Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
КАМІЗЭЛЬКА (польск. kamizelka, ад фр. camisole) — кароткае мужчынскае адзенне без каўняра і рукавоў, якое надзяваюць пад пінжак.
КАМІКАДЗЕ (яп. kamikaze = вецер багоў) — 1) лётчык-смяротнік у японскай арміі ў перыяд другой сусветнай вайны, які ішоў на смерць разам з накіраваным на цэль самалётам; 2) перан. самаахвярны фанатык-смяротнік.
КАМІЛАЎКА (гр. kamelaukion) — высокі цыліндрычны галаўны ўбор з аксаміту як знак адрознення ў праваслаўных свяшчэннікаў.
КАМІЛЬФО (фр. comme il faut = літар. як належыць) — адпаведнасць правілам свецкай прыстойнасці ў дваранска-буржуазным асяроддзі.
КАМІН (ням. Karnin < лац. caminus, ад гр. kaminos = печ) — 1) печ у пакоях з шырокай адкрытай топкай; 2) электрычны або газавы прыбор для абагрэву пакоя.
КАМІСАВАЦЬ (рус. комнссовать, ад лац. commissio = камісія) — вызваляць на медыцынскай камісіі ад ваеннай службы, работы па стану здароўя.
КАМІСАР (с.-лац. commissarius) — 1) службовая асоба, надзеленая ўрадам якімі-н. спецыяльнымі паўнамоцтаамі (напр. ваенны к.); 2) ураднік са спецыяльнымі абавязкамі на тэрыторыі Беларусі ў 16—17 ст.
камісАрыя (ісп. comisaria) — адміністрацьійна-тэрытарьіяльная адзінка ў Калумбіі.
КАМІСАРЫЙТ (фр commissariat) — установа, на чале якой стаіць камісар 1 (напр. раённы ваенны к.).
КАМІСІЯ (польск. komisja, ад лац. commissio) — 1) часовы орган з выбарных або прызначапых асоб са спецыяльнымі задачамі і даручэннямі (напр. выбарчая к., экзаменацыйная к.); 2) орган дзяржаўнага кіравання з пэўнымі функцыямі (дзяржаўная планавая к.); 3) даручэнне купіць або прадаць што-н. з пэўнай аплатай за паслугу (напр. здаць рэчы на к.).
КАМІСІЯНЕР (фр. commissionnaire) — асоба, якая выконвае ганддёвыя даручэнні за пэўную пла-
ту; пасрэднік у здзелцы за кошт камітэнта, але ад свайго імя.
КАМІСУРА (лац. commissura) — з’яднанне, злучэнне, спайка ў анатоміі чалавека і жывёл (напр. з’яднанне губ у кутках рота).
КАМІСУРАТОМІЯ (ад камісура + -томія) — аперацыя раз’яднання зросшыхся створак клапанаў сэрца.
КАМІТАТ (с.-лац. comitatus = вобласць) — найбольш буйная адзінка адміністрацьшна-тэрытарыяльнага дзялення ў Венгрыі.
КАШТ^НТ (лац. committens, -ntis = які даручае) — асоба, якая даручае камісіянеру заключыць якую-н. здзелку (куплю, продаж і інш.).
КАМІТЭТ (фр. comite, ад лац. committere = даручаць) — 1) выбарны орган, які кіруе якой-н. работай (напр. прафсаюзііы к.); 2) орган дзяржаўнага кіравання з пэўнымі функцыямі (напр. Дзяржаўны камітэт Рэспублікі Беларусь па архітэктуры і будаўніцтву).
КАМІЦВП (лац. comitia) — народныя сходы ў Стараж. Рыме.
КАМІЧНЫ (гр. komikos) — 1) вельмі смешны, забаўны (напр. к. выгляд); 2) камедыйны (напр. к. акцёр).
КАМКА (цюрк. kamka, ад перс. kamha) — шаўковая каляровая тканіна з узорамі.
КАМКОРДЭР [ад англ. cam(era) + (re)corder] — тое, пгго і відэакамера.
КАМЛбт (фр. camelot) — тканіна з вярблюджай або авечай воўны
часта з прымессю баваўняных нітак.
КАМОДА (польск. komoda, ад фр. commode) — невысокая шафа з шуфлядамі дая бялізны і розных дробііых рэчаў.
КАМОРА (польск. komora, ад лац. camara) — 1) невялікае памяшканне пры хаце для захоўвання запасаў ежы і розпых хатніх рэчаў; 2) мытіія ў Вялікім княстве Літоўскім, дзе ацэньваўся тавар, які прывозілі купцы і іншыя гандляры, і спаганялася мыта; 3) кантора пры ляснштве (у 19 — пач. 20 ст.). КАМОРШК (польск. komomik, ад komora < лац. camara) — 1 'fycm. спецыяліст па межаванню зямельных надзелаў; 2) гіст. прадстаўнік жыхароў Вялікага княства Літоўскага, што не мелі ўласнага двара і зямлі, а ііаймалі жыллё і зямлю за грошы.
КАМОРРА (іт. camorra) — тайная багідыцкая арганізацыя, якая існавала на поўдпі Італіі ў 18—19 ст. (аналагічная мафіі 1).
КАМПАЗІТАР (лац. compositor = складальнік) — аўтар музычных твораў.
КАМЯАЗІПІЫ (ад іт. composite = змешаны); к. о р д э р — архітэктурны ордэр, у якім схема карынфскай капітэлі ўскладнена чатырма іанічнымі валютамі, пгго падтрымліваюць абак.
КАМПАЗІЦЫЯ (лац. compositio = складанне, спалучэнне) — 1) будова мастацкага твора, абумоўленая яго зместам, характарам, прызначэннем (параўн. архітэктоніка 1); 2) мастацкі твор (музьгчны, жывапісны, скульптурны і інш.), які з’яўляецца арыгінальным спалу-
чэннем асобных частак (напр. скульптурная к.); 3) тэорыя складання музычных твораў (займацца па класу кампазіцыі).
КАМПАКТ-ДЫСК [ад кампакт(ны) + дыск] — аптычны дыск невялікага дыяметра з інфармацыяй, закадзіраванай у лічбавай форме.
КАМПАКТНЫ (лац. сотрасtus) — 1) сціспуты шчыльна, без прамежкаў (напр. к-ая маса); 2) які займае мала месца пры вялікай змяшчальнасці (напр. к. выклад, к. шрыфт); 3) перан. кароткі, сціслы.
КАМПАКТУС (лац. compactus = шчыльны) — сістэма шаф, стэлажоў у кнігасховішчах, архівах, іпто свабодна можа перамяшчаода па пракладзеных на падлозе рэйках.
КАМПАНАВАЦЬ (лац. componeге = складаць) — складаць цэлае з асобных частак (напр. к. нумар часопіса).
КАМПАНЕЛА (іт. Campanella = званочак) — музычная п ’еса, якая перадае гучанне званочкаў.
КАМПАНЕНТ (лац. componens, ntis) — састаўная частка чаго-н. (напр. к. рэчыва, к. сказа).
КАМПАНІЛА (іт. campanile) — званіца ў італьянскай архітэктуры перыяду сярэдневякоўя і эпохі Адраджэння ў выглядзе чатырохграннай або круглай вежы, якая стаіць асобна ад храма.
КАМПАІПЯ' (польск. kompania, ад фр. compagnie) — 1) ганддёвае або прамысловае аб’яднанне прадпрыемцаў (напр. чыгуначная к., акцыянерная к.); 2) група асоб, якія разам праводзяць вольны час.
КАМПАШЯ2 (фр. campagne) — 1) сістэма мерапрыемстваў для вырашэння якой-н. важнай грамадска-палітычнай або гаспадарчай задачы (напр. выбарчая к., пасяўная к.); 2) сукупнасць ваепных дзеянняў, абмежаваных месцам, часам (напр. зімняя к.); 3) перыяд знаходжання карабля ў плаванні.
КАМПАНЬЁН (фр. compagnon) — 1) член гандлёвай або прамысловай кампаніі11; 2) той, хто разам з кім-н. удзельнічае ў чым-н. КАМПАНЬЁНКА (фр. compagnonne) — жанчына, якую наймалі ў панскі дом для ўвесялення і суправаджэння дам або дзяўчат.
КАМПАНЬЯНАЖЫ (фр сотpagnonnages, ад compagnon = падмайстар) — арганізацыя ўзаемадапамогі падмайстраў у 'Францыі 12—18 ст.
КАМПАРАТАР (лац. comparator) — вымяральны прыбор, які дзейнічае па прынцыпу параўнання велічыні, якая вымяраецца, з эталоннай.
КАМПАРАТЫВІЗМ (ад лац. comparativus = параўнальны) — параўнальна-гістарычны метад у мовазнаўстве і літаратуразнаўстве.
КАМПАРАТЫВІСТЫКА (ад лац. comparativus = параўнальны) — раздзел мовазнаўства, які займаецца параўнальна-гістарычным вывучэннем блізкароднасных моў.
КАМПАРАТЫЎ (лац. comparativus = параўнальны) — лінгв. граматьгчная катэгорыя прыметніка і прыслоўя, якая абазначае большую ступень праяўлення прыметы ў параўнанні з той жа прыметай.
названай у звычайнай ступені (напр. лепшы, лепш).
КАМПАРТЫМЕНТ (фр. compartiment) — 1) кампазіцыйны элемент садовай клумбы; 2) біял. аддзел (адсек) клеткі, які адасабляецца ад яе астатняй часткі пранікальнай мембранай і характарызуецца спецыфічнымі марфалагічнымі ці біяхімічнымі ўласцівасцямі.
КАМПАРТЫМЕНТАЛІЗАЦЫЯ (ад кампартымент') — раздзяленне клеткі на кампартыменты.
КАМПАСТАВАЦЬ (ад кампост') — ператвараць у кампост. КАМПАСЦІРАВАЦЬ (ад фр. composteur = кампосцер) — прабіваць кампосцерам які-н. дакумент з мэтай кантролю (напр. к. тралейбусны талон).
КАМПАСЫ (парт. campos = раўніны) — расліннасць тыпу саваннаў у Бразіліі.
КАМПАТРЫЁТ (фр. compatriote, ад лац. cum = разам + patria = айчына) —уст. суайчыннік.
КАМПАУНД (англ. compound = састаўны) — 1) паравая машына з двума цыліндрамі, у якіх пара працуе паслядоўна; 2) сумесь рэчываў, якая не з’яўляецца хімічным злучэннем; 3) ізаляцыйны матэрыял з асфальтавых і парафіністых рэчываў і масел.
КАЛШАЎНДАВАЦЬ (ад англ. compound = састаўны) — змешваць два або некалькі масел, відаў паліва, каб атрымаць спецыяльныя прадукты зададзеных якасцей.
КАМПЁНДЫУМ, КАМПЁНДЫЙ (лац. compendium = скарачэнне) — сціслы выклад асноўных палажэнняў якой-н. навукі, даследавання.
КАМПЕНСАВАЦЬ (лац. compensare = ураўнаважваць, ураўноўваць) — пакрываць якія-н. выдаткі, страты.
КАМПЕНСАТАР (ад лац. сошpensare = ураўнаважваць, ураўноўваць) — 1) усякі прыбор, прызначаны ўраўнаважваць уздзеяпіе знешніх фактараў (тэмпературы, ціску, скорасці і інш.) на работу механізмаў; 2) гірыбор для ўраўнаважвання зруху фаз току і напружання; 3) прыбор (напр. патэнцы'ёметр\ прынцып дзеяння якога заснаваны на параўнанні вымеранай велічыні з аднароднай узорнай велічынёй; 4) тэрмамагнітны жалеза-вугляродзісты сплаў, які выкарыстоўваецца ў электравымяральных прыборах як элемент магнітнай сістэмы для змяншэння ўплыву тэмпературы.
КАМПЕНСАЦЬІЯ (лац. compensatio) — 1) аплата, узнагарода за што-н., пакрыццё якіх-н. выдаткаў, страт (напр. грашовая к. за нявыкарыстаны адпачынак); 2) мед. рэакцыя арганізма на пашкоджанне, пакрыццё функцый пашкоджанага органа або ткаіікі за кошт здаровых органаў і тканак (параўн. дэкампенсацыя)’, 3) псіх. аднаўленне парушанай раўііавагі псіхічпых і псіхафізіялагічных працэсаў праз стварэнне процілегла накіраванай рэакцыі ці імпульсу.
КАМПЕРЫЯ (н.-лац. сотрегіа) —травяністая расліпасям. архідііых з буйнымі квегкамі, пашыраная ў Турцыі, Іраку, Зах. Ірапе, Крыме.
КАМПЕТЭНТНЫ (лац. сотреtens, -ntis = адпаведпы, згодны) — 1) які валодае кампетэнцыяй 1
(напр. к. вучоны, к-ая думка); 2) які мае пэўныя паўнамоцтвы (напр. к-ая арганізацыя).
КАМПЕТ^НЦЫЯ (лац. сотреtentia = адпаведнасць, згоднасць) — 1) дасведчанасць, вопытнасць у якой-н. галіне; кваліфікаванасць, аўтарытэтнасць; 2) кола паўнамоцгваў, правоў якой-н. установы, асобы (напр. к. суда).
КАМПЕШ (фр. campeche, ад Campeche = назва горада ў Мексіцы) — дрэва сям. бабовых, пашыранае ў тропіках, якое дае каштоўную драўніну і фарбавальнік; кампешавае дрэва.
КАМШЛАБАКТЭРЫЁ3 (ад лац. compilare = набіць, адлупцаваць + бактэрыёз') — тое, што і вібрыёз.
КАМШЛАДЬІСКУС (н.-лац. campylodiscus) — аднаклетачная дыятамавая водарасць сям. сурырэлавых, якая трапляецца ў глеі на дне прэсных і марскіх вадаёмаў.
КАМГГІЛІУМ (н.-лац. сатруlium) — лістасцябловы мох сям. амблісгэгіевых, які расце на балотах і забалочаных лугах, на глебе ў лясах.
КАМШЛЯВАЦЬ (лац. compilare) — займацца кампіляцыяй 2.
КНІГІ ОНЛАЙН
