Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
КЮРЫТЭРАігія (ад кюры + тэрапія) — тое, што і гама-тэрапія. КЮРЭ (фр. cure) — каталіцкі прыходскі свяшчэннік у Францыі, Бельгіі і нскаторых іншых краінах. КЯРЫЗ (цюрк. kjaryz) — падземная ёмістасць для збірання грунтовых вод і вывядзення іх на паверхню зямлі для арашэння і абваднеішя.
К’ЯТ (бірманскае kiat) — грашовая адзінка ў М’янме (былой Бірме).
fl
л
ЛАБАЗ, ЛАБАС (рус. лабаз, ад комі lobos = будан) —уст. 1) памяшкаіше для продажу або захоўваіпія зерня, мукі, а таксама склад розііых тавараў; 2) абарог.
ЛАБАРАНТ (лац. laborans, -ntis = які працуе) — 1) навукова-тэхнічны супрацоўнік лабараторыі, даследчай установы; 2) памочнік выкладчьжа на лабараторных занятках.
ЛАБАРАТбРЫЯ (с.-лац. laboratorium) — 1) спецыяльна абсталяванае памяшканііе для навуковых даследаванняў, вучэбных заняткаў; 2) перан. унутраная, творчая дзейнасць каго-н., чаго-н. (напр. творчая л. пісьменніка).
ЛАБАРДАН (гал. labberdaan) — прасоленая і правяленая траска без хрыбтовай косці.
ЛАБ АРЫЯ (н.-лац. labaria) — ліставаты сумчаты лішайнік сям. лабарыевых, які трапляецца на кары дрэў.
ЛАБАС гл. лабаз.
ЛАБЕКТАМІЯ (ад гр. lobos = кавалачак + ektome = выраз) — выдаленне часткі лёгкіх пры пгуберкулёзе, пюйпых працэсах, пухлінах і іншых захворваннях лёгкіх.
ЛАБЕЛІН (ад лабелія) — алкалоід, які змяшчаецца ў раслінах роду лабелія; выкарыстоўваецца ў медыцыне ў якасці стымулятара дыхання.
ЛАБЕЛІСТЫКА (ад англ. label = наклейка, этыкетка) — калекцыяніраванне этьжетак, якія наклейва-
юцца на чамаданы ў гатэлях у час турысцкіх падарожжаў.
ЛАБЕЛІЯ (н.-лац. lobelia, ад фр. М. de Lobel = прозвішча нідэрл. батаніка 16—17 ст.) — травяністая расліна сям. лабеліевых з чырвонымі, блакітнымі або белымі кветкамі, пашыраная ў тропіках і субтропіках; на Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўная.
ЛАБІЗМ (англ. lobbyism) — тое, што і лобі 1.
ЛАБІЛЬНАСЦЬ (ад лабільны') — нястойкасць, зменлівасць (напр. л. дзіцячага арганізма).
ЛАБІЛЬНЫ (лац. labilis) — нястойкі, няўстойлівы, рухомы.
ЛАБІРЫНТ (лац. labyrinthus, ад гр. labyrinthos) — 1) складанае, заблытанае размяшчэнне памяшканняў, пераходаў, дарог і інш.; 2) перан. складанае спалучэнне, перапляценне чаго-н. (напр. л. думак); 3) анат. унутраная частка вуха.
ЛАБІРЫНТАДбнТЫ (н.-лац. labyrinthodontia, ад гр. labyrinthos = лабірынт + odus, odonthos = зуб) — падклас вымерльк земнаводных, якія знепше нагадвалі кракадзілаў або саламандраў жылі ў сярэдзіне палеазою — пач. л<езазою.
ЛАБІРЫНТЫТ (ад лабірынгп) — мед. запаленне ўнутранага вуха.
ЛАБІСТ (англ. lobbyist) — тое, што і лобі 2.
ЛАБІЯДЭНТАЛЫІЫ (ад лац. labium = губа + dens, -ntis = зуб) —
лінгв. губна-зубны зычііы гук (напр. «в», «ф»).
ЛАБІЯЛІЗАЦЫЯ (ад лац. labialis = губны) — лінгв. вымаўлеігне некаторых гукаў мовы з акругленнем выцягнутых губ.
ЛАБІЯЛЬНЫ (лац. labialis = губны) — 1) лінгв. утвораны з удзелам губ, губны гук (напр. «б», «п»); 2) які нагадвае сабой губы (напр. л-ыя органы пачуццяў у насякомых).
ЛАБРАДАРЫТ (ад лабрадор) — магматычная горная парода, якая складаецца пераважна з лабрадору; выкарыстоўваецца для розных вырабаў і ўпрыгожваіпія будынкаў.
ЛАБРАДдР (англ. Labrador = назва паўвострава ў паўн.-ўсх. Канадзе) — мінерал групы палявых шпатаў, бясколерны, шэры або зеленаваты; вьжарыстоўваецца ў будаўніцгве.
ЛАБЭКТАМІЯ (ад англ. lobe = доля, частка + гр. ektos = па-за) — мед. аперацыйнае выдаленне часткі чалавечага органа (напр. палавіны лёгкага).
ЛАВА1 (іт. lava) — 1) расплаўленая маса, якая вывяргаецца вулканам на паверхню зямлі; 2) перан. імклівая, нястрымная маса чаго-н., лавіна.
ЛАВА2 (польск. lawa) — 1) баявы парадак конніцы для адначасовай атакі з флангаў і з тылу; 2) падземная горная вырабатка з доўгімі забоямі, у якой здабываюцца карысныя вьжапні.
ЛАВАБРЭКЧЫЯ (адлава + брэкчыя) — магматычная горная парода вулканічнага паходжанля, складзеная пераважна з абломкаў эфузіўных горных парод.
ЛАВАНДА (іт. lavanda) — вечназялёная травяністая расліна сям. ясноткавых з блакітнымі, сінімі або фіялетавымі пахучымі кветкамі, пашыраная ў Міжземнамор’і; на Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўная і эфіраалейная.
ЛАВАШ (цюрк. lavas) — ппіанічны хлеб у выглядзе тонкіх праснакоў, які пашыраны ў Закаўказзі.
ЛАВЕЛАС [англ. Lovelace = імя героя рамана С.Рычардсана (1689—1761) «Кларыса Гарлоу»] — спакуснік жанчын, ахвотнік да любоўных прыгод; залётнік.
ЛАВША (ням. Lawine) — 1) вялікая маса падаючага з гор снегу, лёду; снежны абвал; 2) перан. тое, што і лава 2.
ЛАВІРАВАЦЬ (ням. Lavieren) — 1) плысці на парусным судне супраць ветру па ломаііай лініі; рухацца зігзагамі, каб абмінуць перашкоды; 2) перан. спрытпа прыстасоўвацца да абставін, ухіляцца ад прамых дзеянняў.
ЛАВІС (фр. lavis) — 1) спосаб гравіравання, пры якім малюнак наносіцца на металічную пласцінку пэндзлем, змочаным у кіслаце; 2) гравюра на метале, выканаігая такім спосабам, а таксама адбітак з такой гравюры.
ЛАГ1 (гал. log) — 1) прыбор для вымярэння хуткасці руху судна і пройдзенай ім адлегласці; 2) борт судна (пры вызначэнні становішча судна адносна хвалі, іншага судна і г.д.).
ЛАГ2 (англ. lag = запазненне) — разрыў у часе паміж дзвюма з’явамі або праірсамі, якія знаходзяцца ў прычынна-выніковай сувязі (напр. у эканоміцы час ад моманту
fl
ўкладання сродкаў да атрымання аддачы).
-ЛАГ гл. -лог.
ЛАГА (ад ням. Lagebalken = бэлька ў столі) — 1) часовая падкладка пад што-н. у выглядзе нятоўстага бервяна, жэрдкі; 2) падваліна, папярочнае бервяно, на якое насцілаецца падлога.
ЛАГАГРАМА (ад гр. logos = слова + -грама) — скарочаііая форма мовы, неабходная ў некаторых сітуацыях зносін (напр. тэлеграма, ваенная каманда, рэклама і інш.).
ЛАГАГРАФ (гр. logographos) — старажытнагрэчаскі храніст, аўтар пісанняў гістарычнага характару.
ЛАГАГРЫФ (ад гр. logos = слова + griphos = загадка) — род шарады, для разгадваіпія якой трэба адшукаць загаданае слова і ўгварыць ад яго новыя словы піляхам перастаноўкі або выкідвання асобных складоў ці літар.
ЛАГАПАТ (ад лагапатыя) — чалавек з маўленчымі недахопамі.
ЛАГАПАТЫЯ (ад гр. logos = слова + -патыя') — недахопы маўлення (картавасць, шапялявасць, заіканне і інш ).
ЛАГАПЕД (ад лагапедыя) — спецыяліст у галіне лагапедыі.
ІАГАПЕДЫЯ (ад гр. logos = слова + -педыя) — раздзел дэфекталогіі, які вывучае парушэнні маўлення, распрацоўвае метады і прыёмы іх папярэджання і пераадолеііня.
ЛАГАРАСІФОН (н.-лац. lagarosiphon) — водная травяністая расліна сям. жабнікавых з цёмна-зялёным лісцем на доўгіх сцёблах, пашыраная ў Паўд. Афрыцы; на Беларусі вядома як акварыумііая.
ЛАГАРЫФМ (лац. logarithmus, ад гр. logos = слова + arithmos = лік) — мат. паказчык ступені, у якую трэба ўзвесці лік-аснову, каб атрымаць дадзены лік.
ЛАГАТЬІШЯ (ад гр. logos = слова + -тыпія) — набор лагатыпамі. ЛАГАТЬІПЫ (ад гр. logos = слова + -тып) — паліграфічныя наборныя ліпіары 2 з найбольш ужывапьнымі словамі і складамі (адбітымі на адной ножцы), якія выкарыстоўваліся пры ручным наборы. ЛАГАФІТ (польск. logofet, ад гр. logothetes = кантралёр рахункаў) — 1) чыноўнік у візантыйскім дзяржаўным апараце, які адказваў за фінансы, збор падаткаў, пошту, замежныя справы і ініп.; 2) вышэйшы дзяржаўны чын у Малдаўскай дзяржаве 15—19 ст.
ЛАГАФТАЛЬМ (ад гр. Iagos = заяц + ophthalmos = вока) — няпоўнае закрыванне вока пры прыроджанай кароткасці павек, паралічы тваравага нерва і інш.
ЛАГАЭД (гр. logaoidikos, ад гр. logos = слова + aoide = спяванне) — разнавіднасць антычнага верша, у радках якога чаргаваліся ў строгай паслядоўнасці розныя па характару стопы.
ЛАГЕР (ням. Lager) — 1) часовае пасяленне, стаянка каго-н. (напр. ваенны л., турысцкі л.); 2) месца ўтрымання ваеннапалонных ці зняволеных (напр. канцэнтрацыйны л.); 3) перан. групоўка людзей, аб’яднаных адзінсівам поглядаў.
ЛАГЕРГЕЙМІЯ (н.-лац. lagerheimia) — аднаклетачлая зялёная водарасць сям. аацысціевых, якая трапляецца ў планктоне азёр, рэк, сажалак і вадасховішчаў.
-ЛАГІЗМ (гр. logismos = разважанне) — другая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае паняццям «слова», «словазлучэнне».
ЛАІІНІЯН (н.-лац. lagynion) — аднаклетачная залацістая водарасць сям. лагініевых, якая пасяляецца ў прэсных вадаёмах на трыбанеме, эдагоніуме, мікраспоры, бульбахетэ.
ЛАГІСТ (гр. logistes) — 1) прадстаўнік лагістыкі 2; 2) службовая асоба ў Стараж. Афінах, якая кантралявала дзейнасць архонтаў.
ЛАГІСТЫКА (гр. logistike = майстэрства лічэння) — 1) матэматычная логіка', 2) адзін з кірункаў філасофіі і матэматыкі, які імкнецца атаясаміць матэматыку з логікай, надаючы логіцы чыста сімвалічнае значэнне (параўн. інтуіцыянізм).
ЛАГІЦЫЗМ (ад логіка') — кірунак у філасофска-лагічным абгрунтаванні матэматыкі, што спрабуе цалкам звесці яе да логікі.
ЛАГІЧНЫ (гр. logikos) — 1) заснаваны на законах логікі, выяўлены з яе дапамогай (напр. л. метад, л. вывад); 2) абумоўлены ўнутранай заканамернасцю чаго-н., непазбежны, неабходны (напр. л-ае развіццё падзей, л. вынік).
ЛАГЛІНЬ (гал. loglijn) — тонкі карабельны трос (лінь), які злучае паплавок простага лага1 1 са пшулькай.
ЛАГОМЕТР (ад гр. logos = слова, адносіны + -Memp) — механізм для вымярэння адносін велічынь двух электрычных токаў; выкарыстоўваецца ў омметрах, мегомметрах, фазометрах і інш.
ЛАГУНА (іт. laguna) — 1) неглыбокі заліў, аддзелены ад мора на-
носнай палосай сушы (бар ) або злучаны з ім вузкім залівам; 2) учдстак мора паміж берагам мацерыка ці вострава і каралавымі рыфамі, а таксама ўнутраны вадаём атапа.
ЛАГТЫНГ (нарв. lagting) — верхняя палата нарвежскага парламента (сторпгынга)', параўн. одэльстынг.
ЛАДАВАЦЬ (ст.-польск. ladowac, ад с.-в.-ням. laden) — роўна, парадкам укладваць, грузіць.
ЛАДАН (гр. ladanon) — пахучая смала з лісця некаторых трапічных дрэў, якая выкарыстоўваецца для абкурвання ў час рэлігійпых абраДаў.
ЛАДУНКА (польск. ladunek, ад с,в.-ням. ladunge) — 1) сумка для пораху і шроту ў паляўнічых; 2) набой для стрэльбы.
ЛАДЬІКУЛА (н.-лац. lodicula) — плевачка ў кветках большасці злакаў, якая ў час цвіцення набухае і садзейнічае раскрыванню кветкі.
ЛАЖ (іт. l’aggio) — 1) адхіленне ў бок павьппэння рыначнага курсу грашовых знакаў, вэксаляў і іншых каштоўных папер ад іх намінальнай вартасці (параўн. дызажыо), 2) розніца паміж каштоўнасцю металічнай манеты і абясцэненай пры інфляцыі аднайменнай папяровай купюры.
КНІГІ ОНЛАЙН
