Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
баркАс (ran. barkas) — 1) самаходнае судна невялікіх памераў
для перавозак у порце; 2) вялікая вёславая лодка, пілюпка.
БАРКЕНЦІНА (англ. barquentine) — марское грузавое судна з грыма і больш мачтамі, з якіх пярэдняя мае рэі.
БАРЛЕЯ (н.-лац. barlea) —сумчаты грыб сям. пецыцавых, які расце на глебе, раслінных рэштках у лясах.
БАРМЕН (англ. barman) — уладальнік ці служачы бара, які падае спіртныя напіткі за стойкай.
БАРН (англ. bam) — фіз. адзінка вымярэння эфектыўнага папярочнага сячэння атамных ядзер.
БАРНЕбл (ад малайск. Borneo = назва вострава Малайскага архіпелага) — арганічнае злучэнне, бясколернае крышталічнае рэчыва, з якога атрымліваюць камфару.
БАРШТ [ад ням. J. Bom = прозвішча аўстр. мінералога (1742— 1791)] — багатая медная руда, сульфід медзі і жалеза.
БАРОГРАФ (ад гр. baros = цяжар + -граф) — прыбор, які сам залісвае змены атмасфернага ціску.
БАРОКА (іт. Ьагоссо = літар. мудрагелісты) — стыль у еўрапейскай культуры канца 16 — сярэдзіны 18 ст., які вызначаўся ў мастацгве пышнасцю формаў, багаццем колераў і дэкаратыўных дэталяў, у літаратуры ўскладненасцю, метафарычнасцю, нагрувашчваннем у іворах рытарычных фігур; найбольшае пашырэнне атрымаў у архітэктуры, дзе характэрнымі асаблівасцямі яго была грандыёзнасць, масіўнасць будынкаў, фрэскавая размалёўка, дэкаратыўная лепка.
БАРОМЕТР (ад гр. baros = цяжар + -метр') — 1) прыбор для вымярэцня атмасфернага ціску, прадказання надвор’я; 2) перан. паказчык якіх-н. змен, стану чаго-н.
БАРбН (фр. baron, ад с.-лац. Ьаго, -onis) — дваранскі тытул, ніжэйшы за графскі.
БАРС (цюрк. bars) — тое, што і леапард.
БАРСУК (цюрк. borsuk) — драпежны пушны звер сям. куніцавых з вострай мордай і доўгай грубай шэрсцю.
БАРТАЛІНІТ [ад дацк. Т. Bartolin = прозвішча дацк. анатама (1616— 1680)] — запаленпе барталінавых залоз каля ўваходу ў похву.
БАРТРАМІЯ (н.-лац. bartramia) —лістасцябловы мох сям. бартраміевых, які трапляецца на ўзлесках на глебе, гнілой драўніне, камянях.
БАРТЭР (англ. barter) — натуральны абмен аднаго тавару або паслугі на другі тавар або паслугу; абменны гандаль.
БАРТЭРНЫ (ад бартэр)', б. гандаль — тое, што і бартэр', б-ая здзелка — безвалютны, але ацэпены і збалансаваны абмен таварамі, які афармляецца адным дагаворам (кантрактам).
БАРХАН (цюрк. barchan) — наносны пясчаны ўзгорак дугападобнай формы ў пустынях, стэпах.
БАРЫ(гр. barys = цяжкі) — першая састаўная частка складаных слоў, якая выражае паняцце «ціск».
БАРЫБАЛ (індз. baribal) — мядзведзь з гладкай доўгай шэрсцю
чорнай або рыжай масці, які водзіідіа ў лясах Паўн. Амерыкі.
БАРЫДЫ (ад н.-лац. borum) — злучэнні бору з металамі; выкарыстоўваюцца ў радыёэлекіроніцы, машьшабудаванні, прыборабудаванні.
БАРЫЁНЫ (ад бары+ іон) — элемеігтарныя часціцы (нукпоны, гіпероны) з паўцэлым спінам і масай, не меішіай за масу пратона. БАРЫЙ (лац. barium, ад гр. barys = цяжкі) — хімічны элемепт, мяккі метал серабрыстага колеру.
БАРЫКАДА (фр. barricade, ад barrique = бочка) — загарода ўпоперак вуліцы з розных падручных прадметаў (бярвення, камянёў, скрынак, мяшкоў з пяском і інш), якая выкарыстоўваецца ў час вулічных баёў; па другі бок барыкад — у лагеры праціўніка.
БАРЫЛА (польск. baryta, ад іт. barile) — заднёная з двух бакоў невялікая бочачка дая напіткаў (віна, алею, піва).
БАРЫЛЬ (ісп. barril = бочка) — мера ёмістасці вадкасцей у шэрагу краін Лац. Амерыкі, роўная 76 або 96 л.
БАРЫСТЭР (англ. barrister) — званне адваката ў Англіі.
БАРЫСФЁРА (ад бары + сфера) — ядро Зямлі, гіпатэтычна акрэсленая цэнтральная частка Зямлі, пабудаваная з мас вялікай шчыльнасці.
БАРЫТ (н.-лац. baritium, ад лац. barium = барый, ад гр. barys = цяжкі) — мінерал класа сульфапіаў белага або шэрага колеру са шкляным бляскам; выкарыстоўваецца
для вырабу бялілаў, эмаляў, а гаксама ў паняровай, гумавай выгворчасці і ў медыцыне.
БАРЫТОН (іт. baritono) — 1) мужчынскі голас, сярэдні паміж басам і тэнарам, а таксама спявак з такім голасам; 2) медны духавы музычны інструмент баса-барытоннага дыяпазону 1 тэмбру.
БАРЫЦЭНТР (ад бары+ цэнтр) — I) ірнтр цяжару геаметрычнай фігуры або цела; 2) цэіггр масы сістэмы Зямля — Месяц, размешчаны на адлегласці 4800 км ад цэнтра Зямлі ў напрамку Месяца.
БАРЫЧНЫ [ад бары+ [метр)ычны] — звязаны з атмасферным ціскам.
БАРЫШ (цюрк. barys) — пачастунак пасля куплі-продажу, заключэння здзелкі; 2) іірыбытак, выгада ад якой-н. гандлёвай здзелкі.
БАРЭАЛЬНЫ (лац. borealis, ад гр. boreas = паўночны); б а е царства — таксанамічная адзінка фларыстычнага раянавання Зямлі, якая займае ўмераную зону Паўн. паўшар'я.
БАРЭЖ (фр. barege, ад Bareges = назва горада ў Пірэнеях) — лёгкая празрыстая тканіна з баваўнянай, шаўковай або шарсцяной пражы. БАРЭЙ (гр. Boreas = імя старажытнагрэчаскага міфалагічнага бога паўночнага ветру) — паэт. парывісты халодны вецер.
БАРЭЛЬ (англ. barrel = бочка) — мера ёмістасці і аб’ёму сыпкіх і вадкіх рэчываў у ЗІПА, Англіі і некаторых іншых краінах, роўная для сыпкіх рэчываў 163,65 л, для вадкіх рэчываў 159 л.
БАРЭЛЬЕФ (фр. bas-relief = літар. нізкі рэльеф) — від скулыттуры, у якой фігура выступае на плоскай паверхні мепш чым на палавіну сваёй таўшчыні.
БАРЭТКІ (фр. barrette) — жаночыя туфлі са шнуркамі або на гузіках.
БАРЭТЭР (аіігл. barretter) — стабілізапіар сілы току, прылада ў выглядзе запоўненага вадародам іпклянога балона, уігутры якога змешчаны тонкі жалезны дрот, выкарыстоўваецца ў радыёэлектронных прыборах.
БАС (іт. basso = ліпіар. нізкі) — 1) самы нізкі мужчынскі голас, а таксама спявак з такім голасам; 2) духавы або струнны музычны інструмент нізкага рэгістра\ 3) мн. струны або клавішы музычнага інструмента, якія адзываюцца нізкім гукам.
БАСАНОВА (парт. bossa nova = новае захапленне) — 1) лацінаамерыканскі танцавальны рытм, які лёг у аснову многіх музычных твораў; 2) парны балыіы танец, падобны на самбу3.
БАСЕЙН (фр. bassin) — 1) штучны вадаём; 2) тэрыторыя, якая ахоплівае мора, возера, раку разам з прытокамі; 3) месца залягання горных парод (напр. Данецкі вугальны б.).
БАСЕТГОРН (ням. Bassethorn) — альтавая разнавіднасць кларнета.
БАСКАК (цюрк. baskak) — прадстаўнік ханскай улады і зборшчык даніны ў падначалепых народаў у перыяд татара-мангольскага напгэсця.
БАСКЕРВІЛЬ (англ. baskerville, ад J. Baskerville = прозвішча апгл. друкара 18 ст.) — друкарскі шрыфт выразнага малюнку, які выкарыстоўваецца пераважна для кніжнага набору.
БАСКЕТ (фр. bosquet, ад іт. boschetto = лясок, гаёк) — група роўна падстрьгжаных дрэў ці кустоў, якія высаджаны ў парку, садзе або на іх межах.
БАСКЕТБОЛ (англ. basket-ball, ад basket = кошык + ball = мяч) — спартыўная камандная гульня з мячом, які закідаюць рукамі ў падвешанае кольца з сеткай.
БАСМА (цюрк. basma) — раслінная фарба для валасоў.
БАСМА (цюрк. basma) — 1) пласцінка з партрэтам хана, якая ў час татара-мангольскага нашэсця выдавалася як вярыцельная грамата; 2) топкія лісты з золата, серабра або медзі з выціснутымі малюнкамі, якія даўней выкарыстоўваліся як упрыгожанні.
БАСМАЧ (цюрк. basmak = рабіць налёт) — удзельнік узброенага нацыянальна-дэмакратычнага руху ў Сярэд. Азіі ў 1917—1926 гг.
БАСОН (ад фр. passement = тасьма) — узорныя плеценыя вырабы (шнуры, тасьма, аблямоўка) для ўпрыгожання адзення, аздаблення мэблі.
БАСТА (іт. basta) — хопіць, даволі!
БАСТАВАЦЬ (рус. бастовать, ад іт. basta = даволі) — арганізавана спыпяць работу, патрабуючы ад прадпрымачьнікаў або ўрада задавальнення эканамічных ці палітычных патрабаванняў.
БАСТАНАДА (ісп. bastonada) — пакаранне ўдарамі кіем па пятах і спіне, якое прымянялася даўней у некаторых краінах.
БАСТАРД (с.-лац. bastardus) — 1) гібрыд ад міжвідавых і міжродавых скрыжоўванняў жывёл; 2) пазашлюбны сын знатнай асобы (караля, герцага) у сярэдневяковай Зах. Еўропе.
БАСТНЕЗІТ (ад ням. Bastnez = назва мясцовасці ў Швейцарыі) — мінерал класа карбанатаў жоўтага, шэрага, карычневага колеру або бясколерны са шкляным бляскам.
БАСТОН (англ. Boston = назва горада ў ЗША) — 1) высакаякасная тонкая баваўняная тканіна для касцюмаў; 2) танец павольнага тэмпу; 3) карцёжная гульня.
БАСТР (ням. Baster) — жоўты цукровы пясок нізкай якасці, які звычайна вяртаюць на перапрацоўку.
БАСТЬГЁН (фр. bastion) — пяцівуголыіае ўмацаванне ў выглядзе выступу сцяны ў даўнейшых крэпасцях для вядзення бакавога агню.
БАСТЫЛІЯ (фр. Bastille, ад ст,фр, bastir = будаваць) — 1) умацаваны замак у перыяд сярэдневякоўя; 2) крэпасць і адначасова турма ў Парыжы 14—18 ст.; як сімвал абсалютызму бьіча 14 ліпепя 1789 г. ўзята пггурмам народам, што з’явілася пачаткам Французскай рэвалюцыі 1789—1794 гг.
БАСТЭЯ (іт. bastea) — паўкруглае каменнае збудаванне для абстрэлу падыходаў да крэпасці.
БАСУРМАН (цюрк. busurman, ад musulman = мусульманін) — 1) уст. чалавек ілшай веры, іншаземец; 2) лаянк. несумленпы чалавек.
БАСЭТГОРН (ням. Bassetthom, ад іт. basso = нізкі + ням. Hom = рог) — духавы музычны інструмент, разнавіднасць кларнета.
БАСЭТЛЯ (польск. basetla < ням. Bassettel, ад іт. bassetto) — народны смычковы музычны інструмент нізкага рэгістра, блізкі да віяланчэлі.
БАТАЛЕР (фр. batailleur) — асоба на ваенным судне, якая загадвае харчовым і рэчавым забеспячэннем.
БАТАЛІСТ (іт. battaglista, ад battaglia = бой, бітва) — мастак, творчасць якога прысвечана ваеннай тэматыцы.
БАТАЛІТ (ад гр. bathos = глыбіня + -літ) — буйны масіў гранатоідных горных парод, які ўтварыўся ў зямной кары на вялікай глыбіні.
БАтАліЯ (фр. bataille, ад іт. battaglia = бой, бітаа) — 1) уст. бітва, бой; 2) перан. бурная сварка, бойка.
БАТАЛЬЁН (фр. bataillon, ад іт. battaglione) = вайсковае падраздзяленне з некалькіх рот, якое ўваходзіць у склад палка.
БАТАлЬНЫ (ад іт. battaglia = бой, бітва) — які адлюстроўвае ваенныя сцэны, баявыя дзеянні; б. ж а н р — жанр выяўленчага мастацтва, прысвечаны ваеннай тэматыцы.
батАн (фр. battant) — механізм ткацкага варштата, які накіроўвае
pyx чаўнака, іпто ўводзіць уток у аснову.
БАТАШЗАВАЦЬ (ням. botanisieren = збіраць расліны, ад гр. botane = трава) — збіраць расліны з мэтай іх вывучэння; гербарызаваць.
БАТАНІЗІРКА (ад ням. botanisieren = збіраць расліны, ад гр. botane = трава) — спецыяльная каробка для раслін, якія збіраюць у час батанічных экскурсій.
КНІГІ ОНЛАЙН
