Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
АЛЬШНАРЫЙ (ад лац. alpinus = альпійскі) — участак саду або парку ў выглядзе ппучнай камяністай горкі, засаджанай высакагорнай расліннасцю.
АЛЫІІНІЗМ (ад лац. alpinus = альпійскі) — узыходжанне на цяжкадаступныя горныя вяршыні, леднікі са спартыўнай або пазнавальнай кптай; высакагорны турызм.
АЛЬПІНІСТ (ад лац. alpinus = альпійскі) — спартсмен, які займаецца альпінізмам.
АЛЬШНІЯДА (ад лац. alpinus = альпійскі) — масавыя спартыўпыя мерапрыемствы па альпінізме.
АЛЬС^КА (іт. al secco = па-сухому) — насценны жывапіс па сухім тьшку.
АЛЬТ (іт. alto, ад лац. altus = высокі) — 1) нізкі дзіцячы або жаночы голас, а таксама спявак (спявачка) з такім голасам; 2) смыковы інструмент, сярэдні паміж скрьшкай і віяланчэллю; 3) другая па вы-
A
шыні партыя шматталосага музычнага твора.
АЛЬТАЗІМУТ (ад лац. altus = высокі + азімут) — прылада для вызначэння вышьші і азімутаў нябесных свяцілаў.
АЛЬТАНКА (польск. altanka, ад іт. altana) — лёгкі летні будынак у садзе, парку для адпачынку.
АЛЬТРУІЗМ (фр. altruisme, ад лац. alter = іншы) — 1) бескарыслівае служэнне людзям, Гатоўнасць ахвяраваць для іх сваімі ўласнымі інтарэсамі (проціл. эгаізм}, 2) форма паводзін жывёл, пры якой задавальняюцца патрэбнасці іншых асобін і нават відаў без карысці для сябе.
АЛЬТРУІСТ (фр. altruiste, ад лац. alter = іншы) — той, хто ў сваёй дзейнасці кіруецца пачуццямі альтруізму (проціл. эгаіст).
АЛЬТЫГРАФ (ад лац. altus = высокі + -граф) — самапісны вышынямер.
АЛЬТЫМЁТР (ад лац. altus = высокі + -метр') — авіяцыйны прыбор вызначэння вышьпіі палёту.
АЛЬТЫНГ (ісл. althing) — парламент у Ісландыі.
АЛЬТЫПЛАНАЦЫЯ (ад ісп. altiplano, -пісіе = пласкагор’е) — выраўноўванне рэльефу вяршыннай зоны горных хрыбтоў пераважна ў выніку выветрывання і нівацыі ва ўмовах халоднага і ўмеранага клімату.
АЛЬТЫСТ (ад альт) — музыкант, які іграе на альце.
АЛЬТЫТУДА (лац. altitude = вышыня) — вышыіія пункта мясцовасці над узроўнем мора.
АЛЬТЭРАЦЫЯ (лац. alteratio = змяненне) — 1) муз. павышэнне або паніжэнне гуку на паўтона або на mow, 2) біял. змяненне функцыі і будовы клетак, тканак і органаў пад уплывам механічных, электрычных, хімічных і інпіых пашкоджанняў,
АЛЬТЭРНАНС (фр. alternance, ад лац. altemare = чаргаваць) — правіла чаргавання рыфмаў у класічным французскім і ўсходнеславянскім вершаскладанні: сумежныя мужчьшскія і жаночыя канчаткі павінны быць звязаны рыфмай.
АЛЬТЭРНАНТЭРА (н.-лац. altemanthera) — травяністая або паўкустовая расліна сям. аксамітнікавых з дробнымі кветкамі ў суквеццях, пашыраная пераважна ў Паўд. Амерыцы і Аўстраліі; на Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўная.
АЛЬТЭРНАРЫЁЗЫ (ад альтэрнарыя) — хваробы раслін, якія выклікаюцца альтэрнарыяй.
АЛЬТЭРНАРЫЯ (н.-лац. altemaгіа) — недасканалы грыб сям. дэмацыевых, які развіваецца на пладах і агародніне ў час вегетацыі і асабліва пры захоўвапні.
АЛЬТЭРНАТ (фр. altemat, ад лац. altemare = чаргаваць) — правілы, якія рэгулююць чарговасць падпісання міжнароднага дагавору яго ўдзельнікамі.
АЛЬТЭРНАТАР (н.-лац. alternator, ад лац. altemare = чаргаваць) — элекгрычная машьша, якая выпрацоўвае пераменны ток.
АЛЬТЭРНАТЫВА (фр. alternative, ад лац. altemare 3 чаргаваць) — 1) неабходнасць выбару адной з дзвюх ці некалькіх магчы-
масцей, кожная з якіх выключае другую; 2) кожная з гэтых магчымасцей.
АЛЬТЭРІІАТЫЎНЫ (ад альтэрнатыва) — які дапускае адну з дзвюх магчымасцей.
АЛЬТЭРНАЦЫЯ (лац. altematio = чаргаванне) — лінгв. чаргаванне гукаў, абумоўленае пэўным фанетычным акружэннем або марфалагічнай пазіцыяй.
АЛЬТЭЯ (н.-лац. althaea, ад гр. althaia) — травяністая расліна сям. мальвавых з бледна-ружовымі або чырвонымі кветкамі, пашыраная ў Міжземнамор’і, Сярэд. Азіі, на Каўказе; на Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўная.
АлЬФА (гр. alpha) — 1) назва першай літары грэчаскага алфавіта; a. і а м е г a — пачатак і KaHeu, аснова ўсяго; 2) абазначэнне стану рэчыва пры высокай тэмпературы або пры радыеактыўным распадзе.
АЛЬФАКТАМЙТРЫЯ (ад лац. olfactus = нюх + -метрыя) — метад вымярэння вастрыні нюху.
АЛЬФАМЕТР (ад альфа + -мепір) — прыбор для вызначэшія лішку паветра ў гаручай сумесі, якая паступае ў рухавік унутранага згарання.
АЛЬФА-РАДЫЕАК ТЫЎНАСЦЬ (ад альфа + радыеактыўнасць) — радыеактыўнасць, пры якой адбываецца выдзяленне альфа-часціц; радыераспад.
АЛЬФА-СПЕКТРАСКАПІЯ (ад альфа + спектраскапія) — раздзел ядзернай спектраскапіі.
АЛЬФА-СПЕКТРбМЕТР (ад альфа + спекпірометр) — прыбор
для вымярэння энергіі (энергетычнага спектра) альфа-часціц, якія выпраменьваюцца радыеактыунымі ядрамі.
АЛЬФАТРОН (ад альфа + -трон) — прыбор дая вызначэння ціску газу па яго электраправоднасці.
АЛЬФАТЫП (ад альфа + -тып) — электронная фотанаборная машына, пры дапамозе якой атрымліваюць фотанабор на плёнцы або фотапаперы.
Альфа-тэраійя (ад альфа + тэрапія) — лячэбнае прымяненне альфа-часціц (радонавыя ванны, радыеактыўныя павязкі і інш.), АЛЬФОЛЬ [ад ал(юміній) + фоль(га)] — алюмініевая фольга, якая выкарыстоўваецца як цеплаізаляцыйны матэрыял.
АЛЬфбнС (фр. Alphonse = імя героя камедыі А.Дзюма «Масье Альфонс») — мужчына, які знаходзіцца на забеспячэнні каханкі.
АЛЬФРЭСКА (іт. al fresco = пасвежаму) — насценны жывапіс па сырым тынку.
АЛЬЯНС (фр. alliance) — 1) саюз, аб’яднанне дзяржаў або арганізацый на аснове дагаворных абавязацельстваў (напр. міжнародны кааператыўны а.); 2) шлюбны саюз.
АЛЬЯС (с.-лац. aloes, ад гр. aloe) — тое, што і алоэ.
АЛібвіЙ (лац. alluvio = нанос) — адклады, якія ўтварыліся з рачных наносаў.
АЛЮЗІЯ (лац. allusio = жарт, намёк) — стылістычны прыём, калі падзея, якая апісваецца або адбываецца, суадносіцца намёкам з вядомым гістарычным, міфалагіч-
A ным, літаратурным фактам, напр. цяжкія да знясілення, але марныя намаганні каго-н. характарызуюцца выразам «Сізіфава праца».
АЛЮМАГЕЛЬ (ад лац. alumen = гачун + гелі) — порыстая белая маса, што ўяўляе сабой вокіс алюмінію, адсарбенпі.
АЛЮМАГІДРЬІДЫ [ад алюм(іній) + гідрыд] — хімічпыя злучэнні, у склад якіх уваходзіць алюміній; выкарыстоўваюцца ў.арганічным сінтэзе для гідрыравання.
АЛЮМАСІЛІКАТЫ [ад алюм(іній) + сілікаты} — пародаўтваральныя мінералы, крэменязёмістыя злучэнні з вялікай колькасцю алюмінію, напр. палявыя шпаты, слюды, мінералы глін.
АЛЮМАТОЛ [ад алюм(іній) + »іач| — водаўстойлівае выбуховае рэчыва, грануляваная сумесь літага трацілу з парашком алюмінію.
АЛЮМАФАСФАТЫ [ад алюм(іній) + фасфаты] — горныя пароды, у складзе якіх пераважаюць алюмафасфатпьы (аўгеліт, баранеіт, вавеліт, крапдаліт і інш.) і фасфатныя мінералы.
АЛЮМЁЛЬ [ад алюм(іній) + (нік)ель] — сплаў алюмінію, нікелю, крэмнію, марганцу і кобальту; выкарыстоўваецца ў піраметрыі.
АЛЮМІНАТЫ (ад алюміній) — солі алюмшіевых кіслот, напр. а. кальцыю, натрыю.
АЛЮМІНАТЭРМІЯ (ад алюміній + -тэрмія) — спосаб здабывання металаў шляхам узнаўлення іх вокіслаў алюмініем.
АЛЮМІШЙ (н.-лац. Aluminium, ад лац. alumen = галун) — хімічны
элемент, лёгкі коўкі метал серабрыста-белага колеру.
АЛЮР (фр. allure) — віды руху капя (хада, рысь, інахадзь, галоп, скачок).
АЛЯРЫЁЗ (ад алярыя) — глісная хвароба сабак, ваўкоў, лісоў і іншых сабачых, якая выклікаецца алярыяй.
АЛЯРЫЯ (н.-лац. аіагіа) — гельмінт класа смактуноў; паразітуе ў кішэчніку лісоў, сабак, ваўкоў, пясцоў, янотападобных сабак.
АЛЯСКІТ (ад н.-лац. Alaska = Аляска) — горная парода, граніт, які змяшчае менш за 5% каляровых мінералаў.
АМАГРАМА (гр. homogrammos = з аднолькавымі літарамі) — спалучэнне слоў, якія пішуцца аднолькава, але гучаць па-рознаму.
АМАЖ (фр. hommage) — цырымонія ў сярэдневяковай Зах. Еўропе, звязаная з заключэннем васальнага дагавору паміж сеньёрам і васалам.
АМАЗАШТ (ад лац. Amazonas = Амазонка, назва ракі ў Паўд. Амерыцы) — мінерал класа сілікатаў, разнавіднасць каліевага палявога шпату блакітна-зялёнага колеру; выкарыстоўваецца як абліцовачны матэрыял.
АМА36Н (н.-лац. amazona) — папугай з кароткім хвастом, які водзіцца ў лясах Антыльскіх астравоў, Цэнтр. і Паўд. Амерыкі; цэніцца як добры імітатар мовы чалавека.
АМАЗОНКА (ад гр. amazones, ад а= без + mazos = грудзі) — 1) паводле старажытнагрэчаскай міфалогіі, іградстаўніца жанчын-воінаў.
якія жылі ля берагоў Чорнага мора; 2) жанчына-коннік; 3) доўгая жаночая сукенка ддя язды на коііях; 4) расліна сям. шальнікавых, від эхінадоруса.
АМАЛЬГАМА (фр. amalgame, ад ар. al-malgam) — сплаў ртуці з іншым металам, а таксама раствор металу ў ргуці.
АМАЛЬГАМАГРАФІЯ (ад амальгама + -графія) — спосаб плоскага друку з амальгамаваных форм, у якіх прабельныя элементы апрацаваны ртуццю.
АМАЛЬГАМАцЫЯ (фр. amalgamation, ад ар. al-malgam = амальгама) — 1) раствор металу ў ртуці, атрымапне амальгамы, 2) пакрыццё металу, шкла амальгамай; 3) здабыванне металаў шляхам змочвання руд ртуццю; 4) зліццё фірмаў у адну акцыянерную кампанію.
АМАНАЛ [ад ам(оній) + ал(юміній)] — выбуховае рэчыва, у склад якога ўваходзяць амоніевая салетра, алюміній, вугаль, парафін; выкарыстоўваецца ў ваеннай і горнай справе.
АМАНАТ (ар. amanat) — заложнік у Стараж. Русі і некаторых усходніх краінах.
АМАНІМАЦЫЯ (ад амонімы) — стылістычная фігура ў паэтыцы, спалучэнне слоў з аднолькавым коралем, але неаднолькавых паводде граматычнай катэгорыі.
АМАШМІЯ (гр. homonymia) — лінгв. гукавое супадзенне слоў, якія маюць рознае значэнне.
АМАШТЫ1 [ад амо(ній) + лац. nitrogenium = азот] — аміячна-салетравыя выбуховыя рэчывы, у
A
склад якіх уваходзяць нітразлучэнні.
АМАНІТЫ2 (н.-лац. ammonitida, ад гр. Ammon = імя старажытнаегіпецкага бога, якога малявалі з рагамі барана) — падклас вымерлых галаваногіх малюскаў са спіральна закручанай ракавінай, якія жылі ў палеазоі і мезазоі.
АМАШФПСАЦЫЯ (ад амоній + -фікацыя) — працэс выдзялення аміяку пры разлажэнні азотных арганічных злучэнняў.
АМАНІЯК (лац. ammoniacum, ад гр. ammoniakon) — водны раствор аміяку, нашатырны спірт.
АМАНбліЗ (ад амоній + -ліз') — абменны праірс у арганічных злучэннях пры ўзаемадзеянні з аміякам.
АМАР (фр. homard) — вялікі марскі рак атрада дзесяціногіх (дэка/юдаў); аб’ект промыслу.
АМАРАЛІЗМ (ад а+ лац. moralis = маральны) — адсутнасць маральных прынцыпаў.
АМАРАЛЬНЫ (ад а+ маральны) — пазбаўлены маралі.
АМАРАНТ (н.-лац. amaranthus, ад гр. amarantos = які не вяне) — травяністая расліна сям. амарантавых з ярка афарбаваным лісцем, пашыраная ў цёплых і ўмераных зонах; аксамітнік.
КНІГІ ОНЛАЙН
