Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ВЕГЕТАЦЫЙНЫ (ад вегетацыя) — які мае адносіны да вегетацыі; в. п е р ы я д — перыяд росту і развіцця расліны.
ВЕГЕТАЦЫЯ (лац. vegetatio = жыўленне) — рост і жыццядзейнасць расліны.
ВЕДАНТА (санскр. vedanta = Karren, завяршэнне Ведаў) — 1) рэлігійна-філасофскае вучэнне ў Індыі, якое прапаведуе ядаанне чалавечай душы з бажаством; 2) старажытнаіндыйскія філасофскамістычныя трактаты, якія змяшчаліся ў канцы Ведаў.
ВЕДЖВУД [англ. D. Wedgwood = прозвішча англ. кераміка (1730— 1795)] — разнавіднасць англійскага фарфору з белымі рэльефнымі фігурамі на каляровым фоне.
ВЕДЫ (санскр. veda = веданне) — старажытныя помнікі індыйскай літаратуры, якія змяшчаюць рэлігійныя пмны, абрадавыя прадпісанні, заклінанні і міфьг.
ВЕДЫЗМ (ад веды) — старажытная рэлігія, заснаваная ў Індыі ў канцы 2 тысячагоддзя да н.э., для якой характэрна абагаўлегпге сіл прыроды; асновы ведызму выкладзены ў Ведах.
BEEP (pyc. веер, ад ням. Facher) — ручное прыстасаванне ў выглядзе складнога паўкруга, якім абмахваюцца ў спёку.
ВЕЖЭТАЛЬ (фр. vegetal = раслінны) — касметычная вадкасць для валасоў.
ВЕЗІКУЛІТ (ад везікулы) — залаленне семявых пузыркоў.
ВЕЗІКУЛЫ (лац. vesicula) — 1) пухіркі на скуры, высыпка; 2) утварэшіі ў арганізме (на лёгкіх, у яечніку і інш.), якія маюць выгляд пузыркоў.
ВЕЗІР гл. візір 2.
ВЕЗУВІЯН (ад іт. Vesuvio = назва вулкана) — мінерал класа сілікатаў зеленавата-жоўтага, блакітнага або зялёнага колеру са шкляным бляскам.
ВЕЙГЕЛА (н.-лац. veigela) — кустовая расліна сям. бружмелевых з простым лісцем і буйнымі кветкамі розных колераў без паху, пашыраная ва Усх. Азіі; на Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўная.
ВЕЙЛАНЁЛЫ (н.-лац. veilonellaсеае) — сямейства бактэрыіў паразітуюць у ротавай поласці, страўнікава-кішачным тракце і дыхальных шляхах жывёл і чалавека.
ВЕЙСІЯ (н.-лац. weisia) — лістасцябловы мох сям. зрыхастомавых, які трапляецца на аголеных глебах, уздоўж дарог, па адхонах, канавах.
ВЕЙСМАШЗМ [ад ням. A. Weismann = прозвішча ням. біёлага (1834—1914)] — канцэпцыя спадчыннасці і эвалюцыі жывой прыроды, заснаваная на ппотэзах, якія
прадугадалі сучасныя ўяўленні аб дыскрэтнасці генаў, іх лакалізацыі ў храмасомах і ролі ў антагенезе.
ВЕКТАР (лац. vector = які нясе) — мат. 1) адрэзак прамой, які мае пэўнае становішча і напрамак; 2) велічыня, якая характарызуецца памерам і напрамкам і можа быць геаметрьгчна прадстаўлена ў выглядзе адрэзка.
ВЕКТАРКАРДЫЯГРАФІЯ (ад вектар + кардыяграфія) — метад рэгістрацыі і вывучэння электрычных працэсаў, якія ўзнікаюць у сэрцы.
ВЕКТАРМЕТР (ад векпіар + -метр) — электрычны прыбор для вымярэння сярэдняга значэння велічыні і фазы пераменнага току або электрьгчнага напружання.
ВЕКТАРНЫ (ад вектар') — які характарызуецца як вектар або мае адносілы да вектара; в а е з л і ч э н н е — раздзел матэматыкі, які вывучае розныя аперацыі над вектарамі; в-ае поле — вобласць прасторы, у кожным пункце якой пракладзены вектар.
ВЕКТАР-ФУНКЦЫЯ (ад вектар + функцыя) — функцыя, значэнні якой з’яўляюцца вектарамі.
ВЕЛА(лац. velox, -ocis = хуткі) — першая састаўная частка складаных слоў, якая выражае паняцце «веласіпедны».
ВЕЛАБОЛ (ад вела+ англ. ball = мяч) — спартыўная камандная гульня з мячом на веласіпедах.
ВЕЛАДРОМ (ад вела+ -дром) — спецыяльна абсталяваная пляцоўка дпя веласіпедных гонак і трэніровак.
ВЕЛАКАМЕРА (ад вела+ камера) — камера для веласіпеда.
ВЕЛАКРОС (ад вела+ крос) — веласіпедныя гонкі па перасечанай мясцовасці.
ВЕЛАРЬІКША (ад вела+ рыкша) — чалавек, які перавозіць пасажыраў на веласіпедзе.
ВЕЛАСІМЁТР [ад веласі(пед) + -метр] — электрамеханічны прыбор для вымярэння хуткасці ваганняў цвёрдых паверхняў у дыяпазоне ультрагукавых частот, выкарыстоўваецца для даследавання ваганняў (вібрацый) машын і збудаванняў.
ВЕЛАСШЙД (фр. velocipede, ад лац. velox, -ocis = хуткі + pes, pedis = нага) — двухабо трохколавая машына для язды, якая прыводзіцца ў рух нагамі пры дапамозе педаляў.
ВЕЛАСПТЕДЬІСТ (ад веласіпед) — той, хго едзе на веласіпедое, хто займаецнд веласіпедпым спортам. ВЕЛАСІТ (лац. velocitas = хуткасць) — нафтавае масла для змазвання механізмаў, што робяць вялікую колькасць абаротаў з невялікай нагрузкай.
ВЕЛАТР^К (ад вела+ трэк) — спецыяльная дарожка для гоначных спаборніцтваў на веласіпедзе. ВЕЛАТУР (ад вела+ тур) — адзін круг ці этап веласіпедных гонак.
ВЕЛД (гал. veld = поле) — плато ў Паўд. Афрыцы, пакрытае злакавай і хмызняковай расліннасцю.
ВЕЛЕНЕВЫ (ад велень) — пергаментны; в-ая папера — высокагатунковая шчыльная папера, падобная на пергамент.
ВЕЛЁНЬ (фр. velin) — лепшы сорт пергаменту з цялячай скуры.
ВЕЛІГЕР (лац. veliger) — лічынка многіх марскіх малюскаў.
ВЕЛІНГТбшЯ [ад англ. A.Wellington = прозвішча англ. свяшчэнніка (1769—1852)] — тое, што і секвоядэндрон.
ВЕЛІТЫ (лац. velites) — лёгкаўзброеныя пехацінцы ў Стараж. Рыме.
ВЁЛУМ (лац. velum = парус) — орган руху і захопліванпя ежы ў гідрамедуз, сіфанафор і лічынак многіх марскіх малюскаў.
ВЕЛЬБОТ (англ. whale-boat) — лёгкая вёславая шлюпка з вострымі носам і кармой, якая выкарыстоўваецца на марскіх промыслах. ВЕЛЬВЕТ (англ. velvet = аксаміт) — баваўняная ці сштэтычная тканіна з густым ворсам, падобная на аксаміт.
ВЕЛЬВЕЦІН (ад англ. velvet = аксаміт) — мяккая баваўняная тканіна, падобная на вельвет, з якой шьпоць спартыўнае адзенне.
ВЕЛЬВІЧЫЯ [н.-лац. welwitschia, ад ням. F.Welwitsch = прозвішча аўстр. батаніка (1806—1872)] — дрэва-карлік сям. вельвічыевых з двума лістамі даўжынёй да 3 м на кароткім тоўстым ствале, пашыранае ў Паўд. Афрыцы.
ВЕЛЬЗЕВУЛ (ст.-яўр. Beel-zebul) — кніжн. валадар пекла, чорт, д’ябал.
ВЕЛЬСЫ (англ. wales = рубцы) — дошкі абшыўкі судна, размешчаныя над ватэрлініяй', надводпы борт.
ВЕЛЬЦАвАцЬ (ням walzen = качаць, перакочваць) — перапрацоў-
ваць поліметалічныя адходы металургічнай вытворчасці з мэтай дадатковага аірымання металаў.
ВЕЛЬШТЭР’ІР (ад англ. Wales = Уэльс + тэр'ер) — парода паляўнічых сабак з падоўжанай мордай, выведзеная ў 19 ст. у Вялікабрытаніі (Уэльс) для палявання на лісоў і трусоў.
ВЕЛЮР (фр. velours) — вьппэйшы гатунак драпу, аксаміту, плюшу.
ВЕЛЯРНЫ (лац. velaris) — заднепаднябенны; в. з ы ч н ы — зычны гук, які ўтвараецца пры падніманні задняй часткі спінкі языка да задняга паднябенпя (напр. г, к, х).
ВЕЛЯРЫЗАЦЫЯ (ад лац. velaris = заднепаднябенны) — лінгв. дадатковая заднепаднябенная артыкуляцыя.
ВЕНА (лац. vena) — крывяносны сасуд, па якім кроў цячэ ад органаў і тканак да сэрца.
ВЕНД (лац. Venedi = назва старажытнага славянскага племені) — комплекс горных парод, які непасрэдна папярэднічае кембрыю', змяшчае рэдкіх прадстаўнікоў бесшкілетпых арганізмаў.
ВЕНДЗІТА (іт. vendita = заезджы двор) — арганізацыя і месца збору карбанарыяў у Італіі 19 ст.
ВЕНДЭТА (іт. vendetta) — звычай крывавай помсты за забойства сваяка, што існаваў у карсіканцаў і жыхароў вострава Сардзінія.
ВЕНЕПУНКЦЫЯ (ад вена + лац. punctio = укол) — пракол вены nonafl іголкай ддя пералівання крыві, увядзення ў вену лекавых раствораў і інш. (параўн. венесекцыя).
ВЕНЕРАЛОГІЯ (ад лац. Venus, -neris = імя старажытнарымскай багіні кахання + -логія') — галіна медыцыны, якая займаецца вывучэннем і лячэннем венерычных хвароб.
ВЕНЕРбЛАГ (ад венералогія) — спецыяліст па венерычных хваробах.
ВЕНЕРЫЧНЫ (ад лац. Venus, -neris = імя старажытнарымскай багіні кахання); в-ыя х в а р о б ы — інфекцыйпыя хваробы, якія перадаюцца ў асноЎным цераз палавыя органы (clinic, ганарэя, шанкер').
ВЕНЕСЙКЦЫЯ (ад вена + лац. sectio = рассячэнне) — ускрыццё вены для пералівання крыві, увядзення ў вену лекавых раствораў, калі немагчыма зрабіць венепункцыю.
ВЕНЗЕЛЬ (польск. w^zet = вузел) — узор, утвораны зграбна пераплеценымі пачатковымі літарамі ўласных імён (імя і прозвішча або двух імён).
ВЕНТА (ісп. venta = заезджы двор) — 1) арганізацыя і месца збораў карбанарыяў у Францыі і Іспаніі 19 ст.; 2) карчма ў Іспаніі.
ВЕНТРАЛЬНЫ (лац. ventralis, ад venter = жывот) — анат. брушны, размешчаны на брушной паверхні цела жывёлы або чалавека (пра орган або анатамічнае ўтварэнне); параўн. дарсальны 1.
ВЕНТЎРЫЯ (н.-лац. venturia) — сумчаты грыб сям. вентурыевых, які развіваецца на травяністых і дрэвавых раслінах.
ВЕНТЫЛІРАВАЦЬ (лац. ventilaге) — рабіць вентыляцыю, праветрываць.
ВЕНТЫЛЬ (ням. Ventil, ад лац. ventilare = праветрываць) — 1) клапан для рэгуліроўкі выхаду вадкасці, пары або газу ў некаторых механізмах, а таксама паветра ў духавых музычных інструментах; 2) прыстасавапне ў камеры пнеўматычнай шыны, якое дазваляе напампоўваць паветра ў камеру і перашкаджае яго выхаду адтуль;, 3) электронны прыбор, які забяспечвае праняканне току толькі ў адным напрамку; выкарыстоўваецца ў выпрамляльных устройствах, у апаратуры аўтаматыкі, радыётэхнікі і радыёэлектронікі.
ВЕНТЫЛЯТАР (лац. ventilator = які праветрьпзае) — устройства для праветрываіпія памяшкаіпіяў, ахаладжэння частак мапіын і інш.
ВЕНТЫЛЯЦЫЯ (лац. ventilatio = праветрывапне) — 1) паветраабмен у памяшканнях, які рэгуліоецца; 2) сістэма ўстройстааў, якія ствараюць такі паветраабмен.
ВЕНУЛЫ (лац. venula = жылка, сасудзік) — самыя дробныя вены, якія ўтвараюцца пры зліііці венозных капіляраў.
ВЕІШЕР (літ. venturis) — рыбалоўная прылада ў выглядзе сеткі, нацяпгутай на абручы.
ВЕНЧУР (ад англ. venture = адважвацца, рызыкаваць) — заснаваны на рызыцы разлік, намер, накіравапы на выкарыстанне якіх-н. магчымасцей у пэўных карыслівых мэтах; в. б і з н е с — дробнае прадпрыемства доследнага тыпу, якому ўласціва большая, чым звычайна, ступень рызыкі.
ВЕНЧУРНЫ (ад венчур) — звязаны з рызыкай, рызыкоўны (асабліва ў гандлі і банкаўскай справе); в-ы капітал — частка грашовых сродкаў, фондаў, якая ўкладваецца ў венчурнае прадпрыемства (фірму); в-ае п р а д прыемства — камерцыйная навукова-тэхнічная арганізацыя, што спецыялізуецца на стварэнні, асваенні ў вытворчасці і ўкараненні новых відаў прадукцыі.
ВЕРАНАЛ (н.-лац. veronalum, ад іт. Verona = назва горада ў паўночнай Італіі) — фарм. белы крышталічны парапіок, нерастваральны, горкі на смак, які ўжываецца ў якасці снатворнага.
ВЕРАНДА (фр. veranda, ад парг. varanda) — адкрытая або зашклёная лёгкая прыбудоўка пры ўваходзе ў дом.
КНІГІ ОНЛАЙН
