Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
БІЁТА (гр. biote = жыццё) — 1) сукупнасць раслін і жывёл, аб’яднаных агульнай вобласцю распаўсюджання; 2) тое, што і платыкладус.
БІЖУТЭРЫЯ (фр. bijouterie = гандаль ювелірнымі вырабамі) — жаночыя ўпрыгожанні (брошкі, пацеркі, пярсцёнкі і інш.) з некаштоўпых камянёў і металаў.
БІЗАНЬ (гал. bezaan) — ніжні косы парус на бізань-мачце.
БІЗАНЬ-ВАНТЫ (ад бізань + ванты) — мар. снасці на парусным судне, пры дапамозе якіх мацуецца бізань-мачта.
БІЗАНЬ-МАЧТА (ад бізань + мачпіа) — мар. задпяя мачта на парусным судне.
БІЗНЕС (англ. business) — 1) камерцыйная, біржавая або прадпрымальніцкая дзейнасць, накіраваная на атрымаіше прыбытку; 2) дзелавое жыішё,эканамічпая дзейнасць наогул у адрозненне ад іншых сфер жыццядзсйнасці (куль-
туры, палітыкі, адукацыі і інш); 3) перан. спрытаая афера як крыніца ўзбагачэння, нажывы.
БІЗНЕСМЁН (англ. businessman) — дзялок, прадпрымальнік, камерсант.
БІЗНЕС-ПЛАН (ад бізнес + план) — дакумент з абгрунтаваннем запланаванай камерцыйнай дзейнасці фірмы на пэўны перыяд. БІЗОН (фр. bison, ад лац. bison) — паўночнаамерыканскі дзікі бык атрада парнакапытных.
БІЗОШЯ (ад бі+ зона) — назва амерыканскай і англійскай акупацыйных зон у Германіі 1946— 1949 іт. пасля іх сепаратаага аб’яднання.
БІЗЎН [польск. bizun, ад венг. bizony = так, сапраўды (словы, якія паўтараў той, каго лупцавалі)] — 1) плецены з раменных палосак арапнік або вітая з ільну, канапель тоўстая пуга; 2) перан. сімвал грубай сілы, прымусу.
БІКАМЕРАЛІЗМ (фр. Ьісатёrisme) — двухпалатная структура парламента ў некаторых краінах.
БПСАРБАВАТЫ (ад бі+ карбанаты) — тое, іігго і гідракарбанаты.
БІКАЭКА (н.-лац. Ьісоеса) — аднаклетачная водарасць сям. бікаэкавых, якая пашырана ў морах і прэсньгх вадаёмах.
БІК'ВАДРАТ (ад бі+ квадрат) — мат. чацвёртая ступень.
БІКВАДРАТНЫ (ад бі+ квадратны) — чацвёргай ступені; б а е ўраўненне — прыватны выпадак ураўнешія чацвёртай ступені, рашэнне якога зводзіцца да ра-
шэння квадратнага ўраўнення падстаноўкай у = х2
БІКІШ (англ. Bikini = назва вострава ў Ціхім акіяне) — вельмі адкрыты купальны жаночы касцюм. біклага, баклАга (тат. baklak) — невялікая драўляная ці металічная дарожная пасудзіна для вады, якую носяць на рэмені.
БПСС (ням. Ьіхеп = браць з сабой) — металічная скрынка, у якой стэрылізуюць (змясціўшы ў аўтаклаў) і захоўваюць стэрыльны перавязачны матэрыял, аперацыйную бялізну.
БІЛАБІЯЛЬНЫ (ад бі+ лабіяльны) — лінгв. губна-губны зычны гук (напр. б, п, м).
БГЛАТЭРАЛЬНАСЦЬ (ад білатэральны') — сіметрыя ў арганізмаў, цела якіх можна ўяўна падзяліць на адполькавыя правую і левую палавіны.
БІЛАТЭРАЛЬНЫ (ад бі+ лац. lateralis = бакавы) — двухбаковы.
БІЛЕТ (фр. billet) — 1) дакумент на права праезду, уваходу, карыстання чым-н.; 2) дакумент, які сведчыць аб прыналежнасці да якой-н. арганізацыі або пра адносіны да якіх-н. абавязкаў (напр. прафсаюзны б., ваенны б.); 3) картка з пытаннямі на экзаменах.
БІЛЕЦЁР (фр. billeteur) — службовая асоба, якая кантралюе наяўнасць білетаў у кшо, тэатрах, на транспарце і г.д.
БЫІВЕРДЗІН (ад лац. bilis = жоўць + фр. vert, verd = зялёны) — адзін з асноўпых пігментаў жоўці чалавека і драпежных жывёл, які мае зялёны колер.
БІЛІГНОСТ (ад лац. bilis = жоўць + гр. gnostes = знаўца) — кантрастнае рэчыва, якое выкарыстоўваюць пры рэіітгеналагічных даследаваннях жоўцевых шляхоў і жоўцевага пузыра.
БІЛІНГВІЗМ (ад лац. bilinguis = двухмоўны) — валоданне і паперамешіае карыстанне асобай або калектывам дзвюма мовамі; двухмоўе (напр. беларуска-рускі б. на Беларусі, французска-англійскі б. у Канадзе).
БІЛШГВІСТЬІЧНЫ (лац bilinguis) — двухмоўны.
БІЛІНЕЙНЫ (ад бі+ лінія) — двухлінейны.
БІЛІРУБІН (н.-лац. bilirubinum, ад лац. bilis = жоўць + ruber = чырвоны) — адзіп з жоўцевых пігментаў чалавека і драпежньгх жьпзёл, які надае жоўці залацістую афарбоўку.
БІЛІРУБШЕМІЯ (ад білірубін + -емія) — наяўнасць павышанай колькасці білірубіну ў крыві, што заўважаецца пры захворваннях печані.
БІЛІРУБІНУРЫЯ (ад білірубін + -урыя') — наяўнасць павышанай колькасці білірубіну ў мачы, што заўважаецца пры механічнай жаўтусе.
БІЛІТРАСТ [ад лац. bilis = жоўць + (кан)траст] — кантрастнае рэчыва, якое змяшчае ёд; выкарыстоўваецца пры рэнтгеналагічных даследаваннях жоўцевага пузыра і жоўцевых шляхоў.
БІЛОН (фр. billon) — 1) нізкапробнае серабро, якое ідзе на чаканку разменнай манеты; 2) непаўнацэнная разменная манета.
БІЛЬ (апгл. bill) — праект закона, унесенага ўрадам або членам парламента ў ЗША, Англіі і некаторых іншых краінах.
БІЛЬБАКЕ (фр. bilboquet) — гульня прывязаным да палачкі шарыкам, які падкідаецца і ловіцца на канец палачкі або ў сподачак.
БІЛЬГАРЦЫЁЗ (ад ням Т.ВіІharz = прозвішча ням. урача 19 ст.) — захворвапне мачавых шляхоў і кішэчніка, выкліканае глістамі трэматодамі.
БІЛЬДАПАРАТ (ням. Bildapparat) — устарэлая назва фотатэлеграфа.
БІЛЬЁН (фр. billion) — лік, роўны мільярду (у нямецкай сістэме падліку — тысячы мільярдаў).
БІЛЬЯРД (фр. billard) — гульня шарамі і спецыяльным кіем на стале з бартамі і некалькімі адгулінамі (лузамі), а таксама стол для гэтай гульні.
БІМАЛЕКУЛЙРНЫ (ад бі+ малекула) — звязацы з аднастадыйнай хімічнай рэакцыяй, у элементарным акце якой удзельнічаюць дзве часціцы.
БІМЕТАЛ (ад бі+ метал) — металічны матэрыял з двух слаёў розных металаў або сшіаваў (напр. сталі і алюмінію, алюмінію і тытапу); выкарыстоўваецца ў электраі радыётэхніцы, прыборабудаванні і інш.
БІМЕТАЛІЗМ (ад бі+ металы) — грашовая сістэма, пры якой у якасці плацежпага сродку выкарыстоўваюцца адначасова два металы — золата і серабро.
БІМЕТАСАМАТбз (ад бі+ метасамапюч) — працэс замяпгчэп-
ня адных горных парод другімі са зменай хімічнага складу, што адбываецца пры ўзаемадзеянні дзвюх парод пры ўдзеле постмагматычных раствораў.
БІМСЫ (англ. beams) — папярочныя бэлькі ў корпусе судна, якія падтрымліваюць палубу.
БШАКУЛЯРНЫ (фр. binoculaiге) — 1) які ажыццяўляецца двума вокамі; б. з р о к — звычайнае бачаіше абодвума вокамі; 2) прызначаны для двух вачэй; б. м і к р а с к о п — мікраскоп з двума акулярамі.
БІНАМІНАЛЬНЫ (ад бі+ намінальны) — які мае два імені, дзве назвы, як напр. у батанічнай і заалагічнай тэрміналогіі.
БШАМІЯЛЬНЫ (ад біном') — які належыць да бінома; б ы я каафіцыенты — каафіцыенты ў раскладанні бінома Ньютана.
БШАРМАЛЬ (ад бі+ нармаль) — мат. нармаль крьівой, перпендыкулярная да яе галоўнай нармалі.
БШАРНЫ (лац. binarius = двайны) — 1) які складаецца з дзвюх частак, двух кампанентаў, напр. сплаў з двух металаў або металу і неметалу; 2) дваічны (у сістэме злічэння, калі ўсе лікі запісваюцца пры дапамозе дзвюх лічбаў).
БІНАУРАЛЬНЬІ (ад лац. Ьіпі = два + auris = вуха); б. э ф е к т — здольнасць чалавека і вышэйшых жывёл вызначаць напрамак, адкуль прыходзіць гук, абумоўленая тым, пгго да абодвух вушэй гукі прыходзяць неадначасова і неаднолькавымі па сіле.
БШОКЛЬ (фр. binocle, ад лац. Ьіпі = два + oculum = вока) — аптычная прылада з дзвюх паралельна злучаных трубак для разглядвання аддаленых прадметаў.
БШбм (ад бі+ гр. nome = частка) — сума або рознасць двух алгебраічных выразаў, двухчлен; б. Ньютана — формула, якая ўяўляе сабой ступень некаторага двухчлена ў выглядзе сумы (параўн. маном, паліном).
БШОМЕН (ад бі+ лац. nomen = імя) — прынятая ў біялагічнай наменклатуры двайная назва асноўнай таксанамічнай (гл. таксаномія) катэгорыі — віду.
БШТ (ням. Binde) — марлевая стужка, якая ўжываецца для перавязкі ран, пераломаў і інш.
БШУКЛЕАРЫЯ (н.-лац. binucleагіа) — ніткаватая зялёная водарасць сям. улотрыксавых, якая трапляецца ў саланавата-прэсных водах.
БШАЛІДЫ (ад бі+ гр. polis, -idos = горад-дзяржава) — тое, што і біпатрыды.
БШАЛЯРНАСЦЬ (ад біпалярны) — геаграфічнае пашырэнне жывых арганізмаў адзінага віду ў халодных і ўмераных шыротах абодвух паўшар’яў (напр. акулы, кіты, коцікі, сардзіны і інш.) і іх адсутнасць у трапічным поясе.
БШАЛЯРНЫ (ад бі+ палярны) — двухполюсны; б ы я каардынаты — лікі, якія вызначаюць становішча пункта адносна двух выбраных пунктаў, што называюцца полюсамі.
БШАТРЫДЫ (ад бі+ гр. paths, -idos = бацькаўшчына) — асобы,
якія адначасова маюць грамадзянства дзвюх або больш дзяржаў.
БПІЕДАЛІЗМ (ад бі+ лац. pes, pedis = нага) — двухногі спосаб перамяшчэння, характэрны для чалавека, птушак і некаторых жывёл.
БІПІНАРЫЯ (ад бі+ лац. pinna = пяро, плаўнік) — двухбакова-сіметрычная лічынка марскіх зорак.
БІПЛАН (фр. biplan, ад лац. bis = двойчы + planum = плоскасць) — самалёт з дзвюма плоскасцямі крылаў, размешчанымі паралельна адна над другой па абодва бакі фюзеляжа (параўн. манаплан, трыплан).
БІПРЫЗМА (ад бі+ прызма) — прызма, склеёная з дзвюх прызмаў іх асновамі.
БІРЖА (рус. бнржа, ад ням. Вбгse) — установа, дзе заключаюцца філансавыя і гандлёвыя здзелкі; фондавая б. — рынак каштоўных папер; валютная б. — установа, дзе ажыццяўляецца купля-продаж валюпіы, б. п р a ц ы — пасрэдніцкая ўстанова па найму рабочых.
БІРУЗА (рус. бнрюза, ад цюрк. piruza < перс. piroza) — каштоўны камень блакітнага або зеленаватага колеру.
БІС (фр. bis, ад лац. bis = двойчы) — выгук, якім просяць артыста паўтарыць толькі што выкананы ім нумар праграмы.
БІСЕГМЕНТАЦЫЯ (ад бі+ сегментацыя) — двухбаковая сегментацыя цела арганізма.
БІСЕКСУАЛІЗМ (ад бі+ сексуалізм) — 1) тое, што і гермафрады-
тызм, 2) палавая цяга як да асоб процілеглага полу, так і ўласнага.
БІСЕКСУАЛЬНЫ (ад бі+ сексуальны) — 1) двухполы; 2) які мае палавую цягу да прадстаўнікоў абодвух полаў.
БІСЁКТАР (лац. bisector = які раздзяляе надвае) — 1) плоскасць, у якой ляжыць рабро двухграннага вугла і якая дзеліць гэты вугал на дзве аднолькавыя часткі; 2) інструмент, які дзеліць вугал папалам.
БІСЕКТРЫСА (фр. bissectrice, ад лац. bissectrix, -icis = якая рассякае папалам) — прамая лінія, якая праходзіць праз вяршыню вугла і дзеліць яго папалам.
БІСЕР (ар. busr = пацеркі) — дробныя рознакаляровыя шкляныя або металічпыя пацеркі для вьппывання, упрыгожвання.
БІСІНОЗ (ад гр. byssos = бавоўна + -ноз) — прафесійнае захворванне лёгкіх (гл. пнеўмаканіёзы'), якое развіваецца ў сувязі з удыханнем баваўнянага пылу.
БІСКВІТ (фр. biscuit) — 1) высокакаларыйнае пульхнае печыва з цеста, у якое пакладзена многа жаўткоў і бялковай пены; 2) не пакрыты палівай фарфор.
КНІГІ ОНЛАЙН
