Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ВІЛЬЧУРА (польск. wilczura) — воўчае фу'гра ў феадальнай знаці Полыпчы і Вялікага княства Літоўскага; апраналі найчасцей у дарогу.
ВІМПЕРГ (ням. Wimperg) — архіт. высокі дакаратыўны франпюн, які завяршае парталы і аконныя праёмы гатычных будынкаў. ВІНА (санскр. vina) — індыйскі струнны шчыпковы музычны інструмент.
ВІНДА (польск. winda, ад ням. Winde) — прыстасаванне для падымання грузаў.
ВІНДЗЕЙЛЬ (ад гал. wind = вецер + zeil = парус) — пераносны нагнятальны вентылятар у выглядзе доўгага парусінавага рукава з устаўленымі абручамі, які служыць для вентыляцыі ўнутраных памяшканляў судна.
ВГНДРОЗА (ням. Windrose, ад Wind = вецер + Rose = ружа) — дапаможпае прыстасаванне ў выглядзе невялікага мнагалопасцевага ветракола для аўтаматьгчнай арыентацыі асноўнага кола ветрарухавіка адносна паветранага патоку.
ВІНДРОТАР (ад англ. wind = вецер + ротар) — разнавіднасць ветранога рухавіка.
ВШДРОЎЭР (англ. windrower, ад wind = вецер + row = рад) — уборачная машына, якая косіць збажыну, укладвае яе ў рады для далейшага дасыхаіпія і даспявання.
ВІНДСЁРФІНГ (англ. windsurfing, ад wind = вецер + surfing = катанне на прыбойнай хвалі) — від воднага спорту, звязаны са слізганнем па хвалях, стоячы на коркавай або пенапластавай дошцы з рухомым парусам.
ВШДЫКАЦЫЯ (лац. vindicatio = абарона, ахова) — патрабаванне ўласніка вярнуць яму маемасць су-
довым парадкам з чужога незаконнага валодання.
ВШЕГРЭТ (фр. vinaigrette = падліва з воцатам) — 1) халодная страва з дробна нарэзанай агародніны, запраўленая воцатам, алеем і іншымі прыправамі; 2) перан. сумесь розных паняццяў.
ВІНЕЯ (лац. vinea) — асаднае збудаванне на катках са сценамі і страхой з дошак, пакрытых шкурамі, якое выкарыстоўвалася ў старажытнарымскай арміі.
ВППЛ (ням. Vinyl, ад лац. vinum = віно + гр. hyle = аснова) — аднавалентны радыкал этылену.
ВППЛАЦЭТАТ (ад вініл + ацэтат) — арганічнае злучэнне, вінілавы эфір воцатаай кіслаты, бясколерная вадкасць; выкарыстоўваецца ў вытворчасці пластмас, лакаў, клеяў.
ВППЛАЦЭТЫЛЁН (ад вініл + ацэтыпен) — аргапічнае злучэнне, ненасычаны вуглевадарод, газ, які лёгка ператвараецца ў бясколерную вадкасць; выкарыстоўваецца пры вырабе сінтэтычных каўчукоў, лакаў.
ВППЛБЕНЗбл (ад вініл + бензол) — тое, што і стырол.
ВІШЛІН (ад вініл') — лекавы прэпарат, які выкарыстоўваецца пры фурункулах, карбункулах, апёках, запаленнях.
ВППЛХЛАРЫД (ад вініл + хларыд) — арганічнае злучэнне, бясколерпы газ са слабым пахам хлараформу, выкарыстоўваецца пры вырабе сінтэгьвпгых смолаў.
ВГНІПЛАСТ [ад віні(л) + -пласт] — тэрмапластычны матэрыял, аснову якога складае поліві-
нілхларыд, выкарыстоўваецца ў хімічнай прамысловасці, у будаўніцтве.
ВПШІОР [ад віні(л) + -nop] пластмаса на аснове полістыролу.
ВІНКЕЛЬ (ням. Winkel = Byran) — лінейка ў выглядзе прамавугольнага трохвугольніка для праверкі прамых вуглоў; навугольнік.
ВІНТ (польск. gwint, ад ням. Gewinde) — 1) шпень са спіральнай нарэзкай; 2) частка рухавіка самалёта, верталёта, судна ў выглядзе лопасцей, замацаваных на вале (напр. в. самалёта, грабны в.).
ВІНЦЭТОКСІКУМ (н.-лац. vincetoxicum) — травяністая расліна сям. ластаўнёвых з дробнымі белымі кветкамі ў парасоніках, пашыраная ва ўмераных зонах; лекавая і меданосная.
ВШЧЭСТЭР (англ. O.Wmchester = прозвішча амерыканца, які сканструяваў ружжо ў 1865 г.) — тып паляўнічай стрэльбы; разнавіднасць старадаўняга карабіна.
ВШШАВАЦЬ (польск. winszowac, ад ням. wiinschen) — вітаць каго-н. з выпадку чаго-н. прыемнага, радаснага.
ВШЬЕТАВАЦЬ (ад фр. vignette = застаўка) — звужаць пучок светлавых прамянёў у аптычнай сістэме шляхам загароджвання яго краёў дыяфрагмамі.
ВШЬЕТКА (фр. vignette, ад vigne = вінаград) — упрыгожанне ў выглядзе невялікага малюнка ў пачатку або ў канцы кнігі, раздзела, у альбоме, на лістку паштовай паперы і інш.
ВШЕР (англ. whipper, ад whip = перакідаць) — прыстасаванне для перакульвання рудных ваганетак.
ВШРАТОКС (ад лац. vipera = гадзюка + toxicum = атрута) — лекавы прэпарат (мазь) са змяінага яду, які выкарыстоўваецца пры рэўматызме, артрыце і інш.
ВІРА (іт. vira = паварочвай) — Падымай! — каманднае слова ў будаўнікоў, партовых грузчыкаў і інш.
ВІРАГЕНІЯ (ад вірусы + -генія) — форма суіснавання віруса з клеткай, пры якой геном віруса ўключаецца ў храмасому клеткі.
ВІРАЖ (фр. virage = паварот; змена колеру) — 1) паварот на вялікай хуткасці самалёта, карабля з нахілам набок або паварот па крывой аўтамабіля, матацыкла, веласіпеда; 2) паварот спартыўнай дарожкі з ухілам унутр; 3) хімічны раствор для надання пэўнага колеру фатаграфічным здымкам.
ВІРАЖ-ФГКСАЖ (ад віраж + фіксаж) — раствор солей, які надае стойкасць фот'аадбітку і змяняе яго колер.
ВІРАЛЕ (фр. virelai, ад virer = кружыцца) — шасцірадковая страфа, інтанацыйна падзеленая на два трохрадкоўі.
ВІРАМЕНТ (фр. virement = вяртапне) — банкавая аперацыя, звязаная з пералічэннем пэўнай грашовай сумы з бягучага рахунку адной асобы на рахунак другой асобы.
ВІРГАЦЫЯ (ням.Vlrgatlon, ад лац. virga = галшка) — разгалінавапне; в складак — веерападобнае разгалінавалне складак
горных парод, якое назіраецца звычайна на месцы заканчэння горных сістэм.
ВІРОІДЫ (ад вірусы + -оід) — вірусападобныя інфекцыйныя агенты, якія ўяўляюць сабой нізкамалекулярную адналанцужковую кальцавую рыбануклеінавую кіслату і ў якіх адсутнічае антыгенная актыўнасць; выклікаюць хваробы жывёл і раслін.
ВІРТУАЛЬНЫ (с.-лац. virtualis) — магчымы, такі, які можа або павінен праявіцца пры пэўных умовах; в-ыя перамяііі ч э н н і — фіз. магчымыя перамяпічэнні элементарных часціц; в-ая тэмпература — метэар. магчымая тэмпература, якую пры пэўным ціску мела б сухое паветра той жа шчьшьнасці, што і вільготнае.
ВІРТУОЗ (іт. virtuoso = умелы, майстэрскі) — 1) музыкант, які дасканала валодае тэхнікай ігры на інструменце; 2) перан. чалавек, які дасягнуў у працы вышэйшай ступені майстэрства.
ВІРТУОЗНЫ (іт. virtuoso) — 1) майстэрскі, дасканалы (напр. в-ая тэхпіка ігры); 2) які патрабуе ўмелага, майстэрскага выканання (напр. в-ая п'еса).
ВІРУЛЁНТНАСЦЬ (ад вірулентны) — хваробатворная ўласцівасць мікробаў.
ВІРУЛЕНТНЫ (лац. virulentus = ядавіты) — хваробатворны, здольны выклікаць інфекцыйнае захворванне (пра мікробы).
ВІРУСАЛОГІЯ (ад вірусы + -логія) — раздзел мікрабіялогіі, які вывучае вірусы.
ВІРУСАСКАГПЯ (ад вірусы + -скапія) — метад мікраскапічнага вывучэння будовы вірусаў.
ВІРУСОЛАГ (ад вірусы + -лаг) — спецыяліст у галіне вірусалогіі.
ВІРУСЫ (лац. virus = яд) — найдрабнейшыя арганізмы, здольныя пранікаць у пэўныя жывыя клеткі і размнажацца толькі ўнутры гэтых клетак; узбуджальнікі заразных хвароб чалавека, жывёл і раслін.
ВІРЫЛІЗМ (ад лац. virilis = мужчынскі) — з’яўленне ў жанчын другасных мужчынекіх палавых прыкмет, наіір. вусоў, барады.
ВІРЫРАВАЦЬ (фр. virer) — надаваць фатаграфічнаму здымку з дапамогай віражу 3 пэўную афарбоўку.
ВГРЫЯЛЬНЫ (ад лац. vires сілы); в-ая тэарэма — тэарэма аб суадносінах кінетычнай і патэнцыяльнай энергій часціц фізічнай сістэмы, якія ўзаемадзейнічаюць паводле пэўнага закону; в-ае ўраўненне стану — ураўненне стану рэальнага газу, у якім ціск газу пададзены па ступенях шчыльнасці газу.
ВІСКАЗІМЕТР (ад лац. viscosus = клейкі + -метр) — прыбор для вымярэння вязкасці вадкасцей і газаў.
ВІСКАЗІМЕТРЫЯ (ад лац viscosus = клейкі + -метрыя) — сукупнасць метадаў вымярэння вязкасці вадкасцей і газаў.
ВІСКАЗІН (ад лац. viscosus = клейкі) — вязкае змазачнае масла, якім змазваюць цыліндры паравых машын.
ВІСКІ (англ. whisky) — моцны алкагольны напітак, які атрымлі-
ваюць перагонкай зброджанага сусла, прыгатаванага са збожжавай сыравіны.
ВІСКОЗА (лац. viscosus = клейкі) — 1) студзяністае клейкае цэлюлозпае рэчыва, якое выкарыстоўваецца для вырабу штучнага шоўку, розных плёнак і інш.; 2) іптучны шоўк.
ВІСМУТ (ням. Wismut) — 1) хімічны элемент, крохкі серабрысташэры з ружовым адценнем метал; выкарыстоўваецца для прыгатавашія легкаплаўкіх сплаваў; 2) лякарства, прыгатаванае са злучэнняў вісмуту.
ВІСМУЦІН (ням. Bismutin) — мінерал класа сульфідаў, непразрысты, серабрыста-белы з металічным бляскам; вісмутавая руда.
ВІСТ (аіігл. whist) — карцёжпая гульня, а таксама пэўная камбінацыя карт пры гульні ў прэферанс, баспюн.
ВІСЦЕН (ад лац. viscum = клей з ягад амялы) — клейкае рэчыва, прадукт псратварэння клетачных сценак і цытаплазмы ў некаторых раслін (напр. у ягадах і кары амялы).
ВІСЦЭРАЛЬНЫ (ад лац. viscera = ваіггробы) — які адносіцца да ўнутраных органаў чалавека або жывёл (напр. в-ая мускулатура); параўн. парыетальны.
ВІСЦЭРАПТОЗ (ад лац. viscera = вантробы + -птоз) — мед. апускаіше вантробаў.
ВІТАЛІЗМ (фр. vitalisme, ад лац. vitalis = жыццёвы) — плынь у біялогіі, якая дапускае наяўнасць у жывьгх арганізмах асобай нематэрыяльнай жыццёвай сілы.
ВГГАЛІСТ (фр. vitaliste, ад лац. vitalis = жыццёвы) — паслядоўнік віталізму.
ВІТАЛЬНЫ (лац. vitalis) — біял. жыццёвы, які мае адносіны да жыццёвых з’яў (проціл. лятальны).
ВІТАМІНАЛОГІЯ (ад вітаміны + -логія') — навука пра вітаміны, іх будову, пашырэнне ў прыродзе і ролю ў працэсах жьшцядзейнасці.
ВІТАМШАПРАФІЛАКТЫКА (ад вітаміны + прафілакпіыка) — выкарыстанне вітамінаў з мэтай падярэдзіць развіццё вітаміннай недастатковасці.
ВІТАМПІАТЭРАПІЯ (ад вітаміны + тэрапія) — прымяпенне вітамінаў з лячэбнай мэтай пры захворваннях, выкліканых недахопам у арганізме вітамінаў.
ВІТАМІНЫ (ад лац. vita = жыццё + аміны) — 1) арганічныя рэчывы, неабходныя для нармальнай жыццядзейнасці арганізма чалавека і жывёл; 2) медыцынскія прэпараты, якія змяшчаюць такія рэчывы.
ВІТРАЖ (фр. vitrage, ад лац. vitrum = шкло) — малюнак або ўзор з каляровага шкла ў вокнах, дзвярах.
ВГТРАФІР (ад лац. vitrum = шкло + гр. porphyra = пурпур) — вулканічная горная парода, якая складаецца з вулканічнага шкла з невялікай прымессю інівых мінералаў.
ВІТРЫНА (фр. vitrine) — 1) спецьіяльнае акно ў магазіне для паказу тавараў; 2) зашклёная шафа, скрынка дая паказу розных прадметаў, экспанатаў.
ВІТРЫФІКАЦЫЯ (ад лац. vitrum = шкло + -фікацыя) — пераход
Б
вадкасці пры паніжэнні тэмпературы ў шклопадобны стан.
ВІТЫЛІГА (лац. vitiligo = лішай) — хранічнае захворванне чалавека, якое праяўляецца ва ўтварэнні на скуры бледных плям.
КНІГІ ОНЛАЙН
