Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ГАРМАНГРАВАЦЬ (ад гр harmonia = гармонія) — быць сугучным, адпавядаць чаму-н.
ГАРМАНІЧНЫ (гр. harmonikos) — 1) заснаваны на прынцыпах гармоніі (напр. г. рад); 2) стройны, мілагучны, зладжаны (напр. г. верш); 3) раўнамерны, рытмічны (напр. г-ыя ваганні).
ГАРМАНОІДЫ (ад гармон + -оід) — біялагічна актыўныя рэчывы, якія ўздзейнічаюць на многія фізіялагічныя працэсы ў арганізме як гармоны, але ўтвараюцца не ў залозах унутранай сакрэцыі, а ў іншых органах і тканках (напр. сакрацін, гістамін).
ГАРМАТА (польск. harmata, ад лац. armata) — артылерыйская зброя (марціра, гаўбіца і інш.) (напр. зенітная г.); с т р а л я ц ь з гармат па вераб’я х — траціць многа сіл на дробязныя справы.
ГАРМАТАН (ісп. harmatan, з афр. моў) — сухі гарачы паўн.-ўсх. вецер на Гвінейскім узбярэжжы Афрыкі, што дзьме зімой.
ГАРМАТЫЛА (н.-лац. hormoti1а) — каланіяльная зялёная водарасць сям. гармаіылавых, якая лрапляецца на вільготных скалах, у слізі іншых водарасцей, на падводных прадметах у стаячых вадаёмах.
ГАРМІЫУМ (н.-лацhormidium) — ніткаватая зялёная водарасць сям. улотрыксавых; вядома
некалькі прэснаводных, паветраных, глебавых відаў.
ГАРМОНАТЭРАПІЯ (ад гармоны + тэрапія) — метад лячэння прэпаратамі, якія змяшчаюць гармоны.
ГАРМОНІК (гр. harmonikos = гарманічны) — музычны інструмент, які складаецца са злучаных расцяжнымі рухомымі мяхамі дзвюх дэк з клавіятурай.
ГАРМОНГУМ (ням. Harmonium) — тое, што і фісгармонія.
ГАРМОНІЯ (гр. harmonia = сувязь, сугучнасць, зладжанасць) — 1) мілагучнасць, зладжанасць, прыемнасць гучання; 2) суразмернасць, узаемная адпаведнасць асобных якасцей, прадметаў, частак цэлага (напр. г. інтарэсаў); 3) аддзел тэорыі музыкі пра будову акордаў.
ГАРМОНЫ (гр. hormon = які рухае) — біялагічна актыўныя рэчывы, якія выдзяляюць у кроў залозы ўнутранай сакрэцыг, аказваюць мэтанакіраваны ўплыў на дзейнасць іншых органаў і тканак. ГАРМСІЛЬ (тадж. harmsel) — сухі гарачы вецер, які дзьме летам з поўдня ў перадгор’ях Капетдага і Зах. Цянь-Шаня.
ГАРНА (санскр. hama) — парнакапьітная жывёла сям. пустарогіх, якая пашырана на раўнінах Індыі.
ГАРНЕЦ (польск. gamiec) — мера сыпкіх рэчываў, што прымянялася на Беларусі да ўвядзення метрычнай сістэмы мер (3,28 л), а таксама пасудзіна такой ёмістасці.
ГАРНІЕРЫТ [фр. garnierite, ад J.Gamier = прозвішча фр. геолага (1839—1904)] — мінерал класа
сілікатаў зеленавата-жоўтага або зялёнага колеру; нікелевая руда.
ГАРШЗбн (фр. garni son) — вайсковыя часці, размепічапыя ў жім-н. населеным пункце, крэпасці або ўмацаваным раёне.
ГАРНІР (фр. ganur = упрыгожваць) — дабаўка да мясных і рыбных страў (агародніна, каша і інш.).
ГАРНІСАЖ (фр. gamissage) — цвёрды засцерагальны слой матэрыялаў, жі ўтвараецца на ўнутранай паверхні сценак некаторых металургічлых агрэгатаў у час іх інтэнсіўнага ахаладжэнпя.
ГАРНГГУР (фр. garniture) — 1) камплект, поўны набор прадметаў пэўнага прызначэння (напр. г. мэблі); 2) тое, што і касцюм 1.
ГАРШТУРА (ням. Gamitur, ад фр. garniture) — камплект друкарскіх шрыфтоў аднаго малюнка, але розных памераў і абрысаў.
ГАРбТА (ісп. garrote, ад garra = лапа, кіпцюр) — прылада катавання ў сярэдневжовай Іспаніі і Паргугаліі ў выглядзе абруча, які надзяваўся на шыю і сцягваўся вінтом.
ГАРПАГОН (фр. garpagon, ад Garpagon = імя персалажа камедыі Ж.-Б.Мальсра «Скупы») — перан. скнара.
ГАРПАКТЫЦЫДЫ (н.-лац. harpacticoida) — атрад весланогіх ракападобных; пашыраны ў морах і прэеных вадаёмах; служаць ежай ддя многіх рыб.
ГАРШУС (гал harpius) — цёмны гатунак каніфолі.
ГАРПІЯ (гр. Harpyіа = літар. выкрадальніца) — I) крылатая па-
чвара ў жаночым вобліку, дэман буры і смерці ў старажытнагрэчаскай міфалогіі; 2) буйная драпежная гтгушка сям. ясзрабіных, жая водзіцца ў Паўд. Амерыцы; 3) лятучая мыш, пашыраная ў Індыі і на Малайскім архіпелагу; 4) перан. злая, сварлівая жанчына.
ГАРГГУН (гал. harpoen) — 1) кап’ё на доўгім тросе для палявання на буйных марскіх жывёл і рыб; 2) страла з разрыўным наканечнікам для палявання на буйных марскіх жывёл, напр. на кітоў (прымяняецца спецыяльная гарпунная гармата).
ГАРСАЖ гл. карсаж.
ГАРСОН (фр garcon = літар. хлопчык) — афіцыянт рэстарана або кафэ, а таксама пасыльпы пры атэлі ў Францыі.
ГАРСЭТ (польск. gorset, ад фр. corset) — 1) шырокі пругкі пояс, жі носяць пад сукеігкай для надання стройнасці фігуры; 2) частка беларускага народнага жаночага касцюма ў выглядзе безрукаўкі; 3) бандаж, які носяць на верхпяй частцы тулава пры скрыўленні пазваночніка.
ГАРТ (польск. hart, ад ням. hart = цвёрды) — 1) цвёрдасць, трываласць, жую набі>гвае метал пасля моцнага награвання і раптоўнаі а ахаладжэння; 2) перан. стойкасць, якая набываецца ў барацьбе з цяжкасцямі, выпрабаванпямі; 3) тое, што і гартблей.
ГАРТАВАЦЬ (польск. hartowac, ад пям. harten) — I) надаваць цвёрдасць, трываласць металу шляхам моцнага награвання і’раптоўнага ахаладжэнпя; 2) перан. ві>іхоўваць стойкасць, вы-
Г
нослівасць, здольнасць пераносіць цяжкасці.
ГАРТБЛЁЙ (ням. Hartblei = літар. цвёрды свінец) — сплаў свінцу і сурмы, які атрымліваецца як пабочны прадукт пры плаўленні свінцовых руд; выкарыстоўваецца для адліўкі друкарскіх шрыфтоў.
ГАРТЭНЗІЯ (лац. hortensis = садовы) — травяністая або кустовая расліна сям. каменяломнікавых з буйнымі суквеццямі розных колераў, пашыраная ва Усх. Азіі, Гімалаях, Амерыцы; на Беларусі выропічваецца як дэкаратыўная.
ГАРУА (ісп. gania) — густы туман на ціхаакіянскім узбярэжжы Паўд. Амерыкі, выкліканы ўплывам халоднага Перуанскага цячэння.
ГАРУС (польск. harus < ням. Нагras, ад фр. Arras = назва фр. горада) — 1) баваўняная тканіна палатнянага перапляцення з двухбаковай набіўкай; 2) кручаная каляровая шарсцяная пража для вьппывання, вязання і вырабу грубых тканін.
ГАРУСШКІ (лац. haruspex, ад этруск. harus = вантробы + лац. specere = назіраць) — жрацы ў Стараж. Рыме, якія варажылі па вантробах ахвярных жывёл і тлумачылі з’явы прыроды.
ГАРЦАВАЦЬ (польск, harcowac, ад ст.-чэш. harcovati) — 1) па-маладзецку ездзіць вярхом, красуючыся спрытнай пасадкай; 2) гулліва бегчы, падбрыкваючы, або падскокваць на месцы (пра каня).
ГАРЦЫШЯ (н.-лац. garcinia, ад Gare in = прозвішча фр. баташка) — вечназялёная дрэвавая або
кустовая расліна сям. клюзіевых, пашыраная ў тропіках Азіі і Афрыкі.
ГАРШНЭП (ням. Haarschnepfe = бакас) — невялікая балотная птушка атрада сеўцападобных;, аб’ект спартыўнага паляванпя.
ГАРЫГА (фр. garrigue, ад праванс, garriga = пустка) — зараснікі нізкарослых вечназялёных кустоў, карлікавых пальм і засухаўстойлівых траў на камяністых участках узбярэжжа Міжземнамор’я.
ГАРЫЗАНТАЛЬ (ад гарызонт) — 1) прамая лінія, паралельная плоскасці гарызонта; 2) лінія, якая злучае на карце пункты мясцовасці, размешчаныя на аднолькавай вышыні над узроўнем мора.
ГАРЫЗАНТАЛЬНЫ (ад гарызонт) — паралельны лініі гарызонта.
ГАРЫЗОНТ (гр. horizon, -ntos = які абмяжоўвае) — 1) лінія ўяўнага судакранання неба з зямной або воднай паверхняй; з н і к н у ц ь з гарызонгіа — перастаць з’яўляцца дзе-н.; 2) уся бачная навокал зямная паверхня; далягляд; 3) вялікі круг нябеснай сферы, плоскасць якога перпендыкулярная да вертыкальнай лініі ў месцы назірання; 4) перан. крут магчымасцей, перспектыва (напр. адкрыць новыя гарызонты ў навуцы); 5) перан. сума ведаў, кругагляд чалавека (чапавек з шырокім гарызонтам); 6) узровень вады ў рацэ, возеры, глебе; 7) пласт адкладанняў горных парод, які ўмоўна вылучаецца па якой-н. прымеце (колеры, складзе, наяўнасці руд і інш.); 8) сукупнасць горных выра-
батак, размешчаных на адным узроўні.
ГАРЫЛА (англ. gorilla, з афр. моў) — самая буйпая чалавекападобная малпа, якая водзіцца ў экватарыяльнай Афрыцы.
ГАРЭЛЬЕФ (фр. haut-relief = літар. высокі рэльеф) — від скульптуры, у якой фігура выступае на плоскай паверхні болып як на палавіну свайго аб’ёму.
ГАРЭМ (тур. harem, ад ар. haram = забароненае месца) — 1) жаночая палавіна дома ў мусульман', 2) жонкі і наложніцы багатага мусульманіна, 3) група самак вакол адпаго самца ў перыяд спаравання ў палігамных жывёл.
ГАСКАНАДА (фр. gasconnade, ад Gascogne = назва фр. правінцыі) — абазначэнне выхваляння, пахвальбы ў французскай літаратуры.
ГАСШТАЛІЗМ (ад лац. hospitalis = гасцінны) — сіндром паталогіі дзіцячага псіхічлага і асобаснага развіцця як вынік аддзялення дзіцяці ад маці і яго ранняй інстытуалізацыі.
ГАСТАРБАЙТАР (ням. Gastarbeiter = рабочы-эмігрант) — замежны рабочы, які прыцягваецца на працу Тірамыслова развітымі краінамі, пераважна са слабаразвітых краін.
ГАСТРА(гр. gaster, -tros = страўпік) — першая састаўная частка складаных слоў, якая паказвае на адносіны да страўніка.
ГАСТРАВАСКУЛЯРНЫ (ад гастра+ лац. vasculum = сасуд) — які адносіцца да стрававальнай сістэмы ў медуз і грэбнявікоў.
ГАСТРАЗОІДЫ (ад гастра+ гр. zoon = жывёліна + -оід) — асобіны ў калоніях кішачнаполасцевых жывёл падкласа сіфанафораў, якія выконваюць функцьпо стрававання.
ГАСТРАШТЭСТЫНАЛЬНЫ (ад гастра+ лац. intestinum = кішка); г-ыя гармоны — група біялагічна актыўных рэчываў пептыднай (гл. пептыды) прыроды, якія выпрацоўваюцца ў слізістай абалонцы страўнікава-кішачнага тракта пазваночных і ўдзельнічаюць у рэгулявапні дзейнасці стрававальнай сістэмы.
ГАСТРАЛГІЯ (ад гастра+ гр. algos = боль) — схваткападобныя болі ў вобласці страўніка галоўным чынам пры яго захворваннях, неўрозах.
ГАСТРАЛЁР (ад гастролі) — 1) артыст, які прыехаў на гастролі’, 2) перан. чалавек, які часта мяняе месца работы.
ГАСТРАНОМ (фр. gastronome, ад гр. gaster, -tros = страўнік + nomos = закон) — 1) прадуктовы магазін; 2) тое, што і гурман.
ГАСТРАНОМІЯ (фр. gastronomie, ад гр. gastronomia) — 1) харчовыя прадукты высакаякаснага прыгатавапня (напр. рыбная г.); 2) тонкае ведапне кулінарнага майстэрства.
ГАСТРАПОДЫ (н.-лац. gastropoda, ад гр. gaster, -tros = страўнік + pus, podos = нага) — клас малюскаў, арганізмы з асіметрычным целам, укрытым ракавінай, якое складаецца з галавы, вантробнага мяшка, нагі; пашыраны ў морах, прэсных водах і на сушы; бруханогія.
ГАСТРАПОР (адгастра+ -nop) — тое, піто і бластапор.
ГАСТРАПТбз (ад гастра+ -птоз) — апусканне страўніка, якое адбываецца пры рэзкім схудненні, паўторнай цяжарнасці.
ГАСТРАСКАІПЯ (ад гастра+ -скапія) — метад даследавання страўніка пры дапамозе гастраскопа.
КНІГІ ОНЛАЙН
