Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ГЕКІСТАТЭРМЫ (ад гр. hekistos = наймепшы + -тэрмы) — расліпы халоднага клімату.
ГЕКОНЫ (н -лац. gekkonidae, ад малайск. geko) — сямейстна яшчарак з будовай пальцаў, прыстасаванай да поўзаітя па гладкіх сце-
нах; пашыраны пераважна ў тропіках і субтропіках.
ГЕКСА(гр. heks = шэсць) — першая састаўная частка складапых слоў, якая адпавядае па значэнні слову «шэсць».
ГЕКСАГАНАЛЬНЫ (ад гексагон) — шасцівугольны.
ГЕКСАГЁН [ад гекса+ н.-лац. (oxy)gen(ium) = кісларод] — выбуховае рэчыва, бясколерны крышталічны парашок, які выкарыстоўваюкь у капсулях-дэтанатарах.
ГЕКСАГбн (гр. heksagonos = шасцівугольны) — шасцівугольнік.
ГЕКСАЗАМІНЫ (ад гексозы + аміны) — вытворныя простых цукроў, якія належаць да амінацукроў.
ГЕКСАЗАНЫ (ад гексозы) — поліцукрыды, малекулы якіх пабудаваны з вялікай колькасці гексозных дадаткаў (крухмал, глікаген і іпш).
ГЕКСАКІНАЗА (ад гекса+ кіназы) — фермент групы кіназаў, які змяшчасцца ў жывёльпых тканках, у клубпях бульбы.
ГЕКСАМЕТЫЛЕНДЫЯМШ (ад гекса+ метылен + дыямін) — аргашчнае злучэшіе, бясколернае крышталічнае рэчыва са слабым аміячным пахам; выкарыстоўваецца для сінтэзу поліамідаў, поліурэтанаў.
ГЕКСАМЕТЫЛЕНТЭТРАМІН (ад гекса+ метылен + гр. tetras = чатыры + аміны) — тое, пгго і уратрапін
ГЕКСАН (ад гр. heks = шэсць) — насычапы вуглевадарод, які змяпічае ў малекуле посць атамаў
вугляроду, бясколерная вадкасць; выкарыстоўваецца як растваральнік.
ГЕКСАПЛОІД (ад гр. heks = шэсць + aploos = просты + -оід) — клетка або асобіна, якая мае шэсць поўных набораў храмасом.
ГЕКСАФЕРЬІТЫ (ад гекса+ ферыты) — ферыты з гексаганальнай крышталічнай структурай.
ГЕКСАХЛАРАН (ад гекса+ хлор) — арганічнае рэчыва, моцны яд для знішчэння насякомых — шкодііікаў сельскагаспадарчых культур.
ГЕКСАХЛОРБЕНЗОЛ (ад гекса+ хлорбензол) — ядахімікат, які прымяняюць для пратраўлівання насення сельскагаспадарчых культур супраць узбуджальнікаў хвароб.
ГЕКСАХЛОРБУТАДЫЙН (ад гекса+ хпор + бутадыен) — ядахімікат, які выкарыстоўваецца ддя барацьбы з філаксерай у грунце.
ГЕКСАХЛОРЭТАН (ад гекса+ хлор + этан) — хімічны прэпарат, які выкарыстоўваецца ў медыцьпіе для лячэння гельмінтозаў, а таксама ў хімічнай прамысловасці для вырабу пластмас, як дымаўтваральнік і інш.
ГЕКСАХОРД (гр. heksachordos = шасціструнны) — шасціступеііьчаты музычны гукарад.
ГЕКСАЭДР (гр. heksaedros = шасцнранны) — замкнуты шасціграннік (напр. пяцівугольная піраміда); правільны гексаэдр — куб.
ГЕКСАЭДРЫТ (ад гексаэдр) — жалсзііы метэарыт, у структуры
якога пераважаюць крышталі шасціграіпіай формы (гексаэдры).
ГЕКСЕНАЛ (ад гр. heks = піэсць) — лекавы прэпарат, наркотык, які выкарыстоўваецца ддя ўнутрывеннага наркозу і як супрацьсутаргавы сродак.
ГЕКСІТЫ (ад гр. heks = шэсць) — шасціатамныя спірты, бясколерныя крышталічныя рэчывы, салодкія на смак, якія змяшчаюцца ў раслінах, пладах, водарасцях.
ГЕКСОД [ад гр. heks = шэсць + (электр)од] — электронная лямпа з шасцю электродамі (анод, Kamod і 4 сеткі), якая выкарыстоўваецца ў радыётэхніцы для пераўтварэіпія частаты ваганняў.
ГЕКСОЗАФАСфЛтЫ (ад гексозы + фасфаты') — складаныя эфіры, утвораныя з гексозаў і фосфарнай кіслаты, якія з’яўляюцца прамежкавымі прадуктамі вугляводнага абмену ў чалавека, жывёл і мікраарганізмаў.
ГЕКСОЗЫ [ад гр. heks = шэсць + (глюк)оза\ — вугляводы групы монацукрыдаў, якія змяшчаюць 6 атамаў вугляроду (наіір. глюкоза, фруктоза) і знаходзяцца ў арганізме чалавека, жывёл і раслін у вольным стане і ў складзе поліцукрыдаў.
ГЕКСОНІЙ (ад гр. heks = нпсць) — лекавы прэпарат, які выкарыстоўваецца для лячэшія сасудзістых спазм, пры гіпертанічнай хваробе.
ГЕКТА(ад гр. hekaton = сто) — першая састаўная частка складаных слоў, якая выражае паняцці «сто», «у сто разоў».
ГЕКТАВАТ (ад гекпіа+ вапі) — адзінка вымярэння магутнасці
г
электрычнага току, роўная 100 ватам.
ГЕКТАГРАМ (ад гекта+ грам) — адзінка масы або вагі ў метрычнай сістэме мер, роўная 100 грамам.
ГЕКТАГРАФІЯ (ад гекта+ -графія) — спосабы атрымання копій тэксту і ілюстрацый пры дапамозе гектографа.
ГЕКТАКОТЬІЛЬ (ад гекта+ гр. kotyle = прысоска) — шчупальца галаваногіх малюскаў, якое выконвае функцыю капулятыўнага органа.
ГЕКТАЛІТР (ад гекпіа+ літр) — мера вадкасцей або сыпкіх рэчываў у метрычнай сістэме мер, роўная 100 літрам.
ГЕКТАМЕТР (ад гекта+ метр) — мера даўжыні ў метрычнай сістэме мер, роўная 100 метрам.
ГЕКТАП’ЕЗА (ад гекта+ п’еза) — адзінка ціску, роўная ціску 100 стэнаў на 1 м~.
ГЕКТАР (ад гекпіа+ ар) — мера плошчы ў метрычнай сістэме мер, роўная 100 арам, або 10 000 м‘.
ГЕКТ ОГРА Ф (ад гекпіа+ -<раф) — спрошчаны друкарскі апарат для атрымання копій з надрукаваііага або напісанага тэксту і ілюстрацый.
ГЕЛАБІЁНТЫ (ад rp. helos = балота + біёнпіы~) — жывыя арганізмы, пгго насяляюць балоты (напр. гелафіты).
ГАЛАЗІНАСПОРА (н.-лац. gelasinospora) — сумчаты ірыб сям. сардарыевых, які развіваецца на глебе, пюі.
ГЕЛАФІТЫ (ад гр. helos = балота + -фіты) — балотныя расліпы
(напр. асокі, шальнік трыпутнікавы і інш.); гл. гіграфіты.
ГЕЛАФОРА (н.-лац. helophora)— павук сям. лініфіідаў, які жыве ў мяшапых і лісцевых лясах, на глебе і травяністых раслінах.
ГЕЛЕШУМ (н.-лац. helenium) — гравяністая расліна сям. астравых з ланцэнтным чаргаваным лісцем і жоўтымі або чырванаватымі кветкамі ў суквеццях, пашыраныя ў Паўн. і Цэнтр. Амерыцы; на Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўная.
ГЕЛЕПОЛЬ (гр. helepolis, ад helein = браць + polis = горад) — перасоўная шматпавярховая драўляная вежа, якая ў старажытнасці выкарыстоўвалася пры асадзе крэпасцей.
ГЕЛЕР (чэш. haler, ням. Heller) — 1) разменная манета Чэхаславакіі, роўная '/іоо кроны, 2) размешіая мане'га Германіі (13—19 ст ), Аўстра-Венгрыі (1892—1918), Аўстрыі (1918—1924).
ГЕЛЕРТЭР (ням. Gelehrter) — кніжн. вучоны з чыста кніжііымі, адарванымі ад жыцця і праісіычнай дзейнасці ведамі; схаласт, начотчык.
ГЕЛІ (ад лац. gelo = застываю) — дысперсныя сістэмы, якія ўтвараюцца ў калоідных растворах пры паступовай каагуляцыі (напр. жэлацінавы студзень, сталярны клей).
ГЕЛІАКТЬІЧНЫ (гр. heliakos) — сонечны, г. у с х о д — усход зоркі ў праменнях ралііпняй зары, незадоўга да ўсходу Сонца.
ГЕЛІЁЯ (гр. heliaia) — суд прысяжных у Стараж. Афінах.
ГЕЛІЁГРАФ (ад гр. helios = сонца + -граф) — 1) аўтаматычны апарат для запісу працягласіц сонечнага свячэння, 2) тэлескоп з фотаапаратам, прызначапы для фатаграфавання Сонца.
ГЕЛІЁМЕТР (ад гр. helios = сонца + -метр) — астранамічпы інструмент для вымярэння бачііых дыяметраў нябесных свяцілаў, a таксама невялікіх вуглоў на нябеснай сферы.
ГЁЛІЙ (гр. helios = сонца) — хімічны элемент, самы лёгкі пасля вадароду інертны газ без колеру і паху.
ГЕЛІКАБАЗІДЫЙ (н.-лац. helicobasidium) — базідыяльны грыб сям. аўрыкулярыевых, які развіваецца на гнілой драўніне, на каранях многіх кармавых і агародных культур
ГЕЛІКАНІДЫ (н.-лац. heliconidae) — сямейства матылькоў з яркім малюнкам на чорных крылах; пашыраны пераважна ў ірошках Гіаўд. Амерыкі.
ГЕЛІКАГГРЫЁН (ад гр. heliks, -ikos = спіраль + prion = піла) — выкапнёвая акулападобная рыба, якая была пашырана ў палеазоі.
ГЕЛІКАПТЭР (ад гр. heliks, -ikos = спіраль + -птэр~) — устарэлая назва верталёта.
ГЕЛІКАСТЫЛ (н.-лац. helicostylum) — ніжэйшы грыб сям. тамнідыевых, які развіваецца ў глебе і на экскрэментах жывёл.
ГЕЛІКОІД (ад гр. heliks, -ikos = спіраль + -oz'd) — мат. паверхня, ашсаная крывою, якая паварочваецца вакол нерухомай восі з нязменнай вуглавой хуткасцю і адна-
часова перамяшчаецца ўздоўж восі абароту з пастаяннай хуткасцю. ГЕЛІкдн (гр. helikon) — медны басовы духавы музычны інструмент.
ГЕЛШЬІДЫ ( н.-лац. helicidae) — сямейства наземпых .малюскаў пашыраны ў лясах Еўропы, Малой Азіі, Паўн. Афрыкі.
ГЕЛІЯ(гр. helios = Сопца) — першая састаўная частка складаных слоў, якая выражае паняцці «сопца», «сонечны».
ГЕЛІЯБІЁНТЫ (ад гелія+ біёнты) — віды расліннага і жывёльнага свету, якія аддаюць перавагу месцам, асветленым сонечным святлом (геліяфілы, геліяфіты).
ГЕЛІЯБІЯЛбгіЯ (ад гелія+ біялогія) — раздзел біяфізікі, які вывучае ўплыў змен акгыўнасці Сонца на зямныя арганізмы.
ГЕЛІЯГЕАФВІКА (ад гелія+ геафізіка') — навука, якая вывучае ўгшыў працэсаў, што адбываюцца на Сонцы, на геафізічпыя з’явы.
ГЕЛІЯГРАВЮРА (ад гелія+ гравюра) — спосаб узнаўлення малюнкаў, пры якім друкарская форма рыхтуецца з прымяненнем фагаграфічнага і хімічнага працэсаў.
ГЕЛІЯГРАМА (ад гелія+ -грама) — адбітак Сонца, атрыманы пры дапамозе геліёграфа.
ГЕЛІЯГРАФІЧНЫ (ад гелія+ гр. grapho = пішу) — звязапы з апісаннем Сонца; г-ыя к a а р д ы н а т ы — велічыні, пры дапамозе якіх вызначаюць размяшчонне ггунктаў на паверхні Сонца.
ГЕЛІЯГРАФІЯ (ад гелія+ -графія) — спосаб а грымання фатаіра-
Г
фій Сонца нры дапамозе геліёграфа
ГЕЛІЯДОР (ад гелія+ фр. dore = залацісты) — мінерал, празрыстая жоўтая разнавіднасць берылу.
ГЕЛІЯКАНЦЭНТРАТАР (ад гелія+ лац. con = з, разам + centrum = асяроддзе) — устройства дая канцэнтрацыі прамяністай энергіі Сонца, якое складаецца з сістэмы ўвагпутьгх люстэркаў або збіральных лінз.
ГЕЛІЯЛІТЫДЫ (н.-лац. heliolitoidea) — падклас вымерлых каланіяльных беспазваночных жывёл класа каралавых паліпаў; жылі ў сярэдпім ардовіку — сярэднім дэвоне.
ГЕЛІЯМІЦЫН (ад гелія+ -міцын) — лекавы прэпарат, антыбіётык, які выкарыстоўваецца для лячэіпія інфіцыраваных ран, піядэрміі і інш.
ГЕЛІЯСКОП (ад гелія+ -скоп) — тэлескоп ддя візуальнага вывучэння паверхні Сонца.
ГЕЛІЯСТАНЦЫЯ (ад гелія+ станцыя) — электрычная сілавая станцыя, якая працуе ад энергіі сонечных прамянёў.
ГЕЛІЯСТАТ (ад гелія+ -стат) — астранамічны прыбор, у якім пры дапамозе гадзіннікавага механізма люстэркі паварочваюцца так, што адбітыя ад іх сонечныя прамяні захоўваюць нязменны кірунак.
ГЕЛІЯТАКСІС (ад гелія+ таксісы) — рухальная рэакцыя раслінных і прасцейшых жывёльных арганізмаў у адказ на дзеянне сонечнага святла; разнавіднасць фотатаксісу.
ГЕЛІЯТРАГПЗМ (ад гелія+ трапізм) — уласцівасць раслін рэагаваць рухам, наваротам на дзеянве сонечпаі а святла (гл. гаксама фопштрапізм).
ГЕЛІЯТРАШН (ад геліятроп) — арганічнае злучэіше, бясколернае крьшггалічнае рэчыва з пахам геліятропа; выкарыстоўваецца ў парфумерыі.
ГЕЛІЯТРОП (ад гелія+ -тропы) — 1) дэкаратыўная раслша сям. агурочпікавых з ліловымі або белымі пахучымі кветкамі; 2) мінерал зялёнага колеру з чырвонымі крапінкамі, разнавіднасць халцэдону', служыць матэрыялам для дробных мастацкіх вырабаў; 3) параіпок ддя фарбавання тканін у фіялетавы колер; 4) геадэзічны інструмент дая дакладнага вымярэння гарызантальных вуглоў.
КНІГІ ОНЛАЙН
