Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
КАЛЕКТЬІУНЫ (лац. collectivus) — 1) уласцівы калектыву, агульны, сумесны; 2) прызначаны для калектыву.
КАЛЕКЦЫЯ (лац. collectio = збіранне) — размешчаныя ў пэўнай сістэме якія-н. аднародныя прадметы, што маюць гістарычную, навуковую, мастацкую цікавасць (напр. к. мінералаў, к. манет).
КАЛЕКЦЬІЯНЕР (фр. collectionneur, ад лац. collectio = збіранне) — збіральнік калекцый.
КАЛЕКЦЫЯШРАВАЦЬ (фр. collectionner, ад лац. collectio = збіранне) — збіраць калекцыю (напр. к. насякомых).
КАЛЁМА1 (парт. calema) — моцігы прыбой ля берагоў Гвінейскага заліва.
КАЛЕМА2 (н.-лац. collema) — ліставы або накіпны сумчаты лішайнік сям. калемавых, які расце на глебе, камянях, кары лісцевых дрэў.
КАЛЕМАНІТ [ад англ. Coleman = прозвішча ўладальніка рудніка (1824—1893)) — мінерал, водазмяшчальны барат кальцыю, бясколерная крышталічная маса; руда для атрымання бору.
КАЛЕНДУЛА (лац. calendula) — травяшстая расліна сям. складанакветных з жоўтымі або аранжавымі кветкамі ў суквеццях, пашы-
раная пераважна ў Міжземнамор’і; на Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўная і лекавая; наготкі.
КАЛЕНДЫ (лац. calendae) — першы дзень кожнага месяца ў старажытнарымскім календары.
КАЛЕНКОР (фр. calencar) — баваўняная, моцна праклееная тканіна аднаколернай афарбоўкі (напр. пераплёт з каленкору).
КАЛЕНХІМА (ад гр. kolla = клей + -энхіма) — тканка пераважна двухдолыіых раслін, якая надае трываласць іх органам.
КАЛЕНЦЬІТЫ (ад гр kolla = клей + -цыты) — асобыя клетачныя элементы ў мезаглеі ў губак.
КАЛЕОПТЫЛЬ (ад гр. koleos = ножны + ptilon = пяро) — першы верхні ліст у злакаў, які мае выгляд згорнутай трубкі з завостраным канцом, што служыць ддя прабівання глебы.
КАЛЕбпТЭР (гр. koleopteros = цвёрдакрылы) — самалёт з кальцавым крылом, які ўзлятае вертыкальна.
КАЛЕСТАШЯ (н.-лац. calestaпіа) — травяністая расліна сям. парасонавых з белымі кветкамі ў парасоніках, пашыраная ва ўмераньгх зонах Еўразіі; лекавая.
КАЛЕТ (фр. collet) — 1) шырокі адкладны каўнер у сярэдневяковай вопратцы; 2) кароткі вайсковы мундзір з белага сукна ў еўрапейскіх арміях 17 — пач. 20 ст. (у прьшатнасці насілі кірасіры).
КАЛЕТОТРЫХ (н.-лац. colletotrichum) — недасканалы грыб сям. меланконіевых, які развіваецца на агурках, памідорах, бульбе, фасо-
лі, канюшыне, сырадэлі і іншых вышэйшых раслінах.
КАЛЁКВІУМ (лац. colloquium = гутарка) — 1) адна з форм вучэбных заняткаў, гутарка выкладчыка са студэнтамі з мэтай выяўлення іх ведаў; 2) навуковы сход, на якім заслухоўваюцца і абмяркоўваюцца даклады.
КАЛІ (ар. al-kali = паташ) — гідрат вокісу калію, цвёрдае гіграскапічнае бясколернае рэчыва, якое раз'ядае большасць матэрыялаў, калі яны сутыкаюцца з ім; выкарыстоўваецца ў вытворчасці рэдкага мыла і інш.
КАЛІБІЯ (н.-лац. collibya) — шапкавы базідыяльны грыб сям. радоўкавых, які расце на лясным подсціле, пнях, ламаччы, глебе; некаторыя віды ядомыя.
КАЛІБР (фр. calibre, ад ар. kalib = форма, выгляд) — 1) дыяметр ствала агнястрэльнай зброі; 2) дакладны размер якіх-н. прадметаў вытворчасці (напр. к цвікоў); 3) перан. памер, велічыня, форма чаго-н.; 4) вымяральны інструмент для праверкі памераў, формы вырабаў.
КАЛІБРАВАЦЬ (фр. calibrer) — 1) вымяраць, правяраць калібр чаго-н.; надаваць патрэбны калібр (напр. к. адтуліігу, к. патроны); 2) правяраць шкалу дзяленняў вымяралыіага прыбора (напр. к. тэрмометр).
КАЛІБРАТАР (ад калібр) — прыбор дая настройкі і праверкі сродкаў вымярэння, а таксама для вымярэння параметраў некаторых электрычных мер.
КАЛІБРОМЕТР (ад калібр + -метр) — інструмент для вымя-
рэння дыяметра дроту або таўшчыш ліставога металу.
КАЛІБРЫ [ісп. colibri, ад індз, col-ib(a)ri] — вельмі маленькая птушка з прыгожым яркім апярэннем; харчуецца нектарам кветак, насякомымі і павукамі; водзіцца ў Амерыцы.
КАЛІГРАФ (ад гр. kalos = прыгожы + -граф) — чалавек, які валодае майстэрствам пісаць роўным прыгожым почыркам.
КАЛІГРАФІЯ (гр. kalligraphia, ад kalos = прыгожы + grapho = піпіу) — майстэрства пісаць роўным прыгожым почыркам.
КАЛІДОР (іт. corridore) — 1) праход, які злучае асобныя часткі будыпка; 2) перан. вузкая, доўгая прастора, якая злучае сабой што-н., праход (напр. горны к., паветраны к).
КАЛЙЛА (н.-лац. koliella) — аднаклетачная або ніткаватая зялёная водарасць сям. элакатотрыксавых, якая трапляецца ў шіанктоне азёр, рэк, у глебе, на снезе.
КАЛІЗА (н.-лац. colisa) — рыба атрада акунепадобных, якая пашырана ў вадаёмах Паўд.-Усх. Азіі.
КАЛІЗІЯ (лац. collisio) — 1) вострае сутыкненне супрацьлеглых поглядаў, імкненняў, інтарэсаў (жыццёвая к.); 2) адлюстраванне жыццёвых канфлікгаў у мастацкім творы (сюжэтная к.); 3) юр. разыходжанне паміж асобнымі законамі адной дзяржавы або супярэчнасць законаў, судовых рашэнняў розных дзяржаў; 4) геал. сутыкненне вялізных літасферных пліт або кантынентаў.
КАЛІЙ (н.-лац. kalium, ад ар. alkali = паташ) — хімічны элемент, шчолачны метал серабрыста-белага колеру; выкарыстоўваецца як матэрыял электродаў у хімічных крыніцах току, як гетэр у вакуумных радыёлямпах і ішп.
КАЛІМА (н.-лац. kallima) — матылёк сям. німфалідаў з яркімі плямамі на верхнім баку крылаў, пашыраны ў тропіках Азіі і Афрыкі.
КАЛІМАТАР (ад лац. collimare, скажонага collineare = накіроўваць па прамой лініі) — 1) аптычная сістэма для атрымання пучкоў паралельных прамянёў; 2) невялікая падзорная труба, у фокусе якой крыжападобна нацягнутыя ніткі.
КАЛІМАЦЫЯ (ад лац. collimare, скажонага collineare = накіроўваць па прамой лініі) — інструментальная памылка ў аптычных прыборах, якая ўзнікае ў выніку недакладнай перпендыкулярнасці восі абарочвання трубы прыбора да яго аптычнай восі.
КАЛІМІКА (н.-лац. callimico) — ігрунковая малпа з гусгым валасяным покрывам, пашыраная ў лясах вярхоўя Амазопкі; валодае багатай мімікай.
КАЛШЕАРНЫ (ад ка+ Ііпеа = лінія) — паралельны дадзенай прамой лініі.
КАЛШЕАЦЫЯ (ад ка+ лац. Ііпеа = лінія) — пераўтварэнне, пры які.м пункты адной прамой становяцца пункгамі іншай прамой.
КАЛІІІАГЁЯ (н.-лац. саіуроgeia) — пячоначны мох сям. Kani-
пагеевых, які трапляецца на глебе і гнілой драўніне, у сырых месцах. КАЛШСА (ісп. calypso, ад гр. K.alypso = імя адной з німф у старажытнагрэчаскай міфалогіі) — 1) народная імправізаваная песеннатанцавальная форма вострава Трынідад; 2) парны танец эрагычнага характару, пашыраны на гэтым востраве.
КАЛІПТРАГЕН (ад гр. kalyptra = пакрывала + -ген) — утваральная гканка раслін, якая размешчана ў конусе нарастання кораня і дае пачатак каранёваму чахольчыку.
КАЛІТ (н.-лац. colitis, ад гр. kolon = абадочная кішка) — запаленне слізістай абалонкі тоўстай кішкі.
КАЛІТА (тат. kalta) — 1) вялікі кашалёк, сумка для грошай (у 14—18 ст.); 2) сумка, торба (у народных гаворках).
КАЛІФ (ар. chalifa = спадчыннік, наступнік) — тое, што і хапіф
КАЛІФАРЫДЫ (н -лац. calliphoridae) — сямейства насякомых атрада двухкрылых; некаторыя віды — пераносчыкі ўзбуджальнікаў інфекцыйных хвароб чалавека і дамашніх жывёл; сінія мясныя мухі.
КАЛІФАТ (ад каліф') — тое, што і халіфат
КАЛІФОРНІЙ (н.-лац. californium, ад англ. California = назва штата ў ЗША) — штучна атрыманы радыеактыўны хімічны элемент, які адносіцца да актыноідаў.
КАЛШЫУМ (н.-лац. calicium) — накйшы сумчаты лішайнік сям. каліцыевых, які трапляецца ў цяністых лясах на кары хвойных і лісцевых дрэў, гнілых пнях.
КАЛІЦЭЛА (н.-лац. calycella) — сумчаты грыб сям гелоцыевых, які развіваецца на ствалах паваленых дрэў.
КАЛІЭРГАНЁЛА (н.-лац. calliergonella) — лістасцябловы мох сям. амблістэгіевых, які расце на балотах, забалочаных лугах, па берагах рэк і ручаёў, на глебе ў вільготных лясах.
КАЛІЭРГОН (н.-лац. саШегgon) — лістасцябловы мох сям. амблістэгіевых, які расце на балотах, у забалочаных лясах.
КАЛКАН (тур. kalkan) — рыба атрада камбалападобных, якая водзшца пераважна ў Чорным і Адрыятычным морах.
КАЛН (латьпп. kalns) — марэнны ўзгорак, града.
КАЛбдЫЙ (н.-лац. collodium, ад гр. koilodes = клейкі) — густы клейкі раствор нітрацэлюлозы ў сумесі спірту і эфіру; выкарыстоўваецца ў медыцыне і фатаграфіі.
КАЛОІД (ад гр. kolla = клей + -оід) — некрьшіталізавапае рэчыва (бялок, крухмал, клей і інш.), растворы якога не праходзяць праз жывёльныя і раслінныя перапонкі. КАЛбіДНЫ (ад калоід) — які мае адносіны да калоіду, з уласцівасцямі калоіду (напр. к. раствор). КАЛОН1 (лац. colonus = земляроб) — 1) арандатар невялікага ўчастка зямлі ў буйнога землеўладальніка ў Стараж. Рыме; 2) прадстаўнік розных катэгорый сялянства (батрак, здольшчык, паўпрыгонны арандатар і інш.) у раманскіх краінах і ў Лац. Амерыцы
КАЛбн2 (ісп. colon) — грашовая адзінка Коста-Рыкі, роўная 100
сентыма, і Сальвадора, роўная 100 сентава.
КАЛОНА (фр. соіоппе, ад лац. columna) — 1) збудаванне ў выглядзе слупа, якое служыць апорай ці докаратыўна-мастацкім элементам у будынку, а таксама ўзводзіцца як манумент у памяць якой-н. падзеі; 2) воінскі строй, глыбіня якога большая за яго шырыню або роўная ёй; парадак пастраення войск, пры якім падраздзяленні стаяць або рухаюцца адно за адным на пэўнай дыстанцыі; 3) група людзей або машын, трактароў і інш., якія размешчаны або рухаюцца выцяпіутай лініяй, адзін за адньім (налр. к. дэманстрантаў, к. аўтамашын).
КАЛбНЕІС (н.-лац. caloneis) — аднаклетачная дыятамавая водарасць сям. навікулавых, якая паіпырана ў прэсных і саланаватых водах.
КАЛбніЯ (лац. соіопіа = пасялеіше) — 1) краіна, якая гвалтоўна захоплена і эксплуатуецца імперыялістычнай дзяржавай; 2) пасяленне перасяленцаў з іншай краіны, вобласці (напр. грэчаская к. на чарнаморскім узбярэжжы); 3) зіуртаванне землякоў у чужым горадзе, чужой краіне; 4) месца жыхарства асоб, паселеных разам з пэўнай мэтай (лячэбнай, выхаваўчай, працоўнай); 5) сукупнасць арганізмаў, якія жывуць злучаныя адзін з адным (напр. к каралаў).
КАЛОНТЫТУЛ (ад фр. соіоппе = калонка + тытул) — загаловачныя звесткі, іігго змяшчакнша ў некаторых выданнях над тэкстам старонкі (прозвішча аўтара. назва
кнігі або часопіса, асобнага артыкула, раздзела і інш.).
КАЛбРЫЯ (ад лац. calor, -loris = цеплыня) — пазасістэмная адзінка вымярэння колькасці цеплыні, роўная 4,1868 джоўля.
КАЛОС (гр. kolossos = вялікая статуя) — 1) статуя, калона велізарных памераў (напр. к. Радоскі); 2) перан. значпая ў якой-н. галіне дзейнасці асоба; што-н. велічнае (нагір. к. навукі); к. н а г л і н я ных н аг а х — што-н. велічнае з выгляду, але слабае ўнутры, гатовае распасціся.
КНІГІ ОНЛАЙН
