Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 1
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ГЕМАТЫТ (гр. haimatites = крывавы) — мінерал класа вокіслаў і гідравокіслаў чорнага або вішнёва-чырвонага колеру; жалезная руда.
ГЕМАТЭРАШЯ (ад гема+ тэрапія) — метад лячэшія ўвядзеннем хвораму крыві (уласнай ці донарскай), а таксама прэпаратаў, прыгатаваііых з крыві, напр. гематагену.
ГЕМАФШІЯ (ад гема-+ -філія) — спадчыннае захворванне, якое характарызуецца схільнасцю да крывацёкаў з прьгчыны паніжэння здольнасці крыві згусаць.
ГЕМАЦШ (ад гр. haima, -atos = кроў) — жалезазмяшчальны пігмент крыві, прадукт акіслення гема.
ГЕМАЦЫТАБЛАСТЫ (ад гемацыпіы + -бласты') — клеткі крывятворных органаў чалавека і пазваночпых жывёл, з якіх утвараюцца эрытрагіыты і лейкацыты.
ГЕМАЦЫТЫ (ад гема+ -цыты) — клетачныя элемеіггы крыві (эрытрацыты, лейкацыты, трамбацыпіы, амёбацыты).
ГЕМАЦЫЯШН (ад гема+ гр kyanos = цёмна-сіііі) — дыхальны пігмент гемалімфы малюскаў, выпіэйшых ракападобных і некаторых павукападобных, які забяспечвае транспартавашіе кіслароду ў арганізме.
ГЕМЕЛАЛОГІЯ (ад лац. gemellus = парны + -логія) — галіна біялогіі і медыцыны, якая вывучае па-
г
ходжанне блізнят і аналізуе іх падабенства і адрозненні з пункту погляду генетыкі, марфалогіі, фізіялогіі і псіхалогіі.
ГЕМЕРАЛОПІЯ (ад гр. hemera = дзень + alaos = сляпы + ops, opos = зрок) — разлад зроку, які характарызуецца зніжэннем светлавой адчувальнасці; назіраецца пры некаторых захворваннях вачэй, недахопе вітаміну Л ў арганізме; курыная слепата.
ГЕМЕРАФІЛЫ (ад гр. hemera = дзень + -філ) — віды жывёл і раслін, якія жывуць пераважна ў згуртаванпях культурных раслін (аграбіяцэнозах).
гемерафЬбы (ад гр. hemera = дзень + -фоб) — віды жывёл і раслін, якія пазбягаюць згуртаванняў культурных раслін.
ГЕМІ(гр. hemi= паў-) — прэфікс, які азначае «напалавіну, напалову».
ГЕМІАНАПСІЯ (ад гемі+ гр. an = без + opsis = зрок) — выпадзенне ў кожпым воку палавіны поля зроку, што назіраецца пры арганічных захворваннях нервовай сістэмы, кровазлінці ў мозг, траўмах і IIШІ.
ГЕМІАНЕСТЭЗІЯ (ад гемі+ анестэзія') — страта адчувалыіасці на адной палавіне цела, якая з’яўляецца ў выніку парушэння праводнасці адчувальных нерваў.
ГЕМІАПІЯ (ад гемі+ гр. ops = вока) — захаванне палавіны зроку ў воку пры геміанапсіі.
ГЕМІАРТРОЗ (ад гемі+ гр. arthron = сустаў) — пераходнае ад неперарыўнага да перарыўнага
Г
сустава злучэнне касцей (напр. лоннае злучэнне).
ГЕШАСКАШЦ^ТЫ (н.-лац. hemiascomycetidae) — падклас аскаміцэтаў, для якога характэрна фарміраванне аскаў непасрэдна на міцэліі; пашыраны па ўсім зямным шары; пераважна сапратрофы, некаторыя — паразіты раслін, жывёл і чалавека; галасумчатыя грыбы.
ГЕМІАТРАФІЯ (ад гемі+ атрафія) — атрафія палавіны органа або цела пры некаторых захворваіпіях (напр. г. твару).
ГЕАПГІЛ&Я (ад гемі+ гр. hyle = лес) — вільготны вечназялёны або змешаны лес на чырвона-бурых, жаўтазёмных і чырваназёмных глебах у субтрапічных і часткова ў трапічных і ўмераных зонах.
ГЕМІЗІГ6ТА (ад гемі+ зігота) — дьтлоідны арганізм, у якога ёсць толькі адна доза пэўных reHay.
ГЕМІЗТГбтНАСЦЬ (ад гемізігота) — наяўнасць адзінарнага набору генаў у гаплоідных арганізмах.
ГЕМІКРАШЯ (ад гемі+ гр. kranion = чэрап) — тое, што і мігрэнь.
гемікрустАцэі (ад гемі+ лац. crustata = малюскі, якія маюць панцыр) — клас вымерлых прымітыўных членістаногіх, якія былі пашыраны ў палеазоі.
Г ЕМІКРЬШТАФІТЫ (ад гемі+ крыптафіты) — расліны, у якіх пупышкі аднаўлення зімуюць на ўзроўні глебы, а надземныя часткі адміраюць (напр. фіялка, віка, многія шматгадовыя травы).
ГЕМІКСЕРАФІТЫ (ад гемі+ ксерафіты) — расліны засушлівых мясцін, якія не пераносяць працяглага абязводжвання і маюць карані, цгго дасягаюць грунтавых вод.
ГЕМТМАРФІТ (ад гемі+ гр. morphe = выгляд) — тое, што і каламін.
ГЕМІМЕРЫДЫ (н -лац. hemimerida) — атрад насякомых, якія з’яўляюцца эктапаразіталй грызуноў; паіпыраны ў экватарыяльнай Афрыцы.
ГЕМІМЕТАБАЛІЗМ (ад гемі+ метабапізм) — няпоўнае пераўтварэнне пры развіцці, уласцівае часцей нізкаарганізаваным групам жывёл.
ГЕМІМЕТАБАЛІЯ (ад гемі+ метабалія) — тое, пгго і геміметабалізм.
ГЕМЕМЕТАМАРФОЗА (ад гемі+ метамарфоза) — тое, што і геміметабалізм.
ГЕМІН (ад гр. haima = кроў) — салянакісльг гемацін, рэчыва, якое ўтвараецца пры ўздзеянні салянай кіслаты на гемаглабін крыві; вызначэнне на гемін выкарыстоўваецца ў судовай практыцы.
ГЕМІНАТЫ (ад лац. geminare = падвойваць) — лінгв. падоўжаныя зычныя.
ГЕМІНЕЛА (н.-лац. geminella) — ніткаватая зялёная водарасць сям. улотрыксавых, якая трапляецца ў планктоне прэсных вадаёмаў.
ГЕМТПАРгіЗ (ад гемі+ гр. paresis = аслабленне) — аднабаковы няпоўігы параліч мышцаў, які ўзнікае пры паражэннях галаўіюга мозга.
ГЕМШЛЕГІЯ (ад гемі+ гр plege = удар) — параліч правай або левай палавіны цела, напр. пасля інсульту, пры пухлінах мозгу і ііпп.
ГЕМІСФЁРА (ад гемі+ сфера) — 1) зямное або нябеснае паўшар’е; 2) анат. паўшар’е галаўнога мозга.
ГЕМІЦЫКЛІЧНЫ (ад гемі+ гр kyklos = круг); г-ая к в е т к a — кветка, у якой адны часткі размсшчаны па спіралі, іншыя кругамі (наіір. у ворлікаў).
ГЕМІЦЭЛЮЛОЗЫ (ад гемі+ цэлюлоза) — група высокамалекулярных вугляводаў расліннага паходжання.
ГЕМЛАК (аіігл. hemlock) — вечназялёнае хвойнае дрэва сям. сасновых, пашыранае ў Паўн. Амерыцы.
ГЕМОЛІЗ (ад гема+ -ліз) — працэс распаду эрытрацытаў крыві чалавека і жывёл і выхаду з іх гемаглабіну ў крывяную плазму, што найбольш часта адбываецца пры атручванні хімічнымі рэчывамі (напр. гематаксінаш).
ГЕМОМЕТР [ад гема(глабін) + -ліет/і] — прыбор для вызначэння колькасці гемаглабіну ў крыві.
ГЕМОНХУС (н.-лац. haemonchus) — гельмінт класа немапюдаў, паразіт маладняку авечак, узбуджальнік геманхозу.
ГЕМПШЫРЫ (ад англ. Hempshire = назва графства ў Англіі) — парода мяса-воўнавых авец, выведзеная ў 19 ст. ў Англіі.
ГЕМУЛЫ (лац. gemmula, ад gemma = пупышка) — унутраныя пупышкі большасці прэснаводных
г
і некаторых марскіх губак, якія служаць для размнажэння.
ГЕМЭРЫТРЬІН (ад гем + гр. erythros = чырвоны) — рэчывы, якія афарбоўваюць кроў кольчатых чарвей у ружовы колер.
ГЕН (гр. genos = род, паходжанне) — адзінка спадчыннага рэчыва, з дапамогай якога прымегы і ўласцівасці бацькоў перадаюцца нашчадкам; знаходзіцца ў храмасомах клетачнага ядра.
ГЕН (гр. genos = род, паходжанне) — другая састаўная частка складаных слоў, якая паказвае на сувязь з паняццямі «паходжанпе», «утварэпне».
ГЕНАГЕАГРАФІЯ (ад ген + геаграфія) — сумежны з генепіыкай і біягеаграфіяй кірунак даследаванняў, які выяўляе геаграфічнае пашырэнне і частоты алеляў, што вызначаюць асноўныя прыметы і ўласцівасці ў межах усяго або часткі арэала пэўнага віду арганізмаў. ГЕНАКОПІЯ (ад ген + копія) — спадчынпае змяненне фенатыпу арганізма, якое знешне падобна да другога спадчыннага змянсння, але абумоўлена іншымі генамі (параўн. фенакопія').
ГЕНАНЁМА (ад ген + гр. nema = нітка) — доўтая бакавая малекула, якая з’яўляецца асновай храмасомы і носьбітам спадчыннай інфармацыі.
ГЕНАТЫП (ад ген + тып) — спадчынная канстытуцыя арганізма, сукупнасць усіх яго генаў.
ГЕНАТЭІЗМ (ад гр. heis, henos = адзін, адзіны + theos = бог) — пераходная паміж політэізмам і монатэізмам форма рэлігійных вера-
ванняў, якая прызнае існаванне многіх багоў на чале з адным галоўным богам.
ГЕНАФОНД (ад ген + фонд) — сукупнасць усіх генаў адной папуляцыі арганізмаў.
ГЕНАЦЫД (ад ген + -цыд) — знішчэнне асобных груп насельніцтва па расавых, нацыянальных, этнічных, палітычных або рэлігійных матывах; арганічна звязана з фашызмам, расізмам і аналагічнымі рэакцыйнымі тэорыямі.
ГЕНДЭРСОШЯ (н.-лац hendersonia) — недасканалы грыб сям. сфероідных, які развіваецца на траве, кустах, сухіх галінках пладовых дрэў.
ГЕНЕАЛАГІЧНЫ (гр. genealogikos) — які мае адносіны да генеалогіі (напр. г-ая табліца, г-ая класіфікацыя моў).
ГЕНЕАЛОГІЯ (гр. genealogia) — I) дапаможная гістарычная дысцыпліна, якая вывучае паходжапне і сваяцкія сувязі гістарычпых асоб, родаў; 2) гісторыя чыйго-н. роду, радаслоўная (напр. г. К.Каганца); 3) паходжанне жывельных або раслінных родаў.
ГЕНЕАНОМІЯ (ад гр. genos, -neos = род + -номія) — раздзел сацыялогіі, які вывучае паходжанне і развіццё форм шлюбу і сям'і.
-ГЕНЕЗ (гр. genesis = паходжанне) — другая састаўная частка складаных слоў, якая паказвае на сувязь з папяццем «звязаны з працэсам паходжання, узнікнення».
ГЕНЕЗІС (гр. genesis) — паходжанне, працэс узнікнення і развіцця якой-н. з'явы.
ГЕНЕРАЛ (ням. General, ад лац. generalis = агульны, галоўны) — 1) воінскае званне вышэйшага каманднага саставу арміі, старшае за званне палкоўніка; 2) гіст. судовы выканаўца ў Вялікім княстве Літоўскім; галоўны возны, 3) тытул кіраўніка ордэна езуітаў, а таксама некаторых іншых каталіцкіх манаскіх ордэнаў.
ГЕНЕРАЛ-АДМІРАЛ (ад генерал + адмірал) — вышэйшы ваеннамарскі чын у Расіі 18—19 ст. генерал-адютАнт (ад генерал + ад 'ютант) — 1) ад’ютант у генеральскім званні пры імператары або фельдмаршале ў Расіі 18 ст.; 2) ганаровае званне выпіэйшых афіцэраў у свіце расійскага імператара ў 1908—1917 гг.
ГЕНЕРАЛ-АНШЭФ (фр. general en chef = галоўнакамандуючы) — генеральскае званне ў рускай арміі 18 ст.
ГЕНЕРАЛ-БАС (ням. Generalbass, ад іт. basso generale = лічбавы бас) — даўні спосаб лічбавага абазначэння ў нотным пісьме акордаў, калі лічбы ставіліся пад самай нізкай басовай партыяй.
ГЕНЕРАЛ-ГУБЕРНАТАР (ад генерал + губернатар) — 1) вышэйшая службовая асоба мясцовай адміністрацыі ў Расіі ў 1703—1917 іт.; 2) кіраўнік каланіяльнай адмінісірацыі ў былых калоніях і дамініёнах Вялікабрытаніі, Фраішыі і іяшых каланіяльных дзяржаў; 3) вышэйпіы прадстаўнік англійскага караля ў краінах, якія раней былі брытанскімі дамініёнамі.
ГЕНЕРАЛІЗАЦЫЯ (ад лац generalis = агульны, галоўпы) — 1) абагульнснне, лагічны пераход ад
прыватнага да агульнага; падпарадкаванне прыватных з’яў агульнаму прынцыггу; 2) пашырэнне хваробатворнага працэсу па ўсім арганізме або органе.
ГЕНАРАЛІСІМУС (лац. generalissimus = самы галоўны) — самае высокае воінскае званне ў шэрагу дзяржаў.
ГЕНЕРАЛІТЭТ (ням. Generalitat, ад лац. generalis = агульны, галоўны) — вышэйшы камандны састаў арміі; генералы.
ГЕНЕРАЛ-КВАТЭРМАЙСТАР (ад генерал + кватэрмайстар) — штабная пасада ў некаторых арміях (Англіі, Германіі і інш.).
КНІГІ ОНЛАЙН
