўкі ўрачоў-выпускнікоў з мэ-
тай удасканалення ведаў, паглыблення спецыялізацыі.
ШТЭРНАЦЫЯНАЛ (фр d’Internationale, ад лац. inter = паміж + natio, -onis = народ) — 1) міжнароднае аб’яднанне (напр. Першы I. — першая міжнародная арганізацыя рабочых); 2) міжнародны гімн камуністычных партый.
ШТЭРНАЦЫЯНАЛІЗАЦЫЯ (ад інпіэр+ нацыяналізацыя) — прызнанне чаго-н. міжнародным, адполькава даступным для выкарыстання ўсімі дзяржавамі (напр. і. праліва).
ІНТЭРНАЦЫЯНАЛІЗМ (фр intemationalisme, ад лац. inter = паміж + natio, -onis = народ) — светапогляд, які сцвярджае роўнасць і раўнапраўе ўсіх народаў.
ТНТЭРНАЦЫЯНАЛІСТ (ад інтэрнацыяналізм) — прыхільнік інтэрнацыяналізму.
КНІГІ ОНЛАЙН
