Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ТАНАТУС (н.-лац. thanatus) — павук сям. бакаходаў светла-карычневай афарбоўкі, з ружаватажоўтым брушкам, які жыве на глебе і ў траве.
ТАНБЎР гл. тамбур.
ТАНГА (ісп. tango) — парны бальны танец з энергічным рытмам, а таксама музыка да гэтага танца.
ТАНГАЖ (фр. tangage) — нахіл лятальнага апарата (самалёта, ракеты) або судна адносна яго галоўнай папярочнай восі ў палёце, плаваіші; падоўжны крэн.
ТАНГЕНС (лац. tangens = які датыкаецца) — мат. функцыя вугла, якая раўняецца адносіне катэта, што ляжыць супраць дадзенага вугла, да другога катэта ў прамавугольным трохвугольніку.
ТАШЕНС-БУСОЛЬ(ад піангенс + бусаль) — гальванометр, у якім велічыню току вызначаюць па адхіленнях магнітнай стрэлкі, што змяшчаецца ў цэнтры кругавога правадніка, дзе працякае вымяраемы ток.
ТАНГЕНСОІДА (ад тангенс + -оід) — мат. крывая лінія, якая графічна паказвае змяненне тангенса ў залежнасці ад змянення вугла.
ТАНГЕНЦЫЯЛЬНЫ (ад лац. tangens, -ntis = які датыкаецца) — мат. накіраваны па датычнай да дадзенай крывой лініі; т а е паскарэнне — адна з складаючых паскарэння, накіраваная па датычнай да траекторыі цела, што рухаецца з паскарэннем.
ТАНГІР (ням. Tangier) — палігр. жэлацінавая плёнка з рэльефным
малюпкам для атрымання тонавых участкаў у літаграфскай і цынкаграфскай рэпрадукцыі.
ТАНДЭМ (англ. tandem) — 1) двухмесны веласіпед, у якім сёдлы размешчаны адао за другім; 2) размяшчэнне аднародных машыц або іх частак у агрэгаце на адной восі, лініі.
ТАНД^Т (ад ням. Tand = бліскоткі) — дрэнная танная рэч, нізкаякасны выраб.
ТАНЕМА (эд тон) — лінгв. націск як сэнсаадрознівальная адзінка.
ТАНЕЦ (польск. taniec < чэш. taпес, ад ням. Tanz) — 1) від мастацтва, у якім асноўнымі сродкамі стварэішя вобразаў з’яўляюцца пластычныя рухі і рытмічныя змены пастаў цела чалавека; 2) сукупнасць рытмічных і пластычных рухаў, якія выконваюцца ў такт музыкі, а таксама музыка да гэтых рухаў; 3) мн. забавы, у час якіх удзельнікі робяць такія рухі, танцуюць.
ТАНЗІЛІТ (ад лац. tonsilla = міндалепадобная залоза) — запаленне паднябенных міндалін.
ТАНЗІМАТ (тур. tanzimat) — рэформы ў Асманскай імперыі ў 19 ст., якія садзейнічалі паскарэнню разлажэння феадальнага ладу ў Турцыі і зараджэнню капіталістычных адносін.
ТАНЗУРА (лац. tonsura = стрыжка) — выгаленае месца на макаўцы галавы духоўных каталіцкіх асоб.
ТАНІДЫ (ад танін') — дубільныя рэчывы, якія атрымліваюць з ду-
більных раслін (дуба, каштана, яліны, бярозы і інш.).
ТАНІН (фр. tanin) — арганічнае рэчыва белага або жаўтаватага колеру, якое выкарыстоўваецца ў дубільнай прамысловасці і медыцыне.
ТАНІЧНЫ1 (гр. tonikos = напяты, галасавы) — заснаваны на захаванні пэўнай колькасці націскаў у радку пры адвольнай колькасці ненаціскных складоў (напр. т-ая сістэма вершаскладання).
ТАШЧНЫ2 (ад тонус) — які мае адносіны да тонусу арганізма, асобных яго органаў.
-ТАШЯ (ад гр. tonos = напружанне) — другая састаўная частка складапых слоў, якая абазначае напружанне, ціск.
ТАНК (англ. tank) — 1) баявая гусенічная бранявая машына; 2) спецыяльна абсталяваны бак, цысгэрна для захоўвання і транспарціроўкі вадкасцей.
ТАНКА (яп. tanka = кароткая песня) — жанр японскай паэзіі, нерыфмаванае пяцірадкоўе, якое налічвае 31 склад і вызначаецца прыгажосцю і лаканічнасцю.
ТАНКАДРбМ (ад танк + -дром) — спецыяльна абсталяваная тэрыторыя для выпрабавання танкаў і для абучэння танкавых войск.
ТАНКЕР (англ. tanker, ад tank = цыстэрна) — наліўное судна для перавозкі вадкіх грузаў (нафты, кіслот і інш.).
ТАНКЁТКА (англ. tankette) — невялікі быстраходны танк, узброены адным або некалькімі кулямйтамі.
ТАНОГРАФ (ад гр. tonos = напружанне + -граф) — прыбор для вымярэння і графічнага запісу велічыні ўнутрывочнага ціску.
ТАНбМЕТР (ад гр. tonos = напружанне + -метр) — прыбор ддя вымярэння крывянога ціску, ціску ўнутры вачэй і танічнага напружапня мьпнцаў (параўн. сфігмаманометр)-, 2) прыбор для параўнання частаты ваганняў двух камертонаў.
ТАНТАЛ (н.-лац. tantalum, ад гр. Tantalos = імя міфічнага старажытнагрэчаскага цара, які быў асуджаны багамі на вечныя мукі за тое, што ўкраў у іх амброзію і нектар) — хімічны элемент, цвёрды тугаплаўкі метал шэра-стальнога колеру.
ТАНТАЛІТ (ад тантал + -літ) — мінерал класа вокіслаў і гідравокіслаў чорнага, буравата-чорнага колеру ; руда танталу.
ТАНЦАВАЦЬ (польск. tancowac, ад с.-в.-ням. tanzen) — 1) выконваць які-н. танец, прымаць удзел у танцы; 2) выконваць якую-н. партьпо ў балеце; 3) перан. не стаяць на месцы, пераступаць з нагі на нагу (пра коней).
ТАНЦКЛІС (ням. Tanzklasse) — школа танцаў, урок танцаў.
ТАНЦМАЙСТАР (ням. Tanzmeister) — 1) пастаноўшчык танцаў у тэатры або танцавальнай групе; 2) уст. настаўнік танцаў.
ТАНЦЬЕМА (фр. tantieme) — дадатковая плата членам праўленняў акцыянерных таварыстваў, страхавых кампаній, банкаў і іншых прадпрыемстваў, якая налічаецца з чыстага прыбытеу.
ТАПАГРАФІЯ (гр. topographia, ад topos = месца + grapho = піШў) — 1) раздзел геадэзіі, які займаецца вымярэннем паверхні зямлі і перадачай яе на планах і картах; 2) паверхня якой-н. мясцовасці і ўзаемнае размяпічэнне асобных яе частак, пунктаў.
ТАПАЗ (фр. topaze, ад гр. topazes) — мінерал класа сілікатаў, асобныя бліскучыя рознакаляровыя крьппталі якога выкарыстоўваюцца як каштоўныя камяні.
ТАПАЛОГІЯ (ад гр. topos = месца + -логія) — раздзел матпэматыкі, які вывучае якасныя ўласцівасці геаметрычных фігур, пгто не залежаць ад іх памераў і прамалінейнасці.
ТАІІАНІМІКА (ад гр. topos = месца + onyma = імя) — раздзел анамастыкі, які вывучае геаграфічныя назвы (назвы населеных пунктаў, рэк, азёр, гор, нізін і г.д.). ТАПАНІМІЯ (ад гр. topos = месца + onyma = імя) — сукупнасць геаграфічных назваў (назваў населеных пунктаў, рэк, азёр, гор, нізін і г.д ) якой-н. мясцовасці.
ТАПАСКОП (ад гр. topos = месца + -скоп) — прыбор для прасторавага даследавання біялагічных патэнцыялаў мозгу.
ТАПЕЗІЯ (н.-лац. tapesia) — сумчаты грыб сям. дэрматэцыевых, які развіваецца на гнілых пнях, ствалах, галінках дрэў.
ТАПЕНАНТ (гал. toppenant) — мар. снасць для падгрымлівання і паднімання гарызантальных і нахіленых рангоутаых дрэў (рэй, гікаў, гафеляў, стрэл і інш.).
ТАПЕТУМ (н.-лац. tapetum, ад гр. tapes = дыван, пакрывала) — унутраны, высцілальны слой клетак у спарангіях і пыльніках.
ТАПЁР (фр. tapeur, ад taper = стукаць) — музыкант, які іграў за грошы на танцавальных вечарах, a таксама піяніст, які суправаджаў сваёй ігрой дэманстрацыю нямых кінафільмаў.
ТАШЁКА (парт. tapioca, ад тупігуарані tipi oka) — 1) крухмалістае рэчыва, якое здабываецца з клубняў расліны маніёку, 2) мука або крупы з гэтага рэчыва.
ТАШНАМБЎР (фр. topinambour, ад парт. topinambo) — травяністая расліна сям. складанакветных з зубчастым лісцем, жоўіымі суквеццямі і прыдатнымі дая яды клубнямі, якая паходзіць з Паўн. Амерыкі; на Беларусі вырошчваецца як кармавая; земляная груша. ТАГПР (тупі-гуарані tapira) — буйная няпарнакапытная млекакормячая жывёла трапічных лясоў Паўд.-Усх. Азіі, Цэнтр. і Паўд. Амерыкі з выцятнутымі ў невялікі хобат верхняй губой і носам.
ТАШЧНЫ (ад гр. topos = месца) — мед. мясцовы; т а я д ы ягностыка — вызначэнне месцазнаходжання ачага хваробы.
ТАПОГРАФ (ад тапаграфія) — спецыяліст у галше тапаграфіі 1.
ТАІібШМ (ад тапанімія) — лінгв. уласная назва якога-н. геаграфічнага аб’екта (населенага пункта, ракі, возера і інш.).
ТАПЧАН (цюрк. tapcan) — 1) нізкі ложак з дошак на козлах; 2) пакаёвая шырокая лаўка, звычайна са спінкай.
TAP А (іт. tara, ад ар. tarha = вылічэнне) — 1) маяэрыял для ўпакоўкі і транспартаванпя прамысловых тавараў і сельскагаспадарчых прадуктаў (бочкі, мяшкі, скрынкі і інш.); 2) вага ўпакоўкі тавару, a таксама сродкаў перавозкі (напр. таварнага вагона).
тАрагата (венг. tarogato) — 1) венгерскі духавы музычны інструмент тыпу габоя з падвойнай трысцінкай (прыстасаваннем для гуказдабывання), роднасны зурне', 2) венгерскі духавы музычны інструмент тыпу сучаснага кларнета, але з канічным каналам ствала; выйшаў з ужытку.
ТАРАКАКАЎСТЫКА (ад гр. thoraks, -akos = грудзі + каўстыка) — аперацыя перапальвання зрашчэнняў паміж лёгкімі і грудной сценкай у хворых на туберкулёз.
ТАРАКАЛЬНЫ (ад гр. thoraks, -akos = грудзі) — мед. які адносіцца да грудной поласці, грудны (напр. т-ыя адіуліны).
ТАРАКАН (тат. tarakan) — насякомае чорнай або рыжай афарбоўкі з доўгімі вусамі, некаторыя віды якога водзяцца ў жыллі чалавека.
ТАРАКАПЛАСТЫКА (ад гр. thoraks, -akos = грудзі + ппастыка) — аперацыя выразання некалькіх рабрын з мэтай змены аб’ёму грудной клеткі.
ТАРАКАСКАПІЯ (ад гр. thoraks, -akos = грудзі + -скапія) — даследаванне плеўральнай поласці пры дапамозе таракаскопа.
ТАРАКАСКОП (ад гр. thoraks, -akos = грудзі + -скоп) — мед. інструмент з аптычнай і асвятляль-
най сістэмамі для даследавання плеўральнай поласці.
ТАРАКАТАМІЯ (ад гр. thoraks, -akos = грудзі + -тамія) — хірургічная аперацыя, ускрьіццё плеўральнай поласці праз грудную сценку.
ТАРАН (польск. taran, ад іт. taranto) — 1) прылада ў выглядзе бервяна з металічным наканечнікам, якой у старажытаасці разбівалі крапасныя сцены; 2) прамы ўдар, які робіць прабоіну; 3) від атакі, нанясенне ўдару носам карабля, вінтом самалёта, пярэдняй часткай танка па варожай машыне ў час бою.
ТАРАНТУЛ (іт. tarantola) — ядавіты павук сям. ліказідаў, пашыраны ў лесастэпавай і стэпавай зонах Еўразіі.
ТАРАНТ^ЛА (іт. tarantella, ад Taranto = назва горада) — італьянскі народны танец, які выконваецца ў хуткім тэмпе, а таксама музыка да гэтага танца.
ТАРАФ (рум. taraf) — румынскі і малдаўскі народны аркестр, які складаецца звычайна са скрыпкі, кобзы, цымбалаў, ная і бубна.
ТАРБАГАН (манг. tarbagan) — грызун роду суркоў, які пашыраны пераважна ў Цэнтр, Азіі; мангольскі сурок.
ТАРБАЗАЎР (ад гр. tarbos = прадмет страху + -заўр) — гіганцкі драпежны дыназаўр мелавога перыяду (гл. мезазой) з групы карназаўраў.
ТАРБАН (ад іт. tiorba) — украінскі і польскі струнны шчыпковы музычны інструмент, разнавіднасць тэорбы.
ТАРБАСЫ (якуцк. eterbes = абутак) — мяккія ботьі з аленевых шкур поўсцю наверх.
ТАРБЕРШТ [ад шв. Torbem Olaf Bergman = прозвішча шв. хіміка (памёр у 1784 г.)] — мінерал групы уранавых слюдак ізумрудна-зялёнага колеру; руда урану.
КНІГІ ОНЛАЙН
