Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ЦПС 1 (агп л. teak) — дзікарослае дрэва сям. вербенавых з моцнай драўнінай, якое расце ў лясной паласе Індыі, Індакітая.
ЦІЛАХРЫЗІС (н.-лац. tylochrysis) — аднаклетачная залацістая водарасць сям. лагініевых, якая трапляецца ў вадаёмах на нітках водарасцей мужоцыя, эдагоніум, мікраспора, трыбанема.
ЦІР 1 (фр. tir) — закрытае ці паўзакрытае памяшканне ддя вучэбнай і трэніровачнай стральбы з ручной агнястрэльнай і пнеўматычнай зброі.
ЦІР 2 (гал. teer) — састаў смалы, каніфолі і інш., якім змазваюць стаячы такелаж і рангоўт на караблях.
ЦІСДАЛІЯ (н.-лац. teesdalia) — травяністая расліна сям. крыжакветных з перыстым лісцем і дробнымі белымі квёткамі ў густых гронках, пашыраная ў Еўропе і Малой Азіі.
ЦІТЛА (гр. titlos = надпіс) — надрадковы знак у старажытнагрэчаскай, стараславянскай і ўсходнеславянскай пісьменнасці, які ставіўся над словамі, напісанымі скарочана, або над літарамі, калі яны абазначалі лічбы.
ШТР (фр. titre = якасць, характарыстыка) — 1) уступны надпіс або тлумачальны тэкст у кінафільме (параўн. субфтр), 2) хім. ступень канцэнтрацыі раствору (у грамах рэчыва на 1 см3 раствору).
ЦНАТЛІВЫ (польск. cnotliwy) —1) строгі ў маральных адносінах; 2) які не страціў нявіннасці.
ЦНОТА (польск. cnota) — 1) маральная чысціня; строгасць у маральных адносінах; 2) дзявочая нявіннасць.
ЦбКАЛЬ (іт. zoccolo) — 1) ніжняя частка вонкавай сцяны будьшка, слупа, помніка, якая размешчана непасрэдна на фундаменце і крьгху выступае; 2) металічная частка электрычнай лямпачкі, якая служыць для замацавашія яе ў патроне.
ц
ЦУГ (польск. cug, ад ням. Zug) — 1) доўгі рад, чарада жывёл, птушак, машын, якія рухаюцца адна за адной; 2) запрэжка, у якой коні ідуць гужам або парамі адзін за адПЫМ.
ЦУГЛІ (польск. cugle, ад ням. Zilgel) — два змацавапыя (накшталт ланцуга) жалезныя звяны, якія закладаюцца ў рот каіпо пры закілзванні.
ЦУГТРАМБОН (ад ням Zug = ход + трамбон) —уст. трамбон з рассоўным трубчастым каленам, рухам якога змяпяецца вілпыня гуку.
ЦУГЦВАНГ (ням. Zugzwang, ад Zug = ход + Zwang = прымус) — вымушаны, нявыгадпы ход у шахматнай гульні.
ЦУКАР (польск. cukier < ням. Zucker < іт. zuchero, ад ар, sukkar) — 1) пажыўны харчовы прадукт, белае крышталічнае рэчыва, салодкае на смак, якое вырабляецца з цукровых буракоў або цукровага грыснягу; 2) адпо з аргапічпых злучэшіяў, пераважна з групы вугляводаў; 3) перан. той, хто прыносйіь асалоду.
ЦУКАТЫ (польск. cukaty < іт. succade, ад лац. sucus = сок) — зацукраваісыя фрукты.
ЦУКЕРКА (польск cukierka, ад cukier = цукар) — салодкі кандытарскі выраб у выглядзе плітачкі, шарыка і інш.
ЦУКРАЗА (ад цукар) — ферменпі, які распгчапляе цукрозу на глюкозу і фруктозу.
ЦУКРАМЕТР (ад цукар + -метр) — прыбор для вымярэння канцэнтрацыі цукру ў растворах.
ЦУКРАМЕТРЫЯ (ад цукар + -метрыя) — устанаўленне працэнта цукру або цукрыстых рэчываў у растворах.
ЦУКРАМІЦЭТЫ (ад цукар + -міцэты) — сумчатыя грыбы (дрожджы) сям. цукраміцэтавых, якія развіваюцца ў глебе, на кветках, пладах, харчовых прадуктах; выкарыстоўваюцца ў хлебапячэнні, пры вытворчасці кефіру, кумысу, квасу, піва і іншых напіткаў; цукровыя грыбы.
ЦУКРОЗА (ад цукар) — арганічнае злучэнне класа дыцукрыдаў, цукар, які змяшчаецца ў раслінах; у прамысловасці атрымліваецца з цукровага трыснягу і цукровых буракоў.
ЦУКРЫДЫ (ад цукар + гр. eidos = выгляд) — вугляводы, якія пры гідролізе распадаюцца памонацукрыды', падзяляюцца на алігацукрыды і поліцукрыды.
ЦУНАМІ (яп. cunami) — пганцкія ўсёразбуральныя хвалі, якія ўзнікаюць на паверхні акіяна ў час падводных землеграсенняў.
ЦЫБЕЦІН (н.-лац. zibethum, ад ар. zabad = пена) — рэчыва з рэзкім пахам мускусу, якое здабываюць з залоз вівер', выкарыстоўваецца ў парфумерыі.
ЦЫБОРЫЯ (н.-лац. ciboria) — сумчаты грыб сям. склератыніевых, які развіваецца на суквеццях вольхі і асіны.
ЦЬІБУЛЯ (ст.-польск. cybula < с.-в.-ням. zibolle, ад лац. cepulla) — 1) травяністая расліна сям. цыбулевых з адзіночпай буйной цыбулінай і трубчастымі лістамі, пашыраная ў розных кліматычных зо-
нах, а таксама ядомыя трубчастыя лісты або галоўкі гэтай расліньг, 2) назва некаторых травяністых цыбульных раслін сям. лілейных (напр. ц. мядзведжая, ц. заячая).
ЦЫВІЛІЗАЦЫЯ (фр. civilisation, ад лац. civilis = грамадзянскі) — 1) узровень развіцця матэрыяльнай і духоўнай культуры, дасягнуты якой-н. грамадскай фармацыяй; 2) сучасная сусветная культура, прагрэс, асвета; 3) ступень грамадскага развіцця, наступная пасля варварства.
ЦЫВІЛІСТЫКА (ад лац. civilis = грамадзянскі) — грамадзянскае права; навука грамадзянскага права.
ЦЫВІЛЬНЫ (польск. cywilny, ад лац. civilis) — 1) грамадзянскі, неваешіы; 2) які мае адносіны да невайсковых людзей, уласцівы ім.
ЦЫГАРА (фр. cigare, ад ісп. cigarro) — туга скручанае ў трубачку для курэння тытунёвае лісце.
ЦЫГАРЭТА (фр. cigarette, ад cigare < ісп. cigarro = цыгара) — малепькая тонкая цыгара, папяроса без муштука.
ЦЫГЕЙКА (ад ням. Ziege = каза) — футра, вырабленае са шкуры авечкі цыгейскай пароды.
-ЦЫД (лац. caedo = забіваю) — другая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае паняццю «знішчэнне».
ЦЫДУЛКА (польск cedulka, ад с.-лац. cedilla) — разм. невялічкая запіска, пісулька.
-ЦЫДЫ (лац. caedo = забіваю) — другая састаўная частка складаных
ц слоў, якая адпавядае паняццю «знішчаць».
ЦЫКАДА (лац. cicada) — хобатнае насякомае атрада раўнакрылых, самцы якога ўтвараюць характчрнае стракатанне; корміцца сокамі раслін, пікодзіць збожжавыя культуры, пладовыя дрэвы.
ЦЫКЛ (гр. kyklos = круг) — 1) сукуппасць узаемазвязаных з’яў, працэсаў, якая складае замкпёны круг развіцця (напр. вытворчы ц., ц. развіцця лічынкі); 2) закончаны рад лекцый, канцэртаў, аб’яднаных агульнай тэмай; 3) шэраг мастацкіх твораў, якія складаюць закончанае цэлае і аб'ядпаны агульнай тэматыкай; 4) пэўная група навук (прыродазнаўчых, грамадскіх, тэхнічных).
ЦЫКЛА(гр kyklos = круг) — першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае паляццям «круг», «кола».
ЦЫКЛАБУТАН (ад цыкпа+ бутан) — бясколерны, са слабым пахам газ.
ЦЫКЛАГЕКСАН (ад цыкла+ гр. heks = шэсць) — арганічнае злучэнне, насычаная вуглевадародам бясколерная з характэрным пахам вадкасць; выкарыстоўваецца як растваральнік і як сыравіна пры вырабе сінтэтычных валокнаў.
ЦЫКЛАГЕНЕЗ (ад цыкпон + -генез) — узнікненне і развіццё цыклону.
ЦЫКЛАГРАМА (ад цыкла+ -грама) — фатаграфічны здымак светлага рухомага пункта.
ЦЫКЛАГРАФІЯ (ад цыкла+ -графія) — метад вывучэння рухаў чалавека шляхам фатаграфавання
ц—■—запаленых лямпачак, умацаваных на рухомых частках цела; у выніку атрымліваецца хронафатаграма.
ЦЫКЛАДРОМ (ад цыкпа+ -драм) — тое, што і веладрам.
ЦЫКЛАКАНВЁРТАР (ад цыюіа+ канвертар) — пераўтваральнік электрычнай энергіі частаты крыніцы сілкавання ў энергію пераменнага току зменнай частаты перыядычным пераключэннем сустрэчна-паралельна злучаных вентыляў.
ЦЫКЛАМАРФОЗ (ад цыкла+ -марфоз) — перыядычныя сезонныя змены ў будове цела асобных пакаленняў жывёл, не звязаныя з характарам размнажэння.
ЦЫКЛАМЕН (н.-лац. cyclamen, ад гр. kyklaminos) — травяністая шматгадовая расліна сям першацветных з буйнымі белымі, ружовымі або чырвонымі адзіночнымі кветкамі, пашыраная ў гарах Міжземнамор’я і Цэнтр. Еўропы; на Беларусі выроптчваецца як дэкаратыўная; альпійская фіялка; драква.
ЦЫКЛАПАРАФІНЫ (ад цыкла+ парафін) — тое, піто і нафтэны.
ЦЫКЛАШЧНЫ (ад цыклоп) — масіўны, вельмі вялікі (звычайна пра будынкі, збудавакні).
ЦЫКЛАШЯ (ад гр. kyklops = круглавокі) — рэдкі парок развіцця, наяўнасць толькі аднаго вока, што змяшчаецца на сярэдняй лініі твару.
ЦЫКЛАПРАПАН (ад цыкла+ прапан) — арганічпае злучэнне, вуглевадарод аліцыклічнага рада, газ; прымяняецца ў хірургіі як агульны анестэтык.
ЦЫКЛАСТЭФАНАС (н.-лац. cyclostephanos) — аднаклетачная дыятомавая водарасць сям. таласіязіравых, якая папіырана ў планкпюне азёр і рэк.
ЦЫКЛАТРдн (ад цыкла+ -трон) — спецыяльны складаны прыбор для павелічэння энергіі руху зараджаных ядзерных часціц. ЦЫКЛАТЫМІЯ (ад цыкла+ гр. thymos = душа) — псіхічнае захворванне (псіхоз), лёгкая форма цыкпафрэніі.
ЦЫКЛАТЭЛА (н.-лац. cyclotel1а) — аднаклетачная каланіяльная дыятомавая водарасць сям. таласіязіравых, якая пашырана пераважна ў планктоне прэсных, радзей саланаватых вадаёмаў, вельмі рэдка ў морах.
ЦЫКЛАФРЭНІЯ (ад цыкла+ гр. phren = розум) — псіхічнае захворванпе (псіхоз), якое характарызуецца перыядычным разладжаннем настрою — прыступамі ўзбуджэння і дэпрэсіі, што змяняюць адно аднаго; маніякальна-дэпрэсіўны псіхоз.
ЦЫКЛАХЁНА (н.-лац. cyclachaeпа) — травяністая расліна сям. складанакветных з зубчастым лісцем і дробнымі кветкамі ў мяцёлках, пашыраная ў Амерыцы; на Беларусі трапляецца як заносная; пустазелле.
цыкліт (ад цыкл) — тое, што і іназіт
ЦЫКЛІЧНЫ (ад цыкл) — 1) які складае цыкл, адбываецца па цыклах; 2) які мае кальцавую будову, структуру; ц-ыя злуч э н н і — арганічпыя злучэнні (аліцыклічныя, арамапіычныя, ге-
тэрацыклічныя), у якіх атамы звязаны ў цыкл (проціл. ацыклічны).
ЦЫКЛОЗА (н.-лац. cyclosa) — павук-крыжавік, які жыве ў лясах, лоўчыя сеткі нацягвае паміж ніжнімі галінкамі дрэў.
ЦЫКЛОІДА (гр. kykloeides = кругападобны) — мат. крывая лінія, іігго апісваецца пэўііым пунктам круга, які коціцца без слізгання па нерухомай прамой лініі.
ЦЫКЛОН (гр. kyklon = які верціцца) — 1) буйнамаштабны атмасферны віхор з паніжэннем ціску ад перыферыі да цэнтра, які суправаджаецца вялікай воблачнасшо і ападкамі (параўн. антыцыкяон}, 2) апарат, заснаваны на выкарыстанні сіл інерцыі, для ачысткі паветра або газу ад узважаных у іх цвёрдых часцінак.
ЦЫКЛОНАГЕНЕЗ (ад цыклон + -генез) — працэс узнікнення і развіндя цыклонаў у атмасферы.
ЦЫКЛбп (гр. kyklops = круглавокі) — 1) волат з адным вокам пасярэдзіне лба ў старажытнагрэчаскай міфалогіі; 2) драпежны рачок падкласа весланогіх, які жыве пераважна ў прэсных вадаёмах.
ЦЫКЛЯ (ад ням. Ziehklinge) — сталёвая пласціна з вострым кантам, якая прымяняецца для канчатковай даводкі і зачысткі драўляных вырабаў.
ЦЫКОРЫЯ (н.-лац. cichorium, ад гр. kichorion) — 1) травяністая расліна сям. складанакветных з тоўстым коранем і блакітнымі кветкавымі кошыкамі, пашыраная пераважна ў Міжземнамор’і; на Беларусі трапляецца на лугах, каля дарог; харчовая і лекавая; 2) парашок з карэшія гэтай расліны, які
КНІГІ ОНЛАЙН
