Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ЭШЛЕПСІЯ (гр. epilepsia) — хранічная хвароба галаўнога мозгу, якая выклікае сутаргавыя прыступы са стратай прытомнасці; падучая хвароба.
ЭПІЛЕПТЫК (гр. epileptikos) — чалавек, які хварэе на эпілепсію.
ЭШЛІМНІЁН (ад эпі+ гр. limniоп = азярцо) — верхні слой вады ў азёрах.
эшлог (гр. epilogos) — 1) заключная частка літаратурнага таора, у якой коратка паведамляецца пра далейшы лёс герояў; 2) заключная сцэна ў оперы; 3) перан. канец, развязка чаго-н.
ЭШЛЯЦЫЯ (фр. epilation, ад лац. ех = з + pilus = волас) — выдаленне валасоў з лячэбнай або касметычнай мэтай.
ЭПІМАРФОЗ (ад эпі+ -марфоз) — 1) развіццё, пры якім зародак расце і паступова, без рэзкіх змен, ператвараевда ў дарослы арганізм; 2) адзін са спосабаў рэгенерацыі, пры якім з пашкоджанага ўчастка цела без істотнай перабудовы ўзнаўляецца страчаны орган. эшбршс (ад эпі+ гр. omis = птушка) — вымерлая гіганцкая страусападобная птушка, якая жыла на Мадагаскары і была знішчана ў 17 ст. чалавекам.
ЭШПАДЫТ (ад эпі+ гр. pus, podos = нага) — жаберны прыдатак на дзвюхгалінкавай канечнасці ў ракападобных.
ЭПШАЛЕАЛІТ (ад эпі+ палеаліт) — пераходны перыяд ад эпохі палеаліту да неапіту.
ЭШСКОП (гр. episkopos = які глядзіць на што-н.) — аптычны прыбор для праектавання на экран адлюстравання непразрыстых малюнкаў або прадметаў пры дапамозе адбітага ад іх святла.
ЭШСОМЫ (ад эпі+ сома) — генетычныя элементы, здольныя да самастойнага размнажэння ў цытаплазме.
ЭГПСТАЗ (гр. epistasis = перапікода) — у заемадзеянне паміж дамі-
э
наптнымі генамі з розных пар алеляў, пры якім адзін ген, які называецца эпістатычным, падаўляе праяўлеіше другога.
ЭШСТАЛА (лац. epistola, ад гр. epistole = пісьмо) — 1) літаратурны твор, напісаны ў форме пісем; 2) уст. доўгі, звьгчайна нудны ліст.
эшсталагрАфія (ад эпістала + -графія) — дапаможная гістарычная дысцыпліна, якая вывучае тыпы і віды асабістых пісем старажытнага свету і сярэдніх вякоў.
ЭПІСТАЛЯРНЫ (ад эпістала) — 1) які датычыць літаратурных твораў, напісаных у форме пісем (напр. э. раман); 2) які з’яўляецца сукупнасцю чыіх-н. пісем (напр. э-ая спадчына Янкі Купалы).
ЭШСТРАФА (rp. epistrophe = вярчэнне) — стылістычлая фігура, заснаваная на паўтарэнні аднаго і таго ж слова або выразу на пачатку і ў каішы ці толькі ў канцы строф.
ЭШСТРАФІЙ (ад rp. epistrepho = вярчуся) — другі піыйны пазванок у наземных пазваночных жывёл і чалавека.
ЭШСТЫЛЬ (гр. epistylion) — тое, піто і архітраў.
ЭШСТЭМАЛОПЯ (ад гр. episteme = веданне + -логія) — тое, што і гнасеалогія.
ЭШТАКСІЯ (ад эпі+ гр. taksis = размяшчэнне) — арыентаваны рост аднаго монакрышталя на паверхні другога.
ЭШТАЛАМА (rp. epithalamios = вясельны) — 1) віншавальная песня маладым у старажытпых грэкаў і рымлян; 2) верш, напісаны з выпадку шлюбу.
ЭШТАЛАМУС (ад эпі+ таламус) — частка прамежкавага мозгу, якая складаецца з эпіфізу і ядзер вуздэчкі.
ЭШТАФІЯ [rp. epitaphios (logos) = надмагільнае слова] — 1) надпіс на надмагільнай пліце; 2) кароткі верш, напісаны з выпадку чыёй-н. смерці.
ЭШТРАХОІДА (ад эпі+ трахоіда) — мат. замкнутая крывая, якая апісвае знешні або ўнутраны пункт круга, што верціцца, не слізгаючы, па знешнім баку іншага, нерухомага круга.
ЭШТЭКА (ад эпі+ -тэка) — знешні вапняковы валік на ніжнім краі цела каралавага паліпа.
ЭПІТЭЛІЕМА (ад эпітэлій + -ома) — зборная назва для абазначэння розных эпітэліяльных пухлін, пераважна скуры.
ЭШТ^ЛІЙ (ад эпі+ rp. thele = сасок) — 1) анат. тканка, якая пакрывае паверхню цела чалавека і жывёл, высцілае сценкі поласцей і ўнутраных полых органаў, 2) біял. покрыва з танкасцепных клетак, якое высцілае некаторыя ўнутраныя поласці раслін.
ЭШТ^МІЯ (н.-лац. epithemia) — аднаклетачная дыяпіомавая водарасць сям. эпітэміевых, якая папіырана ў прэсных і саланаватых вадаёмах.
ЭШТЭРМАЛЬНЫ (ад эпі+ тэрмальныу, э-ыя м е с ц a нараджэнні — залежы карысных выкапняў, адкладзеныя з гарачых мінеральных раствораў на ўмеранай глыбіні пры адносна нізкай тэмпературы (менш за 200 °C). ЭГПТЭТ (rp. epitheton = літар. прыдатак) — від простага тропа, вобразнае азначэнне, якое дае да-
датковую мастацкую характарыстыку прадмета ў выглядзе скрытага параўнання.
ЭШФАРА (гр. epiphora = паўтарэнне) — стылістычны прыём, звязаны з паўтарэннем у канцы вершаваных радкоў аднаго і таго ж слова, рытмічнай канструкцыі, выразу (параўн. анафара).
ЭШФАУНА (ад эпі+ фауна) — сукупнасць водных арганізмаў, якія жывуць на дне вадаёмаў (параўн. інфауна).
ЭШФЕНОМЕН (ад эпі+ феномен) — 1) суправаджальная, другарадная з’ява; 2) свядомасць у ідэалістычнай філасофіі, што разглядаецца як суправаджальны прадукт дзейнасці вышэйшай нервовай сістэмы, як вынік пасіўнага адлюстравання рэчаіснасці.
ЭШФІЗ (гр. epiphysis = нарасць, шышка) — 1) верхні мазгавы прыдатак; шышкападобная залоза ў пазваночных жывёл і чалавека; 2) сустаўны канец доўгіх трубчастых касцей (параўн. дыяфіз).
ЭШФІЛУМ (н.-лац. epiphyllum) — кустападобная расліна сям. кактусавых з лістападобнымі сцёбламі без калючак і буйнымі чырвонымі, белымі, ружовымі або жоўтымі кветкамі, пашыраная ў вільготных трапічных лясах Паўд. Амерыкі і Мексікі; на Беларусі выропгчваецца як дэкаратыўная.
ЭПІФІЛЫ (ад эпі+ -філ) — расліны, якія пасяляюцца на лісці іншых раслін, пераважна вечназялёных (напр, водарасці, імхі).
ЭШФІТОЦЫЯ (ад эпі+ гр. phyton = расліна) — пашырэнне інфекцыйнай хваробы раслін у пэўнай гаспадарцы, раёне, вобласці або краіне.
ЭШФІТЫ (ад эпі+ -фіты) — расліны, якія жывуць на інпіых раслінах, пераважна на ствалах і галінках дрэў, але выкарыстоўваюць іх толькі як месца пасялення.
ЭШФРАГМА (ад эпі+ гр. phragma = перагародка) — плеўка з застылай слізі, якой пры неспрыяльных умовах многія бруханогія малюскі закупорваюць вусці ракавіны.
ЭШХЛЁЭ (н.-лац. epichloe) — сумчаты грыб сям. спарыннёвых, які паразітуе на злаках, узбуджае іх хваробы.
ЭПІЦЫКЛ (ад эпі+ цыкл) — мат. акружнасць, цэнтр якой раўнамерна рухаецца па другой акружнасці.
ЭШЦЫКЛбіДА (ад эпі+ цыклоіда) — мат. крывая, якая апісваецца пункгам акружнасці, што звонку датьікаецца да нерухомай акружнасці і круціцца па ёй без слізгання.
ЭШЦЭНТР (ад эпі+ цэнтр) — 1) вобласць на зямной паверхні, размешчаная непасрэдна пад ачагом землетрасення ці пад ачагом выбуху; 2) перан. месца, дзе з найбольшай сілай праяўляюцца якія-н. з’явы, падзеі.
эшчны (гр. epikos) — 1) які мае адносіны да эпасу, напісаны ў жанры эпасу, з’яўляецца эпасам (напр. э. гвор); 2) уласцівы эпасу (напр. э. стыль); 3) перан. велічнаспакойны, вытрыманы (напр. э. тон).
ЭПОД (гр. epodos) — лірычны верш у антычным вершаскладанні, у якім доўгія радкі чаргуюцца з кароткімі.
ЭПОНЖ (фр. eponge = губка) — баваўняная або шаўковая тканіна з
пражы фасоннага кручэшія, якая мае губчатую паверхшо, нібы пакрытую вузельчыкамі
ЭПОХА (гр. epoche = прыііынак) — 1) перыяд часу ў развіцці прыроды, грамадства, навукі і г.д., які адрозніваецца ад другога такога ж перыяду значнымі зменамі, падзеямі (напр. э. Адраджэпня); 2) частка геалагічнага перыяду (напр. верхняя э. мелавога перыяду мезазойскай эры); 3) астр. момант, з якога пачынаецца адлік часу, звязаны з рухам якога-н. нябеснага цела.
ЭПСАМІТ (англ. epsomite, ад Epsom = назва англ. горада) — мінерал класа сульфатаў белага колеру, часам бясколерны, які выкарыстоўваецца ў медыцыне, хімічнай прамысловасці для атрыманпя магніевых прэпаратаў; горкая соль.
ЭПУЛІС (ад эпі+ гр. ulon = ясна) — дабраякасная пухліна дзясен, якая назіраецца часцей за ўсё нры пастаяіпіым раздражненні тканкі дзясен.
ЭПЮР (фр. ёрйге = чарцёж) — 1) чарцёж праекцый, кропак, ліній, фігур, цел на плоскасці; 2) графік залежнасці адіюй велі'пяні ад другой (напр. у тэорыі машын і механізмаў э. адлюстроўвае змену хуткасці або паскарэння па даўжьпіі стрьгжпя).
ЭРА (лац. аега) — 1) момант, з якога вядзецца летазлічэнне і сама сістэма летазлічэння (напр. новая э.); 2) вялікі гістарычны перыяд, які карэнным чынам адрозніваецца ад папярэдняга (напр. э. касманаўтыкі); 3) самая буйная адзілка храналагічнага падзелу геалагічнай гісторыі Зямлі (напр. мезазойская э., палеазойская э.); падра-
здзяляецца на геалагічныя перыяды.
ЭРАРЫЙ (лац. aerarium, ад aes = медзь, грошы) — дзяржаўная казна ў Стараж. Рыме.
ЭРАС (гр. eros, ад Eros = імя бога кахання ў старажытнагрэчаскай міфалогіі) — моцнае пачуццё, цяга; каханне.
ЭРАТАМАНІЯ (ад гр. eros, -otos = кахапне + манія) — хваравіта павышаная палавая ўзбуджальнасць; псіхічнае расстройства на эратычнай глебе.
ЭРАТЬІЗМ (фр. erotisme, ад гр. eros, -otos = каханне) — празмерная пачуццёвасць, павышаная палавая ўзбуджальнасць; празмерная цікавасць да палавых пьгтанняў.
ЭРАТЬІЧНЫ1 (гр. erotikos) — пачуццёвы, прасякнуты залішняй пачуццёвасцю; звязапы з эратызмам.
ЭРАТЬГЧНЫ2 (лац, erraticus = блукальны, вандроўны); э ы я в а л у н ы — валуны, якія прынесены ледніком здалёк і па саставу адрозніваюцца ад мясцовых горных парод.
ЭРБІЙ (н.-лац. erbium, ад шв. Ytterby = назва шв. горада) — хімічны элемент, бліскучы метал, які належыць да лантаноідаў.
ЭРВІНІІ (н.-лац. erwinia) — палачкападобныя бактэрыі сям. энтэрабактэрыіг, узбуджальнікі мокрай гнілі клубняў бульбы, караняплодаў морквы і буракоў, цыбулін.
ЭРГ1 (гр. ergon = праца, работа) — адзінка работы (энергіі) у СГС сістэме адзінак, роўная рабоце, выкананай сілай у 1 дыну па шляху ў 1 см.
ЭРГ1 (ар. ’ігк = жыла) — тып пясчанага масіву ў пустынях ГІаўн, Афрыкі.
ЭРГАГРАФІЯ (ад гр. ergon = работа + -графія) — графічная рэгістрацыя работы асобнай мышцы або іх груп эргографам.
ЭРГАКАЛЬЦЫФЕРОЛ [ад эрга(спіэрын) + кальцый + гр. phero = нясу] — тлушчарастваральны процірахітычны вітамін Дг, неабходны для нармальнага росту касцей, які садзейнічае засваегапо кальцыю, што змяшчаецца ў прадуктах харчавання; у арганізмах утвараецца з эргастэрыну.
ЭРГАМЕТРЫЯ (ад гр. ergon = работа + -метрыя) — метад вымярэння працаздольнасці асобнай мышцы або групы мышцаў у арганізме і функцыянальньгх змен у арганізме ў час фізічнай нагрузкі.
ЭРГАНОМІКА (ад гр. ergon = работа + notnos = закон) — галіна ведаў, якая вывучае чалавека і яго дзейнасць ва ўмовах сучаснай вытворчасці з №тай аіггымізацыі прылад, умоў і працэсу працы.
ЭРГАСТАПЛАЗМА (ад гр. ergastikos = дзейны + плазма) — унутрьіклетачны арганоід, на паверхні якога змяшчаюцца асаблівыя зярняты (гранулы) рыбануклеінавай кіслаты — рыбасамьг, прымае ўдзел у сінтэзе бялку.
КНІГІ ОНЛАЙН
