Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ФІЛЬЦ (ням. Filz = поўсць) — 1) поўсцепадобная засцілка, утвораная на паверхні суконньгх тканін пры валянні; 2) устарэлая назва тэхнічных сартоў поўсці дая пракладак у машынабудаванні.
ФІЛЭЛІНЫ (ад гр. phileo = люблю + Hellenes = эліны) — прыхілЬнікі барацьбы грэчаскага народа супраць турэцкага іга ў 20-я гады 19 ст.
ФІЛЭМБРЫЯГЕНЁЗ (ад гр. phy1е = племя, род, від + эмбрыягенез) — змена, якая адбываецца ў працэсе эмбрыянальнага развіцця арганізма, захоўваецца ў дарослай асобіны і перадаецца нашчадкам; па стадыі, на якой адбываюцца гэтыя змены, адрозніваюць анабалію, архалаксіс і дэвіяцыю 3.
філярыят6зы (ад філярыяты) — глісныя хваробы жывёл і чалавека, якія выклікаюцца філярыятамі.
ФІЛЯРЫЯТЫ (н.-лац. filariata) — падатрад гельмгнтаў класа нематодаў, паразітуюць у брушной поласці, падскурнай клятчатцы, крывяносных сасудах, сухажыллі, у арбітах вачэй, насавых поласцях коней, буйной рагатай жывёлы, птушак, іншых пазваночных жывёл і чалавека.
ФІМІЯМ (гр. thymiama) — 1) духмянае рэчыва для курэння ў час рэлігійных абрадаў, а таксама пахучы дым, які ўзнікае пры згаранні гэтага рэчыва; 2) перан. ліслівая ўзнёслая пахвала; к у р ы ц ь ф. — празмерна ўсхваляць каго-н. Фімбз (гр. phimosis = сцісканне) — звужэнне крайняй плоці ў выніку запаленчых працэсаў.
ФІНА (ням. Finne) — лічынка стужачнага чарвяка, якая паразітуе ў розных органах чалавека і жывёл.
ФІНАЛ (іт. finale, ад лац. finalis = канечны, канцавы) — 1) завяршэнне, канец чаго-н.; 2) заключная
частка музычнага або тэатральнага спектакля (сімфоніі, оперы і інш.);
3) заключная частка спартыўных спаборніцтваў.
ФШАЛІЗМ (ад лац. finalis = канечны, канцавы) — тое, што і тэлеапогія.
ФШАЛЬНЫ (лац. finalis) — канечны, канцавы; заключны.
ФШАНСІСТ (ад фінансы) — 1) спецыяліст па вядзенню фінансавых аперацый; 2) уладальнік капіталу, банкір.
фшАнсы (фр. finances, ад лац. finantia = даход) — 1) грашовыя сродкі, якія маюцца ў распараджэнні дзяржавы, а таксама сістэма іх фарміравання і выкарыстання; 2) разм. грошы, грашовыя сродкі.
ФІНВАЛ (ням. Finnwal) — буйная марская млекакормячая жывёла падатрада бяззубьгх кітоў.
ФНПК (гр. phoiniks, -nikos) — плод фінікавай пальмы.
ФППМЕТР (ад лац. finis = мяжа + -метр) — манаметр са шкалой, які паказвае колькасць і ціск газу ў кіслародных і іншых балонах.
ФІНІТНЫ (лац. finitus) — канечны, звязаны з канечпым лікам (напр. ф. алгарытм).
ФППТЫЗМ (ад лац. finitus = канечны) — філасофская канцэпцыя, якая адмаўляе аб’ектыўна-рэальны змест катэгорыі бесканечнага, зыходзячы з таго, пгго чалавек заўсёды мае справу толькі з канечнымі рэчамі.
ФППФЦЬ (ад гр. chymeyton, ад chymeyo = змешваю) — эмаль для пакрыцця металічных вырабаў і для нанясення ўзору на фарфор.
ФІНІШ (англ. finish) — 1) заключная частка спартыўных спаборніцтваў на хуткасць, 2) канечны пункт спартыўнага бегу на хуткасць; 3) некаторая адлегласць на дыстанцыі перад канечным пунктам.
ФІНОЗЫ (ад фіна) — гліспыя хваробы чалавека і жывёл, якія выклікаюцца лічынкамі стужачных чарвей (фіналй).
ФІНТ (ням. Finte, іт. finta) — падманны рух, фалыпывы выпад (у спорце); выкінуць ф. — зрабіць што-н. хітрае, нечаканае.
ФІНЫІІАМПАНЬ (фр. fine champagne, ад Champagne = назва вобласці ў Францыі) — гатунак канья-
ФІРАНКА (польск. firanka, ад ням. Ftirhang) — аздобная заслона на акно, звычайна з празрыстай тканіны.
ФІРМА (іт. firma = подпіс) — 1) прамысловае ці гандлёвае прадпрыемства, якое мае права юрыдычнай асобы і ставіць перад сабой камерцыйныя мэты; 2) вытворчае аб’яднанне сумежных прадпрыемстваў (напр. гандлёвая ф ); 3) перан. знешлі выгляд, прыкрыцце чаго-н.
ФІРМАН (перс. ferman) — указ султанаў, шахаў або іншых гасудароў у краінах Блізкага і Сярэд. Усходу.
ФІРМАЦЫТ (ад лац. fmnatus = узмоцнены) — празрыстае кварцавае шкло.
ФІРН (ням. Fim) — буйназярністы снег, які ўтвараецца ў гарах у вьшіку частага замярзапня і адтавання.
ФІСГАРМОШЯ (ням. Fisharmonium, ад гр. physa = мех + harmonia = гармонія) — язычковы клавішны духавы музычны інструмент, які гучыць падобна да аргана.
ФІСІДЭНС (н.-лац. fissidens) — лістасцябловы мох сям. фісідэнтавых, які расце на забалочаных, тарфяных лугах, на гліністай глебе, каранях дрэў.
ФІСК (лац. fiscus = кошык) — 1) імператарская казна ў Стараж. Рыме; 2) дзяржаўная казна ў буржуазнай юрыдычнай літаратуры.
ФІСКАЛ (лац. fiscalis = казённы) — 1) чыноўнік у Расіі 18 ст., які назіраў за законнасцю ў галіне фінансавых і судовых дзеянняў урада, устаноў і асоб; 2) перан. даносчык, паклёпнік.
ФІСКАЛЬНЫ (лац. fiscalis = казённы) — які мае адносіны да фіску, які служыць справе фіску, каэны
ФІСКАМІТРЬГУМ (н.-лац. physcomitrium) — лістасцябловы мох сям. фунарыевых, які расце на вільготнай гліністай глебе, на іле сажалак, на вільготных палях, па берагах рэк.
ФІСКОШЯ (н.-лац. physconia) — ліставаты сумчаты лішайнік сям. фісцыевых, які расце на лісцевых дрэвах, аголенай драўніне.
ФІСТАШКА (фр. pistache) — дрэва сям. анакардыевых з перыстым лісцем, пашыранае пераважна ў Міжземнамор’і, Сярэд. Азіі, Цэнтр. Амерыцы, а таксама плод гэтага дрэва, які мае форму невялікага арэха.
ФІСТУЛА (лац. fistula = труба, канал) — 1) старая назва адна-
ствольных, а пазней і шматствольных флейт', 2) тое, што і фальцэт, 3) мед. свішч або штучны канал ад якой-н. поласці ці хворага органа на паверхню цела.
ФІСТУЛАГРАФІЯ (ад фістула + -графія) — метад рэнтгеналагічнага даследавання свішчоў.
ФІСЦЫЯ (н.-лац. physcia) — ліставаты сумчаты лішайнік сям. фісцыевых, які расце на кары дрэў, аголенай драўніне, камяпістых субстратах.
ФГГА (гр. theta) — перадапошняя літара кірыліцкага алфавіта, якая служыла для перадачы гука «ф» у словах грэчаскага паходжання ў беларускай пісьменнасці да 18 ст., у рускай — да 1918 г.
ФІТА(ад гр. phyton = расліна) — першая састаўная частка складаных слоў, якая паказвае на сувязь з паняццем «расліна»
ФГГАБЕНТАС (ад фіта+ бентас) — сукупнасць раслін, якія жывуць на дне неглыбокіх вадаёмаў.
ФГГАБІЯЛОГІЯ (ад фіта+ біялогія) — раздзел біялогіі, які вывучае жьшцё раслін.
ФГТАГАРМОНЫ (ад фіта+ гармоны) — фізіялагічна актыўныя рэчывы, якія ўтвараюцца ў раслінах у вельмі малой колькасці і рэгулююць рост раслін, павялічваюць іх укараненне; да фітагармонаў належаць ауксіны, вітаміны, цыпіакініны, гіберэліны і інш. фітагеагрАфія (ад фіта+ геаграфія) — раздзел батанічнай геаграфіі, які вывучае заканамернасці пашырэння раслін на зямной паверхні.
ФІТ АГЕЛ ЬМІНТАЛбгіЯ (ад фіта+ гельмінталогія) — раздзел гельмінталогіі, які вывучае хваробы раслін, выкліканыя паразітычнымі нематодамі.
ФІТАГЕЛЬМІНТбзЫ (ад фітагельмінты) — хваробы раслін, узбуджальнікі якіх фітагельмінты.
ФІТАГЕЛЬМІНТЫ (ад фіта+ гельмінты) — гельмінты класа нематодаў, якія выклікаюць хваробы раслін.
ФІТАГІННЫ (ад фіта+ -генны) — расліннага паходжання (напр. ф-ыя горныя пароды).
фіташдыкАтары (ад фіта+ індыкатары) — расліны, характэрныя для пэўных экалагічных умоў, якія могуць якасна або колькасна ацэньвацца па прысутнасці гэтых раслін, напр. трыснёг у пустынных месцах сведчыць аб наяўнасці падземных водаў, палын халодны паказвае на прысутнасць у мацерыковых пародах вальфраму; індыкатарныя расліны.
ФІТАКЛІМАТ (ад фіта+ клімат) — сукупнасць атмасферных умоў, у якіх жывуць расліны.
фіталАка (н.-лац. phytolacca, ад гр. phyton = расліна + іт. Іасса = лак) — травяністая расліна сям. лаканосавых, якая паходзіць з Паўн. Амерыкі; з’яўляецца сыравінай для здабывання алкалоідаў, эфірнага алею.
ФІТАЛЁЙМЫ (ад фіта+ гр. Іеігшпа = рэшткі) — абвугленыя або слаба змененыя рэшткі старажытных раслін у выглядзе лістоў, сцёблаў, пладоў, насення, шышак.
ФІТАМАРФОЗЫ (ад фіта+ -марфоз) — выкапнёвыя ўтварэнні
і адбіткі, якія нагадваюць рэшткі раслін, але сваім паходжаннем абавязаны жывёльным арганізмам або фізіка-хімічным праірсам.
ФПАМАСА (ад фіта+ маса) — агульная маса жывога і мёртвага арганічнага рэчыва раслін, якая прыходзіцца на адзінку паверхні або аб’ёму месцапражывання.
ФГГАМАСТЫГІНЫ (н.-лац. phytomastigina) — падклас жгуцікавых тыпу прасцейшых; пашыраны ў марскіх і прэсных вадаёмах; на Беларусі найбольш трапляюцца віды з родаў вальвокс, гоніум, хламідамонас, цэрацыум, эўгпена, раслінныя жгуціканосцы ФГГАНбМУС (ад фіта+ гр. nomos = ежа) — жук сям. даўганосікаў; шкоднік кармавых бабовых траў (люцэрны і канюшыны); даўганосік травяны.
ФГГАНЦЫДЫ (ад qp phyton = расліна + -цыды) — лятучыя рэчывы, якія ўтвараюцца многімі вышэйшымі раслінамі (цыбуляй, часнаком, хрэнам, цытрусавымі і інш.) і здольныя стрымліваць рост бактэрый, грыбоў і прасцейшых.
ФІТАПАЛЕАНТАЛбгіЯ (ад фіта+ палеантапогія) — тое, што і палеабатаніка.
ФГГАПАТАЛбГІЯ (ад фіта+ паталогія) — навука пра хваробы раслін і меры барацьбы з такімі хваробамі.
ФІТАПЛАНКТбн (ад фіта+ планктон) — сукупнасць раслін, пераважна водарасцей, якія свабодна плаваюць у верхніх слаях вадаёмаў.
ФГГАСТЭРЫНЫ (ад фіпіа+ стэрыны) — арганічныя рэчывы з
гругіы стэроідаў, стэрыны расліннага паходжання.
ФІТАТРбн (ад фіта+ гр. thronos = месцазнаходжанне) — памяінканне са штучным кліматам для вырошчвання раслін з мэтай вывучэння ўплыву на іх тэмпературы, вільготаасці і інш. (параўн. кліматрон).
ФІТАТЭРАШЯ (ад фіта+ тэрапія) — лячэнне лекавымі раслінамі.
ФІТАФАГІ (ад фіпіа+ -фаг) — жывёлы, якія кормяцца толькі расліннай ежай (напр. многія насякомыя)
ФІТАФЕНАЛбгіЯ (ад фіта+ феналогія) — раздзел феналогіі, які вывучае сезонныя з’явы ў жыцці раслін.
ФІТАФІЗІЯЛбгіЯ (ад фіта+ фізіялогія) — навука аб жыццёвых працэсах раслін і іх органаў.
ФІТАФТАРбзЫ (ад фіта+ гр. phthoros = знішчэнне, пагібель) — хваробы раслін, пераважна бульбы, памідораў і іншых паслёнавых, якія выклікаюцца грыбам фітафтора.
ФІТАФТбРА (н.-лац. phytophthoга) — ніжэйшы грыб класа ааміцэтаў, які паразітуе на сельскагаспадарчых, дакаратыўных і дзікарослых раслінах, выклікае гніль, плямістасць.
ФІТАЦЭНАЛОГІЯ ( ад фітацэноз + -логія) — тое, што і геабатаніка.
ФІТАЦЭНАТЫПЫ ( ад фітацэноз + тып) — сукупнасць відаў раслін, якія займаюць аднолькавае найбольш стойкае і тыповае для іх
становішча ў раслінных згуртаваннях (фіпіацэнозах).
ФГГАЦЭНбЗ (ад фіта+ -цэноз) — сукупнасць відаў раслін на тэрыторыі з больш-менш аднароднымі кліматычнымі, грунтавымі і іншымі ўмовамі, што знаходзяцца ў складаных узаемаадносінах як паміж сабой, так і з навакольным асяроддзем (напр. сасновы лес, дуброва і г. д.).
КНІГІ ОНЛАЙН
