Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ФРАГМЕНТАЦЫЯ (фр. fragmentation, ад лац. fragmentum = абломак, кавалак) — распаданне на дробныя часткі; ф. м і я к а р д a — мнагакратны разрыў клетак сардэчнай мышцы; 2) разрыванне храмасомы або храматыды на часткі.
ФРАГМІДЫЙ (н.-лац. phragmidium) — базідыяльны грыб сям. пукцыніевых, які развіваецца на раслінах сям. ружавых.
ФРАЕР (ням. Freier = жаніх) — разм. франтаваты, пусты чалавек.
ФРАЗА (гр. phrasis = выраз) — 1) інтанацыйна аформленае спалучэнне слоў, якое выказвае думку; 2) перан. напышлівы, беззмястоўны выраз (пустая ф.); 3) невялікая і адносна закончаная частка мелодыі.
ФРАЗЕАЛАГІЗМ (ад фразеалогія) — спалучэнне слоў, якое характарызуецца пастаянным лексічным складам, устойлівай граматычнай будовай і вядомым для носьбітаў дадзенай мовы значэннем, у большасці выпадкаў пераносна-вобразным (напр. «заварыць кашу», «лезці на ражон»); параўн. ідыёма.
ФРАЗЕАЛбГІЯ (ад гр. phrasis, -seos = выраз + -логія) — 1) раздзел мовазнаўства, які вывучае ўстойлівыя моўігыя звароты; 2) устойлівыя звароты ў якой-н. мове, у мове пісьменніка, асобнага твора. ФРАЗЁР (фр. phraseur, ад гр. phrasis = выраз) — чалавек, які любіць гаварыць напышлівыя фразы.
ФРАЗІРАВАЦЬ (фр. phraser, ад гр. phrasis = вьіраз) — выдзяляць у
вымаўленні або пры музычным выкананні выразныя месцы фраз.
ФРАК (фр. frac) — мужчынскі парадны вячэрні сурдут з выразанымі спераду поламі і вузкімі доўгімі фалдамі ззаду (напр. ф. дырыжора).
ФРАКТУРА (лац. fractura = надлом) — 1) мед. пералом; 2) адзін з відаў гатычнага шрыфту, 3) почырк гатычнага малюнка.
ФРАКЦЫЯ (лац. fractio = разломванне) — 1) група членаў якой-н. партыі ў парламенце, грамадскай арганізацыі або адасобленая групоўка ўнутры палітычнай партыі; 2) частка сыпкага або кускавога цвёрдага рэчыва, выдзеленага дробнай перагонкай з вадкасці, растаору (напр. ф. нафты); 3) частка зярністага матэрыялу, выдзеленая пры сартаванні чаго-н. (напр. буйная ф. пяску); 4) састаўная частка глебы, пароды.
ФРАКЦЫЯНІРАВАЦЬ (фр fractionner, ад лац. fractio = разломванне) — падвяргаць раздзяленню на фракцыі газ, вадкую сумесь і інш. ФРАМБЕЗІЯ (н.-лац. framboesia, ад фр. framboise = маліна) — хранічнае інфекцыйнае захворванне, якое характарызуецца паражэннямі скуры, касцей, суставаў; сустракаецца ў трапічных краінах.
ФРАМУГА (польск. framuga < ням. Brandbogen, ад Brand = пажар + Bogen = лук) — верхняя створка акна або дзвярэй.
ФРАНДЗЁР (фр. frondeur) — 1) удзельнік фронды', 2) перан. той, хто франдзіруе, выказвае незадаволенасць чым-н.
ФРАНДЗІБбЛА (фр. frondibale) — сярэдневяковая кідальная машына, якая выкарыстоўвалася пры асадзе крэпасцей.
ФРАНДЗІРАВАЦЬ (фр fronder) — выражаць незадаволенасць з-за жадання супярэчыць.
ФРАНК (фр. franc) — грашовая адзйжа Францыі, Бельгіі, Швейцарыі і некаторых іншых краін, роўная 100 сантылюм.
ФРАНКА (іт. franco) — гандлёвае пагадненне, пры якім частка затрат на транспартаванне тавараў аплачваецца прадаўцом.
ФРАНКАФІЛ (ад с.-лац. Francus = француз + -філ) — прыхільнік Францыі, французаў і ўсяго французскага.
ФРАНКІРАВАЦЬ, ФРАНКАВАЦЬ (іт. francare = вызваляць) — аплачваць наперад перавозку і дастаўку паштовых адпраўленняў, багажу, грузаў.
ФрАнКІЯ (н.-лац. frankia) — бактэрыі, якія могуць жыць у сімбіёзе з вольхай, абляпіхай і іншымі раслінамі, на каранях якіх садзейнічаюць узнікненню клубеньчыкаў і спрыяюць фіксацыі малекулярнага азоту.
ФРАНКЛППЗАЦЫЯ (ад англ. W. Franklin = прозвішча амер. вучонага 18 ст.) — адзін з метадаў электралячэння.
ФРАНКМАСОН (фр. franc ma^on = літар. вольны муляр) — тое, піто і масон.
ФРАНСЕЯ (н.-лац. franceia) — аднаклетачная зялёная водарасць сям. аацысціевых, якая пашырана ў планктоне прэсных вадаёмаў.
ФРАНТ (польск. frant < чэш. frant, ад FrantiSek = імя ўласнае) — чалавек, які любіць модна прыбірацца, моднік.
ФРАНТАЛЬНЫ (фр. frontal, адлац. frontalis) — 1) накіраваны ў бок фронту праціўніка (гл. фронт 2), лабавы (напр. ф. удар); 2) размешчаны ў пярэдняй частцы чаго-н. (напр. ф-ая сцяна); 3) звернуты тварам да гледача (у выяўленчым, тэатральным мастацтве); 4) перан. агульны, адначасовы для ўсіх (напр. фае апытванне).
ФРАНТбліЗ (ад фронт + гр. lysis = распад) — размыванне атмасфернага фрошу і яго паступовае знікненне.
ФРАНТбн (фр fronton) — трохвугольная або цыркульная верхняя частка фасада будынка, абмежаваная схіламі даху па баках і карнізам знізу, а таксама ўпрыгожанне ў той жа форме над вокнамі або дзвярамі.
ФРАНТЫСШС (с.-лац. frontispicium, ад лац. frons, -ntis = лоб + spicere = глядзець) — 1) малюнак, змешчаны перад першай старонкай кнігі або зверху старонкі перад пачаткам тэксту; 2) архіт. галоўны фасад будынка.
ФРАНТЫТ (ад лац. frons, -ntis = лоб) — запаленне (сінуіт) слізістай абалонкі лобнай пазухі.
ФРАНЦІРдР (фр. franc-tireur, ад franc = вольны + tireur = стралок) — французскі партызан.
ФРАНЦЬІЙ (н.-лац. francium, ад фр. France = Францыя) — радыеактыўны хімічны элемент, які належыць да шчолачных металаў.
ФРАНЦЫСКАНЦЫ (с.-лац. franciscani) — манахі каталідкага жабрацкага ордэна, заснаванага ў пачатку 13 ст. у Італіі Францыскам Асізскім.
ФРАНШЫЗА (фр. franchise = вольнасць, прывілей) — мяжа адхілення колькасці пастаўленага тавару ад адзначапай у дагаворы.
ФРАПІРАВАЦЬ (фр frapper = літар. біць, удараць) —уст. непрыемна паражаць, здзіўляць ФРАТбЛА (іт. frottola) — даўняя італьянская шматгалосная песня пераважна любоўна-лірьгчпага характару.
ФРАТРЫЯ (гр. phratna) — падраздзяленне племені, якое з’яўлялася ў старажытных грэкаў сукупнасцю некалькіх родаў, што мелі агульнага родапачынальніка.
ФРАУ (ням. Frau = пані) — ветлівы зварот да замужняй жанчьпгы або форма ветлівага ўпамінаііня пра яе ў Германіі.
ФРАУНГОФЕРАЎ [ад ням J Fraunhofer = прозвішча ням. фізіка (1787 — 1826)]; ф-ы лініі — цёмныя лініі ў спектры Сошіа, выкліканыя паглынаннем святла ітэўных даўжьпіь хваляў атмасферай Сонца, а некаторых — атмасферай Зямлі.
ФРАХТ (ням. Fracht) — перавозка грузаў водным шляхам, а таксама груз, які перавозіцца. і плата за перавозку.
ФРАХТАВАЦЬ (ням. frachten) — наймаць судна для перавозкі грузаў.
ФРАШКА (польск. fraszka = дробязь, жарт) — польская вершаваная мініяцюра жартоўнага ці саты-
рычнага зместу, блізкая да эпігралгы.
ФРОНДА (фр. fronde) — 1) грамадскі рух у Францыі сярэдзіны 17 ст. супраць абсалютызму, 2) перан. незадаволенасць чым-н.
ФРОНТ (фр. front, ад лац. frons, -nits = лоб) — 1) воінскі строй шарэнгай; 2) звернуты да праціўніка бок войск; 3) месца ваенных дзеяіпіяў (у процілегласць тылу); 4) буйное вайсковае аб’яднанпе пад кіраўніцтвам аднаго камандуючага; 5) аб’яднанне якіх-н. грамадскіх сіл для барацьбы за агульныя мэгы (напр. народны ф.); 6) пэўная галіна гаспадарчай, грамадскай, культурнай і іншай дзейнасці (напр. культурны ф., працоўны ф ); 7) зона падзелу паміж рознымі паветранымі масамі ў агмасферы.
ФРОНТАГЕНЙЗ (ад фронт + -генез) — утварэнне атмасфернага фронту.
ФРУ (шв. fru) — ветлівы зварот да замужняй жанчьшы або форма ветлівага ўпамінаіпія пра яе ў скандынаўскіх краінах.
ФРУКТ (лац. fructus) — 1) адомы плод некаторых дрэў і кустоў; 2) перан. гып, суб’ект (пра чалавека з адмоўнымі якасцямі).
ФРУКТбЗА (ад лац. fructus = плод) — арганічнае злучэнне класа монацукрыдаў, вуглявод, які маецца ў пладах, мёдзе; выкарыстоўваецііа ў харчовай прамысловасці і медыцыне.
ФРУКТЫДОР (фр. fructidor, ад лац. fructus = плод) — дванаццаты месяц (з 18 — 19 жніўня да 17 — 18 верасня) французскага рэспубліканскага календара, які дзейнічаў у 1793 — 1805 гг
ФРУЛАШЯ (н.-лац. frullania) — [іячоначны мох сям. фруланіевых, які трапляецца на кары ствалоў лісцевых дрэў.
ФРУСТРАЦЫЯ (лац. frustratio = ашуканства, няўдача) — 1) зрыў, крупглше планаў, намераў, надзей, 2) псіхалагічны стан, які ўзнікае ў сітуацыі расчаравання, неажыццяўлення якой-н. значнай для чалавека мэты, патрэбнасці.
ФРУСТЎЛІЯ (н.-лац. frustulia) — аднаклетачная дыятомавая водарасць сям. навікулавых, якая пашырана ў донных адкладах азёр, балотах, на скалах.
ФРЫВОЛЬНЫ (фр. frivole, ад лац. frivolus = дурны', пусты) — легкадумны, блізкі да непрыстойнага (напр. ф-ыя размовы).
ФРЫГАНА (гр. phryganon = хвораст) — нізкарослая расліннасць з калючых кустоў і шматгадовых траў у краінах Міжземнамор’я.
ФРЫГІДНАСЦЬ (ад лац. frigidus = халодны) — палавая халоднасць ФРЫГОЛЬДЭРЫ (англ freeholders, ад free = вольны + holder = грымальнік) — катэгорыя землеўладальнікаў у сярэдневяковай Англіі, якія валодалі зямлёй пажыццёва або спадчынна на падставе феадальнага вольнага трыманіія (параўн. капігольдэры, мізгольдэры).
ФРЫГОРЫЯ (ад лац. frigus = холад) — адзінка колькасці холаду, якая выкарыстоўваецца ў халадзільнай тэхніцы.
ФРЫДРЫХСДОР (ням. Friedrichsdor) — даўняя пруская залатая манета.
ФРЫЗ (фр. frise) — 1) сяродняя гарызалтальная частка антаблемента паміж архітравам і карнілам; 2) дэкаратыўная кампазіцыя ў выглядзе гарызантальнай паласы на верхняй частцы сцяны ў сярэдзіне ці звонку будынка; 3) аблямовачная арнаментальная паласа дьівана, падлогі ці прадмета прыкладнога мастацтва.
ФРЫЗ2 (фр. frise) — уст. грубая варсістая шарсцяная тканша, падобная да байкі.
ФРЫЗЕР (англ. freezer, ад freeze = замарожваць) — маіпына для ўзбівання і замарожвання сумесі паўфабрыкатаў у вытворчасці марожанага.
ФРЫЗбн (фр. frison = завіток) — пушысгыя валокпы, якімі кокан шаўкапрада прымацоўваецца да навакольных прадметаў; з’яўляюцца адходамі шоўкаматальнай вьггворчасці, якія выкарыстоўваюцца для шоўкапрадзення.
ФРЫЗУРА (фр. frisure) — уст прычоска, завітыя валасы.
ФРЫКАД§ЛЬКА (ням. Frikadel1е) — клёцка з сечанага мяса або рыбы, звараная ў булёне.
ФРЫКАСЭ (фр. fricassee) — нарэзанае дробнымі кавалачкамі смажанае або варапае мяса ў соусе.
ФРЫКАТЫЎ (фр. fricatif, ад лац. fricare = церці) — лінгв. шчылінны зычны гук (напр. з, с, ф, х).
ФРЫКАТЫЎНЫ (фр. fricatif, ад лац. fricare = церці) — лінгв. які ўтвараецца шляхам трэння паветра ў шчыліне паміж збліжанымі моўнымі органамі (напр. ф. зычны гук).
ФРЫКАЦЫЯ (ад лац. fricare = церці) — трэнне паветра пры ўтварэнні фрыкатыўных гукаў.
ФРЫКЦЫЁН (ад лац. frictio = трэнне) — муфта для валоў, якая перадае вярчальны рух пры дапамозе сіл трэння паміж дыскамі, што прыціскаюцца адзін да аднаго.
КНІГІ ОНЛАЙН
