Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
АНКЕРОК (гал. anker) — драўляная бочачка для зберажэння на судне пітной вады.
АНКЕРЫТ (ад ням. M.Anker = прозвішча аўстр. мінералога 19 ст.) — мінерал класа карбанатаў, разнавіднасць даламіту белага або шэрага колеру са шкляньгм бляскам.
АНКЕТА (фр. enquete) — апытальны ліст для атрымання якіх-н. звестак аб тым, хто яго запаўняе, або адказаў на пытанні, складзеныя па пэўнай праграме.
АНКІЛАЗАЎРЫ (ад гр. ankylos = сагнуты + -заўр) — буйныя раслінаедныя чацвераногія дыназаўры мелавога перыяду (гл. мезазой) з целам, пакрыгым панцырам з касцявых пласцінак.
АНКІЛАСТАМАТЫДбз (ад анкіпастаматыды) — хвароба чалавека і некаторых жывёл, якая выклікаецца анкіластаматыдамі.
АНКІЛАСТАМАТЫДЫ (н.-лац. ankylostomatidae, ад гр. ankylos = сагнуты + stoma, -atos = рот) — сямейства гельмінпіаў класа немато-
даў паразітуюць у кіпіэчніку чалавека і некаторых жывёл.
АНКІЛАСТАМбз (ад анкіластома) — хвароба чалавека і мясаедных жывёл, якая выклікаецца апкіластомамі.
АНКІЛАСТОМА (н.-лац. ankylostoma, ад гр. ankylos = сагнуты + stoma = рот) — гельмінт сям. анкіластаматыдаў, паразітуе ў кіпіэчніку чалавека і мясаедных жывёл; крывагалоўка.
АНКІлбз (гр ankylos = сагнуты) — нерухомасць сустава, выкліканая спайкай храсткоў або касцей.
АНКІСТРАДЭСМУС (н.-лац. ancistradesmus) — аднаклетачная зялёная водарасць сям. аацысціевых, якая свабодна плавае ў вадаёмах рознага тыпу; павышае прадукцыйнасць рыбагадоўчых сажалак.
АНКЛАЎ (фр. enclave) — тэрыторыя або частка тэрыторыі адной дзяржавы, поўнасцю акружаная тэрыторыяй іншай дзяржавы.
АНКбЛАГ (ад гр. onkos = уздутасць + -лаг) — спецыяліст у галіне анкалогіі.
АНКОЛЬ (англ. on call = па патрабаванні) — кароткатэрміновая пазыка, якая павінна пагашацца па першым патрабаванні крэдытора.
АНКОЛЬНЫ (ад анкольУ а. к р э д ы т — тое, што і анколь. АНбА (н.-лац. апоа) — парнакапытная жывёла сям. пустарогіх, якая жыве ў лясах Інданезіі; карлікавы буйвал.
АНбД (гр. anodos = пад’ём, узыходжапне) — электрод з дадатным зарадам (проціл. катод).
АНОНА1 (лац. annona, ад annus = год) — гадавы запас хлеба, неабходны для забеспячэння старажытнарымскага горада, а таксама павіннасць насельніідгва забяспечваць прадуктамі і фуражом старажытнарымскую армію.
АНОНА2 (н.-лац. аппопа) — дрэвавая або кустовая расліна сям. анонавых, пашыраная ў тропіках і субтропіках Амерыкі і Афрыкі; многія віды разводзяцца як пладовыя.
АНОНС (фр. аппопсе) — папярэдняя аб’ява, паведамленне аб чым.-н. (напр. што павінны адбыцца гастролі, канцэрт, спектакль).
АНОФЕЛЕС (гр. anopheles = шкодны) — малярыйны камар.
АНСАМБЛЬ (фр. ensamble = сукупнасць) — 1) стройнае спалучэнне частак у адно цэлае (напр. архітэктурны а.), 2) мастацкая зладжанасць у выкананні (драматычным, музычным, харэаграфічным); 3) група выканаўцаў, якая выступае як адзіны мастацкі калектыў (напр. а. песні і танца); 4) музычны твор дпя некалькіх музыкантаў ці спевакоў.
АНТАБА (ням. Handhabe = ручка) — металічнае кольца, якое прымацоўвалася даўней да варот сядзіб, дзвярэй дамоў, дзверцаў у шафах, куфраў і служыла ручкай; у наш час выкарыстоўваецца пераважна для аздаблення прадметаў хатняга ўжытку.
АНТАБІЯЛОГІЯ (ад гр. on, ontos = быццё + біялогія) — раздзел біялогіі, які вывучае ўзроставыя асаблівасці аргапізма; біялопя развшця.
АНТАБЛЕМЕНТ (фр. entablement) — верхняя гарызантальная частка будынка, якая апіраецца на калоны і складаецца з карніза, фрыза і архітрава.
АНТАГАНІЗМ (гр. antagonisma = спрэчка, барацьба) — непрымірымая супярэчнасць, варожасць.
АНТАГАНІСТ (гр. antagonistes) — 1) непрымірымы праціўнік; 2) мышца, якая дзейнічае ў процілеглым напрамку адносна другой мышцы (параўн. сінергістУ, 3) біял. мікраарганізм, які тармозіць жыццядзейнасць іншых мікраарганізмаў.
АНТАГАНІСТЬІЧНЫ (ад антаганіст) — поўны антаганізму, непрымірымы, варожы.
АНТАГЕНЕЗ (ад гр. on, ontos = быццё + -генез) — індывідуальнае развіццё жывёльнага або расліннага арганізма з моманту зараджэння да смерці.
АНТАГЕНЕТЫКА (ад гр. on, ontos = быццё + генетыка) — раздзел генетыкі, які вывучае генетычныя асновы індывідуальнага развіцця арганізма.
АНТАЛОГІЯ1 (гр. anthologia = літар. букет кветак) — зборнік выбраных твораў розных аўтараў.
АНТАЛОГІЯ2 (ад гр. on, ontos = быццё + -логія) — раздзел філасофіі, які вывучае тэорыю быцця, характар і структуру рэчаіснасці або агульную тэорыю прадметаў. АНТАНАМАЗІЯ (гр. antonomasia) — від метаніміі, замена агульнага слова ўласпым іменем і наадварот (напр. «заіл» замест «злосны крытык»).
АНТАШМІЯ (ад анты+ гр. onyma = імя) — лінгв. тып семантычных адносін лексічных адзінак, якія маюць процілеглае значэнне (антонімаў).
АНТАНОМУС (н.-лац. anthonomus) — жук сям. даўганосікаў, які развіваецца на дрэвавых, кустовых і травяністых раслінах.
АНТАНТА (фр. entante = літар. згода) — блок Вялікабрытаніі, Францыі, Расіі, які склаўся ў 1904—1907 гг. у процівагу Германіі і яе саюзнікам, а ў ходзе першай сусветнай вайны папоўніўся ЗША і Японіяй; распаўся ў пач. 20-х гадоў.
АНТАРКТАЗАЎР (ад Антарктыка + -заўр) — самы буйны дыназаўр мелавога перыяду з групы заўраподаў, рэппкі яго знойдзены адносна блізка ад Антарктыкі, у Аргенціне.
АНТАРКТЫКА (гр. antarktikos = які знаходзіцца насуііраць поўначы) — паўднёвая палярная вобласць зямнога шара.
АНТАРКТЫЧНЫ (гр. antarktikos = які знаходзіцца насупраць поўначы) — які мае дачыненне да Антарктыкі.
АНТАСФЕРА (ад гр. antlios = кветаа + сфера) — сфера ўплыву пахучых залоз асобнай кветкі на дзейнасць насякомых — апыляльнікаў раслін (спажыўцоў яе нектару і пылку).
АНТАФЕШ (ад гр. anthos = колер + faios = цёмны) — цёмна-буры піі'мент у клетачным соку некаторых раслін, напр. у пялёстках бабоў.
АНТАФІЛІТ (ад грэч. anthos = колер + phyllon = ліст) — мінерал з групы рамбічных амфібапаў шэрага, зялёнага або карычневага колеру; багатая жалезам валакністая разнавіднасць выкарыстоўваецца як гатунак азбесту.
АНТАХЛОР (ад гр. anthos = кветка + chloros = жаўтаваты) — жоўты пігмент у клетачным соку некаторых раслін, гал.ч. у пялёстках кветак, часам сцёблах і лістах.
АНТАЦЫДНЫ (ад анты+ лац. acidus = кіслы) — які мае адносіпы да лекавых рэчьіваў, што нейтралізуюць саляную кіслату страўнікавага соку.
АНТАЦЫЯН (ад гр. anthos = кветка + kyanos = сіні) — сіні, чырвоны або фіялетавы пігмент у клетачным соку мпогіх раслін, напр. у пялёстках многіх кветак.
АНТАЦЭРАС (н.-лац. anthoceros) — мох сям. антацэротавых, які трапляецца на аблогах, каля дарог, канаў, па берагах рэк.
АНТАЦЭРАТАПСІДЫ (н.-лац. anthocerotopsida) — клас мохападобных; пашыраны пераважна ў тропіках і субтропіках; на Беларусі прадстаўлены родамі антацэрас і феацэрас; піянеры вільготных аголеных глеб.
АН'11Е ЛЬМІНІЫКІ [адант(ы)+ гельмінты] — рэчывы, якімі выганяюць або знішчаюць гельмінтаў як у арганізме чалавека, жывёл, раслін, так і ў знешнім асяроддзі.
АНТОНІМЫ (ад анты+ гр. onyma = імя) — лінгв. словы з процілеглым значэннем (напр. дабро — зло, вялікі — малы).
A—
АНТРАКНОЗЫ (ад гр. anthraks = вугаль + -ноз) — хваробы раслін, якія выклікаюцца паразітычнымі грыбамі.
АНТРАКОБІЯ (н.-лац. anthracobia) — сумчаты грыб сям. піранемавых, які расце на глебе, звычайна на месцы былых вогнілічаў.
АНТРАКбз (гр. anthraks, -akos = вугаль) — прафесійнае захворванне лёгкіх (гл. пнеўмаканіёзы), якое развіваецца ў выніку працяглага ўдыхання вугальнага пылу.
АНТРАКТ (фр. entracte, ад entre = паміж + acte = дзеянне) — 1) перапынак паміж актамі спектакля, аддзяленнямі канцэрта і інш.; 2) музычны твор, які выконваецца паміж актамі опернага ці драматычнага спектакля; 3) перан. перапьпіак у якім-н. дзеянні, працэсе.
АІГГРАПА-, -АНТРАП (ад гр anthropos = чалавек) — першая або другая састаўная частка складаных слоў, якая выражае паняцце «чалавек».
АНТРАПАБІЯЦЭНОЗ (ад антрапа+ біяцэноз') — біяцэноз, які знаходзіцца пад пастаянным уплывам гаспадарчай дзейнасці чалавека.
АНТРАПАГЕАГРАФІЯ (ад антрапа+ геаграфія) — плынь у эканамічнай геаграфіі, якая прызнае вызначальную ролю прыродных умоў у размяшчэнні насельнійдва і гаспадаркі.
АНТРАПАГЕН (ад антрапа+ -ген) — сучасны перыяд геалагічнай гісторыі Зямлі, які налічвае ад 1 да 3,5 млн. гадоў і звязаны з узнікненнем чалавека.
АНТРАПАГЕНАВЫ (ад анпірапа+ -ген); а. п е р ы я д — тое, што і антрапаген.
АНТРАПАГЕНЕЗ (ад антрапа+ -генез) — раздзел антрапалогіі, які вывучае паходжанне і развіццё чалавека.
АНТРАПАГЕНЁТЫКА (ад антрапа+ генетыка) — генетыка чалавека.
АНТРАПАГЁЯ (ад антрапа+ гр. ge = Зямля) — сукупнасць экасісгэм, якія стаараюцца ў выніку творчай або разбуральнай дзейнасці чалавека.
АНТРАПАГРАФІЯ (ад антрапа+ -графія) — раздзел антрапалогіі, які займаецца апісаннем чалавечых рас і народнасцей.
АНТРАПАЗААНбзЫ (ад антрапа+ заанозы') — група інфекцыйных і інвазійных хвароб, агульных для жывёл і чапавека.
АНТРАПАЛАГІЗМ (ад антрапа+ -лагізм) — філасофская канцэпцыя, якая разглядае ўсе з’явы прыроды, грамадстаа і мысленпя ў залежнасці ад уласцівасцей і патрэб чалавека.
АНТРАПАЛОПЯ (ад антрапа+ -логія) — навука аб паходжанні і эвалюцыі чалавека і ўтварэнні чалавечых рас.
АНТРАПАМАРФАЛОГІЯ (ад анпірапа+ марфалогія') — раздзел анпірапалогіі, які вывучае заканамернасці зменлівасці арганізма чалавека, а таксама змены асобных яго частак.
АНТРАПАМАРФІЗМ (ад антрапа+ -марфізм) — надзяленне з’яў прыроды, жывёл, неадушаўлёных прадметаў і фантастычных істот
чалавечымі ўласцівасцямі; увасабленне.
АНТРАПАМЙТР (ад антрапа+ -Memp) — прылада для вымярэння росту і прапорцый цела чалавека.
АНТРАПАМЙТРЫЯ (ад антрапа+ -метрыя) — адзін з метадаў антрапалагічнага даследавання, які заключаецца ў вымярэнііі чалавечага цела і яго частак.
АНТРАПАМбРФНЫ (ад антрапа+ -морфны) — чалавекападобны (напр. а-ыя малпы).
АНТРАПАНІМІКА (ад антрапа+ гр. onyma = імя) — раздзел анамастыкі, які вывучае антрапонімы.
АНТРАПАНІМІЯ (ад антрапа+ гр. onyma = імя) — сукупнасць антрапонімаў той ці іншай мовы.
АНТРАПАйбзЫ (ад антрапа+ -ноз) — група заразных хвароб, узбуджальнікі якіх здольныя паражаць толькі чалавека (напр. грып, тыфы, дыфтэрыя, сіфіліс)
АНТРАПАСАЦЫЯЛОГІЯ (ад антрапа+ сацыялогія) — расісцкае вучэнне, якое фальсіфікуе дадзеныя антрапалогіі, разглядаючы грамадскія з’явы як залежпыя ад анатама-фізіялагічных прымет.
КНІГІ ОНЛАЙН
