Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
эмігрАцыя (лац. emigratio) — 1) перасяленне людзей з краіпы, дзе япы жылі, у чужую краіну па палітычных, эканамічных, рэлігійных ці іншых прычынах і пражыванне там пасля перасялення (параўн. іміграцыя); 2) сукугшасць ураджэнцаў іншай краіны, якія пражываюць у дадзенай краіне ў якасці яе грамадзян, 3) тое, што і дыяпедэз.
ЭМВГРЫРАВАЦЬ (лац. emigraге) — перасяляцца са сваёй краіны ў чужую па палітычных, эканамічных, рэлігійных ці іншых прычынах (параўн. імігрыраваць).
ЭМІЛІЯ (н.-лац. emilia) — травяністая расліна сям. складанакветных з ярка-чырвонымі кветкамі ў суквеццях, пашыраная ў тропіках і субтропіках Азіі, Афрыкі, Амерыкі; на Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўная.
ЭМШЕНЦЫЯ (лац. eminentia = перавага, дасканаласць) — 1) тытул духоўных курфюрстаў і гросмайстра ордэна госпітальераў, які існаваў да 17 ст.; 2) тытул каталіцкіх епіскапаў і кардыналаў.
ЭМІР (ар. amir = уладар) — тытул правіцеля ў некаторых мусульманскіх краінах Усходу і Афрыкі.
ЭМІРАТ (ад эмір) — 1) феадальная дзяржава, на чале якой стаіць эмір; 2) сістэма дзяржаўнага кіравання ў феадальных мусульманскіх краінах.
ЭМІСАР (лац. emissarius = пасланец) — асоба, якую пасылаюць неафіцыйна ў іншую краіну з сакрэтным палітычным даручэннем.
Э эшсійны (ад эмісія') — 1) звязаны з эмісіяй 1; э. банк — банк, які валодае манапольным правам выпуску папяровых грошай і капггоўных папер; 2) які дзейнічае пры дапамозе эмісіі 2 (напр. электронная э.).
ЭМІСІЯ (лац. emissio = выпуск) — 1) выпуск у абарачэнне папяровых грошай і каштоўных папер (напр. інфляцьгііная э.); 2) выпрамянеіше электронаў або іонаў цвёрдых ці вадкіх цел пад уздзеяннем награвання, асвятлення і інш.
ЭМІТАВАЦЬ (лац. emittere = выпускаць) — 1) выпускаць у абарачэнне папяровыя грошы, каштоўныя паперы; 2) фіз. выпраменьваць электроны або іоны пад уздзеяннем награвання, асвятлення і інш.
ЭМІТЭНТ (лац. emittens, -ntis = які выпускае) — дзяржава, банк або ўстанова, якая выпускае ў абарот папяровыя грошы, каштоўныя паперы.
ЭШТЭР (англ. emitter, ад лац. emittere = выпускаць) — 1) выпраменьвальпік; 2) электрод, які з’яўляецца крыніцай электронаў у выніку награвання яго, дзеяпня электрычнага поля і інш.
-ЭМІЯ, -ЕМІЯ (гр. hauna = кроў) — другая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае паняццю «захворванне крыві».
ЭМОЦЫІ (фр. emotion, ад лац. emovere = хваляваць) — душэўныя перажывалні, пачуцці, хваляванні (напр. э. радасць, э. страху).
ЭМПІЕМА (гр. empyema = нарыў, гнайнік) — скапленпе гною ў якой-н. поласці арганізма (напр. э. плеўры, э. жоўцевага пузыра).
ЭМШРЫЗМ (фр. empirisme, ад гр. етреігіа = вопыт) — філасофскі кірунак, які прызнае пачуццёвае ўспрыманне і вопыт адзінай крыніцай пазнання і прыніжае значэнне лагічнага аналізу і тэарэтычных абагульненняў.
ЭМШРЫК (rp. empeirikos) — паслядоўнік эмпірызму.
ЭМГПРЫЧНЫ (гр. empeirikos) — 1) які мае адносіны да эмпірызму, уласцівы эмпірызму; 2) заснаваны на эмпірыі; вопытны.
ЭМГПРЫЯ (гр. етреігіа = вопыт) — 1) чалавечы вопыт, успрыманне знешпяга свету органамі пачуццяў, 2) назіранне ў натуральных умовах у адрознепне ад эксперыменту.
ЭМШРЫЯКРЫТЫЦЫЗМ (ад гр. empeiria = вопыт + крытыцызм) — суб'ектыўна-ідоалістычная плынь у філасофіі канца 19 — пач. 20 ст., якая адмаўляла існаванне аб’ектыўнай рэчаіснасці і разглядала вопыт як суму перажыванняў чалавека.
ЭМШРЫЯМАНІЗМ (ад гр. empeiria = вопыт + манізлі) — разнавіднасць эмпірыякрытыцызму, якая зводзіла фізічнае да псіхічнага, сцвярджала, што свет з’яўляецца адзіным арганізаваным вопытам.
ЭМШРЫЯСІМВАЛІЗМ (ад гр. empeiria = вопыт + сімвалізм) — разнавіднасць эмпірыякрытыцызму, якая разглядала свет як сукупнасць сімвалаў вопыту.
ЭМГПРЭЙ (ад гр. empyros = вогненны) — 1) паводле ўяўлення старажытных грэкаў і ранніх хрысціян, самая высокая частка неба, напоўненая агнём і святлом, дзе жывуць багі, святыя; 2) перан. сфера мар, летуцешіасці; л у -
наць у э м п і р э я х — аддавацца далёкім ад жыцця марам, летуценням.
ЭМУ (парт. ета, з моў Акіяніі) — вялікая птушка групы бескілявых з буравата-шэрым апярэннем і доўгімі трохпальцымі нагамі; аўстралійскі страус.
ЭМУЛЬГАВАЦЬ (лац. emulgere = даіць) — наносіць эмульсію на якую-н. паверхню для засцярогі яе ад пашкоджання.
ЭМУЛЬГАТАРЫ (ад лац emulgere = даіць) — рэчывы, якія садзейнічаюць утварэнню эмульсій і павышэнню іх устойлівасці (напр. мыла, жэлацін).
ЭМУЛЬСІН (ад лац. emulsus = выдаены) — бялковае рэчыва, якое змяшчаецца ў міндалі.
ЭМУЛЬСІЯ (н.-лац. emulsio, ад лац. emulgere = даіць) — 1) вадкасць, у якой нерастваральныя ў вадзе эфірныя алеі, бальзамы і іншыя вадкасці знаходзяцца ў выглядзе драбнюткіх кропелек; 2) святлоадчувальны слой на фотапласцінках, плёнках, паперы.
ЭМУЛЯЦЫЯ (англ. emulation) — саперніцтва, імкненне перасягнуць у чым-н. адзін другога.
ЭМФАЗА (гр. emphasis = выразнасць) — эмацыянальна-экспрэсіўнае вылучэнне часткі выказвання шляхам інтанацыі, паўтарэння. парадку слоў і г.д.
ЭМФАТЫЧНЫ (гр. emphatikos) — 1) лінгв. які вымаўляецца з асобым напружапнем (э-ыя гукі); 2) эмацыянальна выразны (э-ая гаворка).
ЭМФІЗЭМА (гр. emphysema = уздуцце) — мед. празмернае накаплепне паветра ў якіх-н. органах.
таанках арганізма (напр. э. лёгкіх, падскурная э.).
ЭМФГГЭЎЗІС (лац. emphyteusis) — асобны від спадчыннага доўгатэрміновага карыстання чужой зямлёй у радзе краін.
ЭНАЛІДЫ (ад гр. enalios = марскі) — падводныя расліны, якія растуць на глеістых узбярэжжах мораў.
ЭНАНТ (гр. enantios = процілеглы) — разнавіднасць сііпэтычнага валакна з поліамідаў, выкарыстоўваецца для вырабу корду, электраізаляцыйных матэрыялаў, тэкстыльных вырабаў.
ЭНАНТЫЯМАРФІЗМ (ад гр enantios = процілеглы + -марфізм) — уласцівасць некаторых крышталёў існаваць у мадыфікацыях, якія з’яўляюідіа люстранымі адбіткамі адзін другога.
ЭНАНТЫЯМЕТРЫЯ (ад гр. enantios = процілеглы + -метрыя') — від ізамерыі хімічных злучэнпяў, малекулы якіх асіметрычпыя.
ЭНАНТЭМА (ад гр. еп = у, на + anthema = высыпка) — высыпка на слізістых абалонках рота, носа, унутрапых органаў, якая назіраецца пры некаторых інфекцыйных захворваннях (параўн. экзантэма). ЭНАПЛІДЫ (н.-лац. cnoplida) — атрад чарвей класа нематодаў, жывуць у морах, прэсных вадаёмах і ў глебе.
ЭНАРГГГ (ад гр. enarges = відавочны, ясны) — мінерал падкласа складапых сульфідаў ад чорнага да сталёва-шэрага колеру; руда медзі і мыш’яку.
ЭНАТЭРА (н.-лац. oenothera, ад гр. oinotheras) — травяністая расліна сям. скрыпнёвых з зубчастым лісцем і буйнымі жоўтымі пахучы-
мі кветкамі ў аблісцелых суквеццях, пашыраная ў Амсрыцы. на Беларусі заносная; лекавая і дэкаратыўная; асліннік.
ЭНАФТАЛЬМ (ад гр. еп = у, на + ophthahnos = вока) — западанне вочнага яблыка ў вочную яму пры траўмах вока, пры атрафіі тлушчавай клятчаткі вочнай ямы і інш. (параўн. экзафтальм).
ЭНАЦЬП (ад лац. enatus = які вырас) — нарасты на восевым органе некаторых вьппэйшых раслін, напр. папаратнікаў.
ЭНВІРОНІКА (ад англ, environs = акружэнне) — комплекс навуковатэхпічных ведаў пра ўплыў навакольнага асяроддзя на чалавека і абарону ад яго.
ЭНГАРМАНІЗМ (ад гр. enarmonios = злучаны ў гармонію, ад еп = у, на + harmonia = сугучнасць) — атаясамліванне гукаў (інтэрвалаў, акордаў і ігпй.), якія маюць аднолькавую вьшіьшю, але розную назву.
ЭНДА(гр. endon = упутры) — першая састаўная частка складапых слоў, якая абазначае «ўпутраны».
ЭНДАГАМІЯ (ад энда+ -гамія) — характэрны для першабытнаабшчыннага ладу звычай, які дазваляў шлюб толькі паміж членамі адной грамадскай групы (племені, часам роду); параўн. экчагамія 1; 2) зліццё палавых клетак блізкароднасных асобін, інбрыдзінг (параўн. экзагамія 2).
ЭНДАГЕННЫ (ад энда+ -генны) — які тлумачыцца ўнутранымі прычынамі (проціл. экзагенныу, э-ыя працэсы — геалагічпыя працэсы, якія адбываюцца ў нетрах Зямлі і абумоўлепы яе ўпутрапай энергіяй, сілай цяжару і
сіламі, якія ўзнікаюць пры вярчэнні Зямлі.
ЭНДАГЕНОТА (ад энда+ ген) — сукупнасць генаў рэцыпіента пры ўсіх формах пераносу генетычнаі'а матэрыялу ў бактэрый (параўн. экзагенота).
ЭНДАДЭРМА (ад энда+ дэрма) — 1) слой клетак у сцёблах і каранях раслін, які акружае ўсе ўнутраныя тканкі; 2) тое, што і энтадэрма 2.
ЭНДАЗААХОРЫЯ (ад энда+ заахорыя) — спосаб распаўсюджання насешія раслін жывёламі разам з калам апошніх.
ЭНДАКАРД, ЭНДАКАРДЫЙ (ад энда+ гр. kardia = сэрца) — слой эпітэлію, які высцілае ўнутры поласць сэрца.
ЭНДАКАРДЬІТ (ад эндакард) — запаленне зпдакарда.
ЭНДАКАРШЙ (ад энда+ гр karpos = плод) — унутраная частка плода ў раслін (напр. костачка ў пладах вішпі, слівы і інш.); параўн. экзакарпій.
ЭНДАКІНЕМАТАГРАФІЯ (ад энда+ кінематаграфія') — кінематаграфіраванне поласцей цела чалавека і жывёл, якое выкарыстоўваюць з мэтай дыягноспіыкі.
ЭНДАКРЫНАЛбпЯ (ад энда+ гр. krino = аддзяляю + -логія) — раздзел фізіялогіі і медыцыны, які вывучае будову і функцыі эндакрынных залоз, распрацоўвае метады лячэння хвароб, выкліканых парушэннем іх дзейнасці.
ЭНДАКРЫНАПАТЫЯ (ад энда+ гр. krino = аддзяляю + -патыя) — агульная назва хвароб, якія выклікаюцца парушэішем дзейнасці эндакрынкых залоз.
ЭНДАКРЬІННЫ (ад энда+ гр krino = аддзяляю) — унутранасакраторны; э ы я залозы — залозы, якія выдзяляюць прадукты сваёй дзейнасці непасрэдна ў кроў або лімфу (гіпофіз, эпіфіз, наднырачнікі і іншыя залозы); параўн. ікзакрынны.
ЭНДАКРЫНОЛАГ (ад энда+ гр. krino = аддзяляю + -лаг) — спецыяліст у галіне эндакрыналогіі.
ЭНДАЛІМФА (ад энда+ лімфа) — вадкасць, якая запаўняе лабірынт упутранага вуха.
ЭНДАМЕТРЬІТ (ад энда+ метрыт) — запаленне слізістай абалонкі маткі.
ЭНДАМІКСІС (ад энда+ -міксіс) — рэарганізацыя ў інфузорый ядзернага апарата, якая адбываецца без кан 'югацыі.
ЭНДАМІТОЗ (ад энда+ л«гпюз) — разнавіднасць мітозу, пры якой адбываецца кратнае павелічэнне колькасці храмасом у ядрах клетак раслінных і жывёльных арганізмаў без парушэння цэласнасці ядзернай абалопкі.
ЭНДАМІЦЭС (н.-лац. endomyces) — сумчаты грыб сям. эндаміцэтавых, які развіваецца ў глебе, на шапкавых грыбах і пладах памідораў.
энддбст (ад энда+ гр. osteon = косць) — валакністая абалонка, якая пакрывае косць з боку ўнутрымазгавой поласці.
ЭНДАПАРАЗГГЫ (ад энда+ паразіты) — паразіты, якія жывуць унутры жьшёльнага або расліннага арганізма (напр. глісты).
КНІГІ ОНЛАЙН
