Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ТЫФЛГГ (ад гр. typhlon = сляпая кішка) — запаленне сляпой кішкі.
ТЫФОІД (ад тыф + -оід) —уст. лёгкая форма брушнога тыфу.
ТЫФбн (гр. Typhon) — 1) стогаловая агнядышная пачвара ў старажытаагрэчаскай міфалогіі; 2) прыбор на маяках і суднах, які падае сігналы ў час туману.
ТЬІФУЛА (н.-лац. typhula) — базідыяльны грыб сям. рагацікавых, які паразітуе на злакавых, бабовых раслінах.
ТЫФУЛЁЗЫ (ад тыфула) — хваробы раслін, якія выклікаюцца грыбамі тыфуламі.
ТЫХАГЕНЕЗ (ад гр. tyche = выпадковасць + -генез) — эвалюцыя арганізмаў, заснаваная на выпадковых зменах.
ТЫХІУС (н.-лац. tychius) — жук сям. даўганосікаў, трапляецца на культурных і дзікарослых бабовых раслінах на палях, лугах, узлесках.
ТЫЯ(гр. theion = сера) — першая састаўная часлка складаных слоў, якая абазначае «сера», «серны».
ТЫЯБАКТЭРЫІ (&ц,тыя+ бактэрыі) — бактэрыі, здольныя акісляць серавадарод і іншыя адноўленыя злучэнні серьг, серабактэрыі.
ТЫЯКбл (н.-лац. thiocolum, ад гр. theion = сера) — 1) сінтэтычны матэрыял, падобны да каўчуку, які ідзе на выраб шлангаў, труб, ізаляцыі, правадоў і інш.; 2) лекавы прэпарат у выглядзе белага або ружовага парашку, які выкарыстоўваецца як адхарквальны сродак.
ТЫЯМІН (ням. Thiamin, ад гр. theion = сера + ням. Amin = амін) — вітамін Ві, анеўрын, водарастваральны вітамін, неабходны для нармальнай дзейнасці нервовай сістэмы.
ТЫЯРА (гр. tiara) — 1) галаўны ўбор старажытных персідскіх і асірыйскіх цароў; 2) галаўны ўбор рымскага папы.
ТЫЯСШРГЬІ (ад тыя+ спірты) — тое, што і меркаптаны.
ТЫЯСУЛЬФАТЫ (ад тыя+ сульфаты) — солі тыясернай кіслаты, выкарыстоўваюцца ў фатаграфіі, медыцыне, тэкстыльнай і скураной прамысловасці.
ТЫЯФЕН (ад тыя+ гр. phaino = свячу) — гетэрацыклічнае злучэнне, бясколерная вадкасць, якая валодае араматычнымі ўласцівасцямі; змяшчаецца разам з бензолам у каменнавугальнай смале; выкарыстоўваецца ў арганічным сінтэзе.
ТЫЯФЕНОЛ (ад тыя+ фенол) — сярністы аналаг фенолу; бясколерная вадкасць з непрыемным пахам; выкарыстоўваецца ў сінтэзе фарбавальнікаў, стабілізатараў сінтэтычных каўчукоў.
ТЭАБРАМЕН (ад лац. thea = чай + бром) — алкалоід, які змяшчаецца ў чаі, зернях какавы і выкарыстоўваецца як сасударасшыральны і мачагонны сродак.
ТЭАБРбМА (н.-лац. theobroma) — вечназялёнае дрэва сям. стэркуліевых, пашыранае ў трапічнай Амерыцы, у пладах якога змяшчаецца шматлікае насенне; адзін з відаў — какава.
ТЭАГбШЯ (гр. theogonia, ад theos = бог + gone = паходжанне) — сукупнасць міфаў аб паходжанні багоў.
ТЭАДАЛГГ (ням. Theodolit, фр. theodolite, ад. rp. theaomai = разглядаю + dolichos = доўгі) — геадэзічны інструмент для вымярэння на мясцовасці гарызантальных і вертыкальных вуглоў.
ТЭАДЫЦЭЯ (фр. theodicee, ад гр. theos = бог + dike = справядлівасць) — агульнае абазначэнне рэлігійна-філасофскіх дактрын, якія імкнуцца ўзгадніць ідэю добрага і ўсемагутнага бога з наяўнасцю зла на зямлі, апраўдаць бога як тварца і правіцеля свету наеуперак існаванню цёмных бакоў быцця.
ТЭАКРАТЫЯ (гр. theokratia, ад theos = бог + kratos = сіла, улада) — форма дзяржаўнага кіравання, калі палітычная ўлада ў краіне належыць духавенству.
ТЭАЛбгіЯ (гр. theologia, ад theos = бог + logos = вучэнне) — багаслоўе, рэлігійнае вучэнне, якое імкнецца абгрунтаваць рэлігійныя догмы і вераванні.
ТЭАРЭМА (гр. theorema) — навуковае палажэнне, ісціннасць, якая ўстанаўліваецца доказам.
т—
ТЭАРЭТЫЗАВАЦЬ (ад тэорыя) — 1) займацца тэарэтычнымі пытаіпіямі, ствараць тэорыю 2; 2) абстрактаа разважаць на тэарэтычныя тэмы без карысці для справы.
ТЭАРЭТЫК (гр. theoretikos = які даследуе, аглядае) — той, хто распрацоўвае тэарэтычныя ііытанні ў якой-н. галіне ведаў.
ТЭАРЭТЫЧНЫ (гр. theoretikos = які даследуе, аглядае) — 1) які засноўваецца на тэорыі, звязаны з тэорыяй; 2) які займаецца пытаннямі тэорыі (напр. т-ая фізіка).
ТЭАСдф (ад тэасофія) — паслядоўнік тэасофіі.
ТЭАСОФІЯ (гр. theosophia, ад theos = бог + sophia = мудрасць) — рэлігійна-містычнае вучэнне аб яднанні чалавечай душы з богам і аб магчымасці непасрэдных зносін з замагільным светам.
ТЭАТР (фр. theatre, ад гр. theatron = месца для відовішч) — 1) род мастацтва, спецыфічным сродкам выражэння якога з’яўляецца сцэнічнае дзеянне, ажыццёўленае акцёрамі перад гледачом; 2) установа, якая мае пэўны састаў артыстаў і ставшь спектаклі, а таксама будынак са сцэнай і залай, дзе адбываецца тэатральны паказ; 3) перан. месца, дзе разгортваюцца якія-н. значныя падзеі (напр. т. ваенных дзеянняў).
ТЭАТРАЛІЗАЦЫЯ (ад піэатральны) — прыстасаванне несцэнічнага твора для паказу ў тэатры; увядзенне ў твор элементаў сцэнічнага дзеяння.
ТЭАТРАЛЬНЫ (лац. theatralis) — 1) які мае адносіны да тэатра, звязаны з тэатрам (напр.
т-ая зала, т. сезон); 2) прызначаны для тэатра, для падрыхтоўкі акцёраў (напр. т-ая музыка, т-ая студыя); 3) характэрны для работаікаў тэатра (напр. т-ыя прыёмы); 4) перан. які вызначаецца тэатральнасцю (напр. т-ая поза).
ТЭАТРАМАНІЯ (ад тэатр + манія) — празмернае захапленне тэатрам.
ТЭАФЕДРЬІН (ад лац. thea = чай + эфедрын) — лекавы прэпарат, яю выкарыстоўваецца пры бранхіяльнай астме.
ТЭАФІЛІН (ад лац. thea = чай + гр. phyllon = лісток) — алкапоід, які змяшчаецца ў лісці чайнага куста і выкарыстоўваецца як сасударасшыральны і мачагонны сродак.
ТЭБАШ [ад н.-лац. (opium) thebaicum = опіум з ваколіц Фіў, старажытнаегілецкага мястэчка] — арганічнае злучэнне, алкалоід, які змяшчаецца ў опіуме, выкарыстоўваецца як сыравіна для вырабу лекавых прэпаратаў.
ТЭГЕНАРЫЯ (н.-лац. tegenaria) — павук сям. лейкавых, які жыве ў жылых памяшканнях і іншых пабудовах.
ТЭГМЫ (гр. tegma = аддзел) — групы аднолькава пабудаваных сегментаў, якія аб’ядноўваюцца ў аддзелы цела членістаногіх, напр. галава, грудзі, брушка.
ТЭГУЛА (лац. tegula = чарапіца) — цвёрдая, звычайііа трохвугольная пласцінка, якая адыходзіць ад мембраны, што злучае крыло з грудзьмі насякомых.
Т^ЗА (фр. these, ад гр. thesis) — тое, што і тэзіс.
ТЭЗАЎРАЦЫЯ (ад гр. thesauros = скарб) — накапленне золата як скарбу прыватнымі асобамі.
ТЭЗАЎРУС (гр. thesauros = скарб) — 1) сукупнасць паняццяў з пэўнай галіны навукі, накопленых чалавекам або калектывам; 2) аднамоўны (тлумачальны або тэматычны) слоўнік, які найболып поўна ахоплівае лексіку дадзенай мовы.
ТЭЗІС (гр. thesis) — 1) сцверджанне, якое патрабуе абгрунтавання; 2) палажэнне, якое коратка перадае адну з асноўных думак лекцыі, даклада; 3) літ. слабая частка стапы (параўн. арсіс).
ТЭІЗМ (ад гр. theos = бог) — рэлігійна-філасофскае вучэнне, якое грунтуецца на разуменні бога як абсалютнай асобы, што стварыла свет і дзейнічае ў ім (параўн. дэізм, пантэізм).
ТЭШ (фр. theine, ад. н.-лац. thea = чай) — тое, што і кафеін.
ТЭІСТ (ад тэізм) — паслядоўнік гэізму.
ТЭШДЫ (н.-лац. teiidae) — сямейства яшчарак, пашыраны ў Паўд. Амерыцы.
ТЭЙЛАРЫЗМ [ад англ. F. Taylor = прозвішча амер. інжынера (1856—1915)] — сістэма арганізацыі працы на прадпрыемствах, заснаваная на рацыяналізацыі вытворчасці, павелічэнні эфектыўнасці выкарыстаіпія тэхнікі, павышэнні інтэнсіўнасці працы рабочых.
ТЭЙЛЕРЫЁЗЫ (ад тэйлерыіды) — хваробы коней, буйііой рагатай жывёлы, авечак, коз, аленяў, якія выклікаюцца тэйлерыідамі.
ТЭЙЛЕРЫІДЫ (н.-лац. theileriidae, ад англ. Theiler = прозвішча англ. ветэрынарнага ўрача) — сямейства паразітных прасцейшых атрада піраплазмідаў, кровапаразіты коней, буйной рагатай жывёлы, авечак, коз, аленяў.
ТЭЙЛІНГІЯ (н.-лац. teilingia) — ніткаватая зялёная водарасць сям. дэсмідыевых, якая трапляецца ў прэсных водах.
ТЭКА (гр. theke = сховішча, ёмішча) — абалонка рознага паходжання ў раслін і жывёл, напр. створка панцыра дыятомавых водарасцей, ёмішча спор у мохападобных, ракавіна ў некаторых амёб, хітынавая абалонка ў гідроідных.
-ТЭКА (гр. theke = сховішча, ёмішча) — другая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае паняццям «сховішча», «ёмішча».
ТЭКАДОНТЫ (ад тэка + гр. odus, odontos = зуб) — атрад вымерлых паўзуноў падкласа архазаўраў з размешчанымі ў асобных ячэйках зубамі; жылі ў трыясе, сталі зыходнымі для дыназаўраў, птэразаўраў, кракадзілаў.
ТЭКАФОРА (н.-лац. thecaphoга) — базідыяльны грыб сям. устылягавых, які развіваецца на суквеццях і іншых органах травяністых раслін.
ТЭКбМА (н.-лац. tecoma, ад малайск. tekka) — кустовая расліна сям. бігноніевых, пашыраная ў тропіках і субтропіках; у Крыме і на Каўказе вырошчваецца як дэкаратыўная.
ТЭКС (ад лац. texo = тку, пляту) — адзінка лінейнай шчыльнасці валокнаў і ніцей, якая вызнача-
ецца адносінамі іх масы да даўжыні.
ТЭКСАПРЬІНТ (ад лац. texo = вырабляю + англ. print = друкаваць) — друкаванне тэксту спосабамі глыбокага і плоскага друку з формаў, атрыманых шляхам фатаграфавання набору.
ТЭКСАХРбМ (ад гр. texo = вырабляю + -хром) — спосаб атрымання мнагафарбных афсетных друкаваных формаў, падобны да тэксапрынту.
ТЭКСТ (лац. textum = сувязь, злучэнне) — 1) тое, што напісана або надрукавана (напр. т. рамана, т. дакумента); 2) асноўная частка напісанага або надрукаванага без падрадковых заўваг, спасылак, каментарыяў; 3) словы, на якія напісана музыка (напр. т. песні); 4) друкарскі шрыфт, кегель якога роўны 20 пунктам (7,52 мм).
ТЭКСТАВІНІТ (ад лац. textum = тканіна + вініл) — від штучнай скуры, што ўяўляе сабой баваўняную тканіну, пакрытую плёнкай полівінілхларыду', выкарыстоўваецца для галантарэйных вырабаў, пакрыцця мэблі.
ТЭКСТАЛІТ (ад лац. textum = тканіна + -ліпі) — пластычны магэрыял з мнагаслойнай спрасаванай ткапіны, насычанай сінтэтычнымі смоламі; выкарыстоўваецца для вырабу даўгавечных дэталяў, як электраізаляцыйны матэрыял і ішп.
ТЭКСТАЛбгіЯ (ад тэкст + -логія) — раздзел філалогіі, які займаецца ўстанаўлеішем дакладнага тэксту літаратурных помнікаў і гістарычньіх дакументаў для іх да-
лейшага даследавання і навуковага выдання.
тэкстдлдг (ад тэксталогія) — спецыяліст у галіне тэксталогіі.
тэкстуАльны (ад тэкст) — які дакладна, літаральна перадае тэкст, даслоўны.
ТЭКСТУРА (лац. textura) — асаблівасці будовы цвёрдага рэчыва, абумоўленыя характарам размяшчэння яго састаўных частак (крыпггалёў, зерняў, слаёў).
ТЭКСТЬІЛЬ (лац. textile, ад texere = ткаць) — агульная назва ткацкіх вырабаў з натуральных і цпучных валокнаў, а таксама пража і сыравіна для іх.
КНІГІ ОНЛАЙН
