Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
АЎРЭАМІЦЬІН (ад лац. aureus = залаты + -міцын') — лекавы прэпарат, антыбіётык, яю прымяняюць пры лячэнні пнеўманіі, дызентэрыі і інш.
АЎСКУЛЬТАЦЫЯ (лац. auscultatio = выслухванне) — метад даследавання хворых выслухоўваннем гукавых з’яў, якія ўзнікаюць пры рабоце ўнутраных органаў (лёгкіх, сэрца).
АЎСЛАУТ (ням. Auslaut) лінгв. пазіцыя гуку або гукаспалучэішя ў канцы слова.
АЎСПІЦЫІ (лац. auspicium) — 1) варажба ў старажытных рымлян па палёце і крыках птушак, па нябесных з’явах; выконвалася аўгурамі (гл. аўгур 1); 2) перан. меркаванні на будучыню.
АЎСТРАЛАШТЭК (ад лац. australis = пўднёвы + -пітэк) — вымерлая чалавекападобная Manna, якая жыла ў пачатку чацвярцічнага перыяду.
АЎСТРАЛОРП [ад англ. Australia = Аўстралія + арп(інгтон)] — мяса-яечная парода курэй, выведзеная ў Аўстраліі на аснове арпінгтонаў.
АЎСТРАЛЬНЫ (лац. australis) — паўднёвы.
АЎСТЭНІТ [ад англ. W.RobertsAusten = прозвішча англ. металур-
га (1843—1902)] — структурная частка жалезавугляводзістых сплаваў, цвёрды раствор вугляроду або легіравальных элементаў у гамажалезе.
АЎТ (англ. out = па-за) — 1) становішча ў спартыўных гульнях, калі мяч або шайба выходзіць за межы спартыўнай пляцоўкі; 2) каманда суддзі на рынгу, якая азначае, што баксёр у накаўце.
АЎТА (ісп. auto) — разнавіднасць рэлігійных драматычных прадстаўленняў у сярэдневяковай Іспаніі і Партугаліі.
АЎТА(гр. autos = сам) — першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае паняццям «аўтаматычньп>, «аўтамабільны», «свой, уласны, сама-».
АЎТААКСІДАЦЫЯ (ад аўта+ аксідацыя) — самачыннае акісленне рэчываў пры невысокай тэмпературы без уплыву каталізатара. АЎТААЛЕРГІЯ (ад аўта+ алергія) — павышаная адчувальнасць арганізма да ўласных бялкоў і клетак тканак, якія набылі ўласцівасці алергенаў.
АЎТААМАТАР (ад аўта+ аматар) — вадзіцель аўтамабіля, які мае пасведчанне шафёра-аматара.
АЎТААПЕРАТАР (ад аўта+ аперапіар) — прыстасаванне для аўтаматычнага рэгулявання вытворчых працэсаў і кіравання імі.
АЎТАБАЗА (ад аўта+ база) — транснартнае прадпрыемства па арганізацыі перавозак на аўтамабілях, а таксама месца стаянкі і рамонту аўтамабіляў.
АЎТАЫЯГРАФІЯ (ад аўта+ біяграфія) — апісанне свайго жыцця.
АЎТАБЛАКІРОЎКА (ад аўта+ блакіроўка) — 1) сістэма аўтаматычнай сіі'налізацыі для рэгулявання руху паяздоў 2) аўгаматычнае змяненне рожыму работы тэхнічнага аб’екта (машыііы, аііарата і інш.).
АЎТАВАКЗАЛ (ад аўта+ вакзал) — вакзал міжгародніх аўтобусных зносін.
АЎТАВАКЦЫНА (ад аўта+ вакцына) — лекавая вакцына, прыгатаваная з мікробаў, якія ўзяты з арганізма таго хвораіа, для лячэпня якога яна выкарыстоўваецца.
АЎТАГАМІЯ (ад аўпіа+ -гамія) — самаапыленне і самаапладненне кветкавых раслін, а таксама самааііладненне некаторых аднаклетачных арганізмаў.
АЎТАГАРАЖ (ад аўта+ гараж) — тое, што і гараж.
АЎТАГЕМАТЭРАШЯ (ад аўта+ гемапіэрапія) — выкарысталне з лекавай мэтай крыві самога хворага.
АЎТАГЕН (гр. autogenes = самародны) — спосаб рэзання і зваркі металаў пры дапамозе струменю кіслароду.
АЎТАГЕНЕЗ (ад аўта+ -генез) — агульная назва кірункаў у эваіпоцыйным вучэнні, якія разглядаюць гістарычнае развіццё жывой прыроды як працэс, інто адбываецца незалежна ад умоў існавання толькі пад уздзсяннем унутраных, нематэрыялыіых фактараў (проціл. эктагенез).
АЎТАГЕНЕРАТАР (ад аўта+ генератар) — генератар, які выпрацоўвае электрычныя (электрамагнітныя) ваганні ў выніку падачы часткі пераменнага напружання па ланцугу адваротнай сувязі.
АЎТАГЕННЫ (гр. autogenes = самародны) — 1) мед. які ўзнікае ў самім арганізме; 2) які развіўся самастойна; а-ая зварка — зварка, пры якой месцы судакрананпя металаў плавяцца газакіслародным полымем.
АЎТАГППЮЗ (ад аўпіа+ гіпноз) — гіпнатычны стан, выкліканы самаўнушэннем, у процілегласць гетэрагіпнозу, выкліканаму ўздзеяннем іншага чалавека; адзін з прыёмаў у аўгагеннай трэніроўцы.
АЎТАГОШЯ (ад аўпіа+ -гонія') — тэорыя ўзнікнення жыцця з неарганічнай матэрыі.
АЎТАГРАВЮРА (ад аўпіа+ гравюра) — гравюра, адціснутая з дошкі, гравіраванай самім аўтарам малюнка.
АЎТАГРАФІЯ (ад аўта+ -графія) — спосаб падрыхтоўкі літаграфскай друкарскай формы, пры якім малюнак, выкананы аўтараммастаком на паперы, пераносяць на літаграфскі камень або цынкавую пласцінку.
АЎТАГРЭЙДЭР (ад аўта+ грэйдэр) — самаходны грэйдэр, АЎТАДАФЭ (парт. auto da fe = літар. акт веры) — публічнае спальванпе ерэтыкоў і ерэтычных кніг па прысуду інквізіцыі ў сярэднія вякі.
АЎТАДЗІН (ад аўта+ гр. dynfamis) = сіла) — 1) машына для
пераўтварэння сілы пераменнага току ў сілу пастаяннага току; 2) радыёпрыёмнік з дадатнай зваротнай сувяззю для прыёму тэлеграфііых сігналаў і прывядзення ў дзеянне аўтаматычііых прыстасаванняў.
АЎТАДРбм (ад аўта+ -дром) — спецыяльна абсталяваная тэрыторыя для аўтамабілыіых спаборніцтваў і выпрабавання аўтамабіляў.
АЎТАДРЫЗІНА (ад аўта+ дрызіна) — самаходная дрызіна.
АЎТАДЫДАКТ (гр. autodidaktos) — самавучка.
АЎТАДЫСПЁТЧАР (ад аўта+ дыспетчар) — комплексная сістэма, якая забяспечвае аўтаматычнае кіраванне аб’ектам.
АЎТАЖЬІР (фр. autogire, ад гр. autos = сам + gyros = кола, абарот) — устарэлы лятальны апарат, папярэднік верталёта.
АЎТАШСПЕКТАР (ад аўта+ інспектар') — службовая асоба, якая сочыць за правільнасцю аўтамабільнага руху на дарогах.
АЎТАШСПЁКЦЫЯ (ад аўта+ інспекцыя) — нагляд за правільнасцю аўтамабільнага руху, а таксама дзяржаўны орган, які ажьпдцяўляе гэты нагляд.
АЎТАШТАКСІКАЦЫЯ (ад аўта+ інтаксікацыя) — атручванне арганізма шкоднымі рэчывамі, што ўтварыліся ў ім; самаатручванне.
АЎТАШФЕКЦЫЯ (ад аўта+ інфекцыя) — самазаражэнне арганізма мікробамі, якія захаваліся ў ім пасля папярэдняй хваробы.
АЎТАКАЛІМАТАР (ад аўта+ каліматар) — аптычны прыбор для дакладных вуглавых вымярэнняў.
АЎТАКАЛІмЛцЫЯ (ад аўта+ калілшцыя) — наіірамак светлавых прамянёў, пры якім яны, выходзячы з каліматара паралельным пучком, адбіваюцца ад плоскага люстэрка і праходзяць аптычную сістэму ў зваротным напрамку.
АЎТАКАЛОНА (ад аўта+ калона) — 1) група аўтамабіляў, якія рухаюцца выцягнутай лініяй адзін за адным; 2) прадпрыемства аўтатранспарту.
АЎТАКАРЫ (ад аўта+ англ. car = вазок) — самаходны вазок для перавозкі грузаў, багажу.
АЎТАКАТАЛІЗ (ад аўта+ каmanh) — паскарэнне хімічнай рэакцыі адным з яе прадуктаў, які выконвае ролю каталізатара.
АЎТАКЕФАЛІЯ (ад аўта+ гр kephale = галава) — незалежная, самакіравальная праваслаўная царква.
АЎТАКЛАЎ (ад. аўта+ лац. clavis = ключ) — герметычная пасудзіна, прызначаная для награвання чаго-н. пад высокім ціскам; выкарыстоўваецца ў хімічнай прамысловасці, гідраметалургіі, медыцыне і інш.
АЎТАКЛУБ (ад аўта+ клуб) — 1) аб’яднанне спартсменаў і аматараў аўтамабільнага спорту; 2) абсталяваны радьіёвузлом, кінаўстаноўкай аўтобус.
АЎТАКОД (ад аўта+ код) — мова праграмавання, арыентаваная на капкрэтную электронна-вылічальную машыну.
АЎТАКРАМА (ад аўта+ крама) — аўтобус, прыстасаваны пад пераязны магазін.
АЎТАКРАН (ад аўта+ кран) — самаходны грузападымальны кран.
АЎТАКРАТ (гр. autokrates = самаўладны) — правіцель з неабмежаванай уладай; манарх, самадзержац.
АЎТАКРІТАР (гр. autokrator = самадзержац) — частка тытула візантыйскага імператара (поўны тытул — васілеўс і аўтакратар рамеяў).
АЎТАКРАТЫЯ (гр. autokrateia) — форма кіравання, пры якой адной асобе належыць неабмежаваная ўлада ў дзяржаве; манархія, самадзяржаўе.
АЎТАЛГГАГРАФІЯ (ад аўта+ літаграфія) — літаграфія з малюнка, якую выканаў на камені сам аўтар.
АЎТАЛбгіЯ (ад аўта+ -логія) — лінгв. ужыванне слоў у іх іірамым значэнні.
АЎТАМАБІЛІЗМ (ад аўтамабіль) — аўтамабільная справа; аўтамабільны спорт.
АЎТАМАБІЛЬ (ад аўта+ лац. mobilis = рухомы) — машына з рухавіком уііутранага згарання для перавозкі пасажыраў, грузаў па бязрэйкавых дарогах (напр. легкавы а., грузавы а.).
АЎТАМАГІСТРАЛЬ (ад аўта+ магістраль) — шырокая, з палепшаным пакрыццём шаша для масавага хуткага аўтамабільнага руху.
АЎТАМАДЭЛІЗМ (ад аўтамадэль) — канструяванне і выраб аў-
тамадэляў з тэхнічнай або спартыўнай мэтай.
АЎТАМАРФІЗМ (ад аўта+ -марфізм) — мат. ізамарфізм 2 мноства з самім сабой.
АЎТАМАТ (фр, automate, ад гр. automates = самарухомы) — 1) апарат, машына, якая выконвае работу па зададзенай праграме без непасрэднага ўдзелу чалавека; 2) від ручной скарастрэльнай зброі. АЎТАМАТбРНЫ (ад аўта+ матор) — які мае адносіны да аўтамабільных матораў, іх канструявання і вытворчасці.
АЎТАМАТРЫСА (фр. automatrice) — чыгуначны пасажырскі або службовы вагон з уласным рухавіком.
АЎТАМАТЫЗАЦЫЯ (ад гр automatos = самарухомы) — прымяненне тэхнічных сродкаў, эканамічна-матэматычных метадаў і сістэм кіравання для замены чалавека ў працэсе вытворчасці.
АЎТАМАТЫЗМ (гр. automatismos = самачынны) — 1) псіх. дзеянні, якія выпрацоўваюцца ў выніку трэніроўкі і ажыццяўляюцца амаль без кантролю свядомасці (навыкі, звычкі); 2) фізіял. здольнасць некаторых органаў жывёл (напр. сэрца) выяўляць актыўнасць пад уплывам стымулаў, якія ўзнікаюць у іх саміх.
АЎТАМАТЫКА (ад rp. automatos = самарухомы) — 1) сукупнасць механізмаў і прыстасаванняў, якія дзейнічаюць без непасрэднага ўдзелу чалавека; 2) галіна навукі і тэхнікі, якая распрацоўвае метады 1 сродкі аўтаматызацыі вытворчых працэсаў.
АЎТАМАТЫЧНЫ (ад гр. automates = самарухомы) — 1) які дзейнічае з дапамогай аўтамата', 2) перан. міжвольны, машынальІІЫ.
АЎТАМАШЬІНА (ад аўта+ машына) — тое, што і аўтамабіль. АЎТАМАШЫНІСТ (ад аўта+ машыніст) — аўтаматычнае прыстасаванне, якое выконвае фуіікцыі машыніста поезда.
АЎТАМЕТАМАРФІЗМ (ад аўта+ метамарфізм) — змена магматычнай горнай пароды пад уплывам рэчываў, якія выдзяляюцца ў час яе ахаладжэніія.
АЎТАМЁТРЫЯ (ад аўта+ -метрыя) — раздзел метралогіі, які вывучае тэарэтычныя асновы праектавання аўгаматычііых вымяральных і кантрольных прыбораў і вымяральных інфармацыйных сістэм.
АЎТАМЕХАНАХОРЫЯ (ад аўта+ механахорыя) — сгюсаб распаўсюджапня насення самой раслінай.
АЎТАМІКСІС (ад аўта+ -міксіс) — зліццё палавых клетак, якія палежаць адной і той жа асобіне (пашырана сярод прасцейшых, грыбоў, водарасцей).
АЎТАМбРФНЫ (ад аўта+ -морфныў а-ыя глебы — глебы, якія фарміруюцца ва ўмовах атмасфернага ўвільгатнення і на працягу вегетатыўпага перыяду не бываюць пераўвільготненымі.
КНІГІ ОНЛАЙН
