Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ІЎРЫТ (ад гр. hebraios = яўрэй) — сучасная мадыфікацыя старажытнаяўрэйскай мовы, якая сфарміравалася на аснове мовы мішнаіцкага перыяду; афіцыйная мова Ізраіля.
ІХНАЛОГІЯ (ад гр. ichnos = след + -логія) — раздзел палеанталогіі, які вывучае сляды вымерлых жывёл.
ІХНЕЎм6Н(гр ichneumon)— 1) від мангуста, які водзіцца ў Паўн. Афрыцьі і Паўд.-Зах. Еўропе; 2) перапончатакрылае насякомае сям. наезнікаў, якое выкарыстоўваецца для барацьбы са шкоднікамі культурных раслін.
ІХТЫЁЗ (н.-лац. ichthyosis , ад гр. ichthys — рыба) — скурная хвароба, звычайна спадчынная, пры якой скура пакрыта цвёрдымі шурпатымі лускавінкамі.
ІХТЫЁЛ (ад гр. ichthys = рыба + -ол) — густая чырвона-бурая лекавая вадкасць — прадукт перапрацоўкі сланцаў, багатых рэшткамі выкапнёвых рыб.
ІХТЫЁЛАГ (ад гр. ichthys, -thyos = рыба + -лаг) — спецьгяліст у ranine іхтыялогіі.
ІХТЫОРШС (ад гр. ichthys = рыба + omis = птушка) — вымерлая зубастая пту шка, якая жыла ў мезазоі', добра лятала, плавала.
ІХТЫЯ(гр. ichthys, -thyos = рыба) — першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню словам «рыба», «рыбін». ІХТЫЯДАРУЛІТЫ (ад іхтыя+ гр. dory = кап’ё + -літ) — касцявыя шыпы, якія падтрымліваюць плаўнікі або шыпы на галаве ў некаторых рыб (напр. акулавых).
ІХТЫЯЗАЎР (ад іхтыя+ -заўр) — вымерлы марскі паўзун з рыбападобпым целам даўжынёй да 12 м, які жыў у мезазоі.
ІХТЫЯЛОГІЯ (ад іхтыя+ -логія) — раздзел заалогіі, у якім вывучаюцца рыбы.
ІХТЫЯСТЭГА (ад іхтыя+ гр. stege = страха) — вымерлае земнаводнае падкласа лабірынтадонтаў, якое захоўвала яшчэ прыметы рыб; жыло ў сярэдзіне палеазою — пачатку мезазою.
ІХТЫЯТАКСІкбз (ад іхтыя+ таксікоз) — прадуктовае азручванне ў выніку ўжывання ядавітых рыб або недабраякасных рыбных прадуктаў.
ІХТЫЯФАГ (ад іхтыя+ -фаг') — жывёла, якая харчуецца ў асноўным рыбай.
ІХТЫЯФАУНА (ад іхтыя+ фауна) — сукупнасць відаў рыб якога-н. вадаёма, геаграфічнага раёна, а таксама сукупнасць рыб, якія існавалі ў той або іпшы перыяд гісторыі Зямлі.
ІХТЫЯФТЫРЫЁЗ (ад іхтыяфтырыус') — інвазійная (гл. інвазія') хвароба рыб, якая выклікаецца іхтыяфтырыусам.
ІХТЫЯФТЬІРЫУС (н.-лац. ichthyophthirius) — прасцейшае атрада роўнараснічных інфузорый', паразіт рыб прэсных і саланаватых водаў.
ІХТЫЯЦЫДЫ (ад іхтыя+ -цыды) — хімічныя рэчывы, якія выкарыстоўваюцца для знішчэння засмечвальных відаў рыб у невялікіх вадаёмах.
ППАК (рус. ншак, ад азерб. asak) — свойскі асёл.
ШГУРЫЯ (ад гр. ischo = затрымліваю + -урыя') — затрымка мачы, няздольнасць звальнення мачавога пузыра ад мачы.
ШІХАН (н.-лац. ischan) — рыба сям. ласасёвых з цёмнымі плямамі на целе, якая водзіцца ў возеры Севан; аб’ект развядзення.
ІІПЫЯС (н.-лац. ischias, ад гр. ischias) — неўралгія сядалішчнага нерва.
н
ЙАГУРТ (тур. jogurt) — прадукт з асобым чынам заквашанага малака з фруктовымі дабаўкамі, які па кансістэнцыі нагадвае заварны сметанковы крэм.
к
КА(лац. со(п) = з, разам) — першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае «з, разам».
КААБА (ар. ka’bah, ад ka’b = куб) —мячэць у Мецы, пабудаваная ў форме куба, у сцяну якой умураваны «чорны камень», што нібыга ўпаў з неба; служыць месцам паломніцтва мусульман.
КААГУЛАПАТЫЯ (ад лац. coagulum = згусанне + -патыя) — хваравіты стан, які выклікаеода парушэннямі згусання крыві.
КААГУЛЯНТ (лац. coagulans, -ntis) — 1) хімічнае рэчыва, якое выклікае каагуляцыю', 2) лекавае рэчыва, якое садзейнічае згусанню крыві (параўн. антыкаагулянт).
ІШЭМІЯ (ад гр. ischo = затрымліваю + -эмія) — малакроўе органа ці асобнага яго ўчастка з-за абмежаванага прытоку. крыві пры закупорцы або спазмах артэрый.
ЙАРК'ШЫРЫ (англ. Yorkshire = назва графства ў Англіі) — парода скараспелых свіней, якая вызначаецца вялікай вагой і высокай пладавітасцю.
КААГУЛЯТ (лац. coagulatus = зацвярдзелы, згушчаны) — асадак, які ўтвараецца ў калоідным растворы пры каагуляцыі.
КААГУЛЯТАР (лац. coagulator) — апарат для выдзялення каагуляту ў калоідных растворах.
КААГУЛЯЦЫЯ (лац. coagulatio = згортванне, згушчэнне) — згусанне, асяданне часцінак рэчыва ў калоідным растворы.
КААДАПТАЦЫЯ (ад ка+ адаптацыя) — узаемнае марфалагічнае і функцыянальнае прыстасаванне органаў, якое выпрацавалася ў працэсе эвалюцыі арганізмаў.
КААКСІЯЛЬНЫ (ад ка+ лац. axis = вось) — сувосевы; к. к a б е л ь — двухіграводны кабель, у
якога адзін провад ідзе строга па восі кабеля, а другі аплятае ізаляцьпо цэнтральнага правадніка.
КААЛА (аўстрал. koala) — сумчаты мядзведзь, які водзіцца ў эўкаліптавых лясах Усх. Аўстраліі.
КААЛЕСЦЭНЦЫЯ (ад лац coalesce = зрастаюся, злучаюся) — зліццё кропель вадкасці або пузыркоў газу пры іх сутыкненні.
КААЛІН (кіт. Kao-ling = назва гары) — белая вогнетрывалая гліна, якая выкарыстоўваецца ў фарфора-фаянсавай, папяровай, гумавай і іншых галінах прамысловасці.
КААЛІНІЗАЦЫЯ (ад каалін) — замяшчэнне ў горііых пародах алюмасілікатаў на каалініт пад уплывам водаў, якія змяшчаюць кіслоты.
КААЛІНІТ (ад каалін) — мінерал класа сілікатаў белага колеру, састаўная частка большасці глін, асабліва кааліну.
КААЛІЦЫЯ (с.-лац. coalitio = аб’яднанне, саюз) — аб’яднанне дзяржаў, партый, грамадскіх груп для дасягнення якой-н. агульнай мэты.
кааперавАць (польск. коореrowac, ад лац. со-орегагі = садзейнічаць) — аб’ядноўваць на прынцыпах кааперацыі (напр. к. сельскую гаспадарку).
КААПЕРАТАР (лац. co-operator = супрацоўнік) — работнік кааперацыі, член кааператыва.
КААПЕРАТЫЎ (ням. Kooperative, ад лац. cooperativus = які супрацоўнічае) — 1) калекгыўнае вытворчае або гандпёвае аб’яднанне, якое ствараецца на сродкі яго чле-
наў (напр. прамысловы к., жыллёвы к.); 2) кааператыўны магазін.
КААПЕРАЦЬІЯ (лац. cooperatio = супрацоўніцтва) — 1) форма арганізацыі працы, пры якой значная колькасць людзей удзельнічае ў адным або розных, але звязаных паміж сабой працэсах працы; 2) калектыўнае вытворчае або гандлёвае аб’яднанне, якое ствараецца на сродкі яго членаў (напр. сельскагаспадарчая к., спажывецкая к.).
КААПТАВАЦЬ (лац. co-optare = выбіраць) — праводзіць кааптацыю.
КААПТАЦЫЯ (лац. cooptatio = дадатковае выбранне) — увядзенне ў склад выбарнага органа новых членаў без правядзення дадатковых выбараў.
КААРДЫНАВАЦЬ (с.-лац. соогdinare) — узгадняць, устанаўліваць каардынацыю 1 паміж чым-н. (напр. к. работу навукова-даследчых устаноў).
КААРДЫНАТАР (ад с.-лац. coordinare = узгадняць) — 1) асоба, якая ажыццяўляе каардынацыю чаго-н., 2) прыбор, які паказвае лётчыку месцазнаходжанне (каардынаты 1) самалёта; 3) устройства ва ўпраўляемай ракеце, тарпедзе, якое забяспечвае выяўленне цэлі і навядзенне на яе гэтых снарадаў.
КААРДЫНАТОГРАФ (ад каардынаты + -граф) — прыбор для нанясення прамавугольных каардынатаў пунктаў на тапаграфічных картах з каардынатнай сеткай і для нанясення пунктаў па каардынатах на карту.
КААРДЫНАТЫ (ад ка+ лац. ordinatus = упарадкаваны) — 1.) велічыні, пры дапамозе якіх вызначаецца месцазнаходжанне якога-н. пункта на плоскасці або ў прасторы (нагір. геаграфічныя к ); 2) перан. звесткі аб месцазнаходжанні ці месцапражыванні каго-н.
КААРДЬШАЦЫЯ (с.-лац. coordinatio) — 1) узгадненне, прывядзепне ў адпаведнасць узаемасувязі паміж якімі-н. дзеяннямі, паняццямі, з’явамі; 2) адпаведнасць, узгодненасць дзеянняў, паняццяў, з’яў (напр. дасканалая к. рухаў).
КААТЫ (парт. caati, з індз.) — учэпістахвостыя маппы з вельмі доўгімі канечнасцямі, якія жывуць у трапічных лясах Паўд. Амерыкі.
КААТЬІНГА (парт. caatinga, ад індз. саа = лес + tinga = светлы) — трапічная расліннасць на паўночпым усходзе Бразіліі, што складаеіціа з нізкарослых дрэў і кустоўя.
КААЦІ (ісп. coati, з індз.) — драпежнае млекакормячае сям. янотавых, якое пашырана ў лясах I (энтр. і Паўд. Амерыкі; з’яўляецца шкоднікам зерневых культур.
КААЦЭРВАТЫ (лац. coacervatus = сабраны) — кроплі, якія ўтвараюцца ў растворы арганічных рэчываў, здолыіыя канцэнтраваць гэтае рэчыва і павялічвацца.
КААЦЭРВАЦЫЯ (лац coacervatio = намнажэнне) — узнікненне ў растворы высокамалекулярных злучэнняў кропель, узбагачаных раствораным рэчывам (каацэрватаў).
КАБАЛА 1 (тур. kabala, ад ар. qabala) — 1) даўгавое абавязацельства ў Вялікім кпястве Літоў-
скім (14—17 ст ); 2) поўная залежнасць ад каго-н., заняволенне (напр. памешчьшкая к ).
КАБАЛА 2 (ст.-яўр. kabbalah = падаіше, ірадыцыя) — сярэдневяковае місгычнае вучэнне ў іудаізме, заснаванае на пошуку асновы ўсіх рэчаў у лічбах і літарах.
КАБАЛАМІН [ад кобаль(т) + (віт)амін] — вітамін В12, які па структуры блізкі да гемаглабіну, але замест жалеза змяшчае кобальт, прысутнічае ў многіх прадуктах жывёльнага паходжання (напр. у печані і нырках буйной рагатай жывёлы); выкарыстоўваецца пры лячэнні малакроўя, нервовых і скурных хвароб і інш.
КАБАЛІСТЫКА (ад кабала~) — 1) магічныя ўяўленні і абрады ў яўрэяў, звязаныя з кабалой , 2) перан. што-н. заблытанае, незразумелае.
КАБАЛЬЕРА (ісп. coballero) — 1) піытул двараніна ў Іспаніі; 2) ветлівы зварот да мужчыны ў іспанамоўных крашах.
КАБАЛЬТРбн [ад кобаль(т) + -трон] — 1) прыбор, які выкарыстоўваецца ў медыцыне ддя глыбокага апрамянення злаякасных пухлін; 2) прыбор ддя выяўлення дэфектаў у металах.
КАБАЛЬЦГН (ад кобалыгі) — мінерал класа сульфідаў белага, сталёва-шзрага колеру; руда кобальту.
КАБАН (цюрк. kaban) — 1) самец свінні; парсюк; 2) дзік, вепр.
КАБАРГА (рус. кабарга. ад алт. toorgo) — горная бязрогая жывёла сям. аленевых з мускуснай залозай
на жываце (у самцоў); пашырана ва Усх. і Паўд.-Усх. Азіі.
КАБАРЭ (фр. cabaret) — 1) тэатральнае рэвю-прадстаўленне, у якім спалучаюцца музычныя нумары і сатыра; адбываюцца ў кавярні, бары; 2) рэстаран, дзе даюцца эстрадныя прадстаўленні.
КАБАТ (венг. kabat, ад перс. каЬа) — цёплая жаночая кофта без рукавоў.
КАБАТАЖ (фр. cabotage) — прыбярэжнае суднаходства паміж партамі адной краіны.
КАБАТЫЕЛА (н.-лац. cabatiel1а) — недасканалы грыб сям. меланконіевых, які развіваецца на лісці чорных парэчак, канюшыне.
КАБАЧОК (рус. кабачок, ад цюрк. kabak) — расліна сям. гарбузовых з пладамі пераважна прадаўгаватай формы, а таксама плод гэтай расліны.
КАБАШОН (фр. cabochon) — капггоўны камень, якому пры шліфоўцы нададзена форма выпуклай з аднаго боку лініы
КАБЕЛЬ (ням. Kabel, гал. kabel) — элеклрычны провад з асобай ізаляцыяй для перадачы на вялікую адлегласць электрьічнай энергіі або элекірычных сігналаў.
КНІГІ ОНЛАЙН
