Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
КАНТАКТ (лац. contactus) — 1) сутыкненне, непасрэдная блізкасць па месцы знаходжання; 2) злучэнне двух праваднікоў у электрычным лапцугу, а таксама месца гэтага злучэпня; 3) перан. блізкія адносіны, цесная сувязь (напр. літаратурныя кантакты).
КАНТАКТАР (ад лац. contactus = сутыкпенне) — электрамагнітны апарат, прызначаны для дыстанцыйнага ўключэння, выключэння і пераключэння электрычных ланцугоў.
КАНТАМШАЦЫЯ (лац. contaminatio = сутыкненне, змепіванне) — 1) змешванне дзвюх або некалькіх з’яў, падзей пры іх апісанні; 2) утварэнне новага слова або словазлучэшія шляхам аб’яднання двух блізкіх па значэнні ці гучанні слоў або выразаў.
КАІГГАНАЛЬНЫ (фр. cantonal) — які мае адносіны да канпіона, звязаны з пэўным кантонам.
КАНТАНГА (англ. contango) — суадносіііы цэн, пры якіх цэны па здзелках на тэрмін перавышаюць цэны на наяўны тавар, а цэны на тавар з аддаленымі тэрмінамі пастаўкі вьппэіішыя, чым з бліжэйшымі (проціл. бэквардэйшн).
КАНТАНІСТ (ням. Kantonist = навабранец, ад фр. canton = акруга) — 1) рэкрут у Прусіі ў 18—19 ст.; 2) салдацкі сын, які з дня нараджэння лічыўся за ваенным ведам-
ствам і рыхтаваўся да ваеннай службы ў ніжэйшай ваеннай школе (у Расіі першай пал. 19 ст.).
КАНТАР' (польск. kantar, ад венг. kantar) — аброць без цугляў для прывязвання каня.
КАНТАР2 (лац. cantor) — 1) пеўчы хору ў каталіцкай царкве; 2) галоўны спявак у сінагозе; 3) настаўнік і дырыжор хору, а таксама арганіст у пратэстанцкай царкве.
КАНТАР3 (тур. kantar, ад ар. qintar) — 1) адзінка масы ў многіх краінах Блізкага Усходу і Міжземнамор’я (ад 45 да 320 кг); 2) уст. разнавіднаць бязмена.
КАНТАРАФІЛІЯ (ад rp. kantharos = жук + -філія') — перакрыжаванае апыленне раслін пры дапамозе жукоў.
КАНТАРЬІДА (гр. kantharis, -idos) — жук сям. нарыўнікаў, пашыраны ў Еўразіі; шкоднік лісцевых дрэў і кустоў; шпанская мушка.
КАНТАРЫДЗІН (ад кантарыда) — атрутаая субстанцыя, якая змяшчаецца ў крыві і палавых залозах кантарыды; выкарыстоўваецца для вырабу лекавай мазі.
КАНТАРЭЛЮЛЯ (н.-лац. cantharellula) — шапкавы базідыяльны грыб сям. радоўкавых, які расце ў імшыстых хваёвых лясах; ядомы; лісічка шэрая пукатая.
КАНТАТА (іт. cantata) — 1) буйны музычны твор урачыстага, лірыка-эпічнага зместу для хору, саліста і аркестра; 2) урачысты лірычны верш, ода.
КАНТОН (фр. canton) — 1) адміністрацыйна-тэрытарыяпьная адзінка ў некаторьгх краінах, напр. у Францыі, Бельгіі, Швейцарыі; 2) выбарчая акруга ў Францыі.
КАНТОРА (ням. Kontor) — установа або аддзел прадпрыемства з адмііпстрагіьійгіа-канііьілярскімі фупкцыямі, а таксама памяшканне такой установы або аддзела.
КАНТРАБАНДА (іт. contrabbando) — 1) тайлы правоз або перанос цераз дзяржаўную граніцу тавараў, валюты, каштоўнасцей, а таксама прадметы, перамешчаныя такім спосабам; 2) перан. усё забароннае, што робіцца, прывозіцца або прыносіцца тайна.
КАНТРАБАНДЫСТ (ісп. contrabandista) — той, хто займаецца кантрабандай.
КАНТРАБАС (іт. contrabbasso) — самы вялікі па памеры і нізкі па гучанні смычковы музьгчііы інструмент.
КАНТРАВ&РЗА (фр. controverse, ад лац. controversia = спрэчка) — спрэчка, супярэчнасць; спрэчнае пытанне.
КАНТРАГАЛС (ад лац. contra = сугграць + галс) — галс, процілеглы таму, якім ідзе сустрэчнае судна.
КАНТРАДЫКТОРНЫ (лац. сопtradictorius = які супярэчыць) — сЗ^ярэчлівы (напр. к-ыя меркаванні).
КАНТРАДЬІКЦЬІЯ (лац. contradictio = супярэчнасць) — лагічна супярэчлівае суджэнпе.
КАНТРАКТ (Лац. contractus = здзелка) — пісьмовы дагавор, пагадненне, заключанае двума бакамі з узаемнымі абавязацсльствамі.
КАНТРАКТАВАЦЬ (ад кантракпі') — заключаць каіггракт на атрыманне, выкарыстоўванне каго-н., чаго-н.
КАНТРАКТАНТ (фр. contractant, ад лац. contractus = здзелка) — асоба або арганізацыя, якія бяруць на сябе якія-н. абавязацельствы па кантракту.
КАНТРАКТАЦЫЯ (ад кантрактаваць) — спосаб нарыхтоўкі ссльскагаспадарчай прадукцыі на аснове дагавораў, якія заключаюцца паміж нарыхтоўчымі арганізацыя.мі і гаспадарчымі прадпрыемствамі.
КАНТРАКТУРА (лац. contractura = звужэнне, скарачэнне) — значнае абмежаванне рухомасці ў суставе ў вьшіку паталагічных працэсаў, якія адбываюцца ў суставе і ў мяккіх ткапках, што яго акружаюць.
КАНТРАКЦЫЯ (лац. contractio) — сціскаіше (напр. тэктанічная к ).
КАНТРАЛЁР (фр. controleur) — службовая асоба, якая правярае каго-н., што-н., кантралюе чыю-н. дзейнасць (напр. аўтобусны к.).
КАНТРАЛЬТА (іт. contralto) — 1) самы нізкі жаночы голас; 2) спявак з такім голасам.
КАІГТРАЛЯВАЦЬ (фр. controler) — праводзіць кантроль, правяраць, сачыць за правільнасцю дзеянняў каго-н., чаго-н.
КАНТРАМАРКА (фр. contremarque) — талон узамен білета на права ўваходу ў тэатр, цырк і інш.
КАНТРАПОСТ (іт. contraposto) — малюнак фігуры чалавека, у якім становішча адной часткі цела каігграстна проціпастаўлена становішчу іпшай (напр. верхпяя частка тулава паказана ў павароце, а ніжняя франтальна).
КАНТРАГГУНКТ (іт. contrappunto) — 1) тое, што і поліфанія', 2) мелодыя, якая гучыць адначасова з асноўнай мелодыяй; 3) аддзел тэорыі музыкі пра разнавіднасці і правілы поліфаніі.
КАНТРАРНЫ (лац. contrarius) — процілеглы, супраціўны; к ы я суджэнні — процілеглыя суджэнні, якія выключаюць адно другога.
КАНТРАСТ (фр. contraste) — 1) рэзка выражаная процілсгласць; 2) рэзкая розніца ў яркасці або колеры прадметаў (у фатаграфіі і жывапісе).
КАНТРАФАКЦЫЯ (лац. contrafactio = падробка) — 1) перавыданпе чужога твора без згоды ayTapa; 2)уст. падробка твораў літаратуры, мастацтва; 3) выкарыстанне чужых знакаў на сваіх таварах з мэтай увесці ў зман пакупнікоў і атрымаць даход.
КАНТРАЦЭПЦЫЯ [ад контра+ лац. (con)ceptio = зачацце] — метады і сродкі пазбягаіпія цяжарнасці.
КАНТРДАНС (фр. contredance, ад англ. country-dance = ліпіар. сялянскі танец) — даўнейшы танец, які выконваўся чатырма, шасцю або васьмю парамі, а таксама музыка да гэтага танца.
КАНТРОЛЕР (англ. controller = літар. кіраўнік) — прыбор для рэгулявання работы электрарухавіка (у трамваях, тралейбусах, электравозах і інш.).
КАНТРбліНГ (апгл. controlling) — улік і кантроль на прадпрыемстве.
КАНТРбЛБ (фр controle) — 1) праверка дзейнасці каго-н., чагон.; назіранне з мэтай праверкі; 2)
установа, якая займаецца такой праверкай (напр. дзяржаўііы к.).
КАНТРЫБЎЦЫЯ (лац. contributio) — 1) грашовая сума, якая спагапяецца дзяржавай-пераможцай з пераможанай дзяржавы; 2) грашовыя або натуральныя паборы, якія збіраюцца чужаземным войскам з насельніцтва захопленай ім тэрыторыі.
КАНТРЭЙЛЕР [ад кан(тэйнер) + англ. trailer = які цягне] — кантэйнер на колах для перавозкі грузаў на чыгуначных платформах і па шасэ.
КАНТУЗІЯ (лац. contusio = удар) — агульнае пашкоджанне арганізма без парушэння цэласці скуры, налр. пры разрыве бомбы, снарада.
КАНТЫ (лац. cantus = спяванне) — пахвальнае песнапешіе ўрачыстага свецкага або царкоўнага зместу.
КАНТЫЛЁНА (лац. cantilena = спеў) — 1) старадаўняя французская лірыка-эпічная народная песня; 2) плаўная, напеўная мелодыя. КАНТЫНГЁНТ (лац. contingens, -ntis = які дастаецца на долю) — 1) сукупнасць людзей аднароднай у якіх-н. адносінах групы, катэгорыі (напр. к. вучняў, к. слухачоў музычнага лекторыя); 2) найболыпая колькасць, норма чаго-н., якая ўстанаўліваецца для пэўнай мэгы (напр. экспартны к. тавараў).
КАНТЫНЕНТ (лац. continens, -ntis) — буйны ўчастак сушы, акружаны акіянам; мацярык (напр. Афрыканскі к.).
КАНТЫНЕНТАЛІЗМ (ад канпіынентальны) — палітыка эканамічнага і палітычнага падначален-
ня якіх-н. краін дзяржавай, што пануе на кантыненце.
КАНТЫНЕНгАлЬНЫ (ад лац. continens, -ntis = кантынент) — які адносіцца да канпіынента, мацерьгковы; к. к л і м а т — клімат, які характарызуецца значнымі ваганнямі тэмпературы паветра, невялікай колькасцю ападкаў.
КАНТЬШУІТЭТ (ад лац. сопtinuitas = бесперапыннасць) — 1) пераемнасць у развіцці права; 2) бесперапыннасць пасяджэнняў парламенпіа.
КАНТЫНУУМ (лац. continuum) — 1) бесперапыннасць, непарыўнасць з’яў, працэсаў; 2) мат. непарыўная сукупнасць, напр. сукупнасць усіх пунктаў адрэзка прамой; 3) фіз. суцэльнае матэрыяльнае асяроддзе, уласцівасці якога змяняюцца ў прасторы бесперапынна.
КАНТЫЧКА (польск. kantyczka, ад лац. canticum = песня) — зборнік каталіцкіх царкоўных песень.
КАНТЫЯНСТВА [ад ням I.Kant = прозвішча ням. філосафа (1724—1804)] — ідэалістычны філасофскі кірунак, які сваім вытокам мае вучэнне нямецкага філосафа І.Канта; адмаўляе магчымасць пазнання навакольнага свету (гл. агнастыцызм), лічыць прастору, час, прычыннасць, заканамернасць спрадвечнымі формамі нашай свядомасці.
КАНТЭЙНЕР (англ. container) — спецыяльная скрыня для перавозкі грузаў без дадатковай упакоўкі, ддя навуковай апаратуры, напр. на касмічпым караблі,
КАНТЭКСТ (лац. contextus = злучэнне, сувязь) — закончаная ў сэнсавых адносінах частка тэксту,
якая дазваляе ўдакладніць значэнне кожнага слова, што ў яго ўваходзіць.
КАНТЭЛЕ (фін. kantele) — фінскі і карэльскі струнны шчыпковы музычны інструмент, падобны на гуслі.
КАНТЭНТ-АНАл13 (ад англ. content = змест, сутнасць + аналіз) — метад выяўлення і ацэнкі спецыфічных характарыстык тэкстаў і ншіых носьбітаў інфармацыі.
КАНТЭСТАТАР (ад лац. сопtestor = клічу ў сведкі) — свяшчэннаслужыцель або веруючы ў каталіцкай царкве, які не згодны з пунктам погляду рэлігійных вярхоў на сацыяльна-палітычныя пытанні.
КДНТЭСТАцЫЯ (ад фр. contester = пярэчыць; сумнявацца) — 1) дыскусія, спрэчка па грамадскіх і мастацкіх праблемах; 2) выражэнне пратэсту, асабліва ў палітычным руху, творчасці, рэлігіі; 3) саперніцгва, конкурс.
КАНУЛЯРЫІ (ад гр. konus = конус + laros = прыемны) — клас вымерлых кішачнаполасцевых жывёл тыпу кнідарый з ракавінай у выглядзе чатырохграннай піраміды, рэшткі якіх трапляюцца ў адкладах палеазою.
КАНУРБАЦЫЯ (ад лац. con = з, разам + urbs = горад) — група блізка размепічаных і цесна звязапых паміж сабой гарадоў; разнавіднасць агламерацыі 3.
КАНУФЕР (ад перс. karanfi) — зравяпістая расліна сям. складанакветных, пашыраная пераважна на Каўказе, у Малой Азіі; выкарыстоўваецца ў кулінарыі і для барацьбы са шкоднымі насякомымі.
к
КАНФАБУЛЯЦЫЯ (лац. confabulatio = размова) — парушэнне памяці (разнавіднасць парамнезіі'), пры якім яе прагалы запаўняюцца фантастычнымі выдумкамі.
КНІГІ ОНЛАЙН
