Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ШТАВАЦЬ (польск. nitowac, ням. nieten) — злучаць, змацоўваць нітамі.
штбн (ад лац. nitere = блішчаць) — тое, што і радон.
ШТРА(ад гр. nitron = салетра) — першая састаўная частка складаных слоў, якая выражае паняцці «азот», «азотны».
ШТРААМАФОСКА (ад нітра+ амафос) — складанае мінеральнае азотна-фосфарна-калійнае ўгнаенне.
НГГРАБАКТбРЬП (ад нітра+ бактэрыя) — бактэрыі, якія ператвараюць аміяк і аманійныя солі ў нітраты', пашыраны ў глебах і вадаёмах.
ШТРАБЕНЗбл (ад нйпра+ бензол) — алеістая ядавітая вадкасць з пахам горкага міндалю, якая атрымліваецца шляхам уздзеяння азотнай і сернай кіслот на бензол.
ШТРАГЕН (лац. nitrogenium, аД гр. nitron = салетра + genos = нараджэнне) — лацінская назва азоту.
ШТРАГШ (ад ніпіра+ гр. ago = засвойваю) — бактэрыяльнае ўгнаенне для бабовых культур, якое змяшчае клубеньчыкавыя бактэрыі, здольныя засвойваць кісларод.
НГГРАГЛІЦЭРЫНА (ад нітра+ гпіцэрына) — арганічнае злучэнне аліфатычнага рада, складаны эфір азотнай кіслаты і гліцэрыны, бясколернае рэчыва, якое ўжываецца дая вырабу бяздымнага пораху, дынаміту і як лекавы прэпарат. нггралак (ад нітра+ лак) — лак на нітрацэлюлознай аснове.
НТГРАЛОЙ (ад нітра+ англ. alloy = прымесь, сплаў) — канструкцыйная сталь, якая змяшчае нітрыдаўтваральныя элементы.
НІТРАМАШТ (ад нітра+ маніт) — хімічнае злучэнне, атрыманае шляхам нітравання маніту; выкарыстоўваецца для вырабу выбуховых рэчываў і ў медыцыне замест нітрагліцэрыны.
НГГРАМЕТРЫЯ (ад нітра+ -метрыя) — галіна ведаў, звязаная з вымярэннем колькасці азоту ў яго злучэннях з кіслародам.
НГГРАТАЛУ ОЛ (ад нітра+ талуал) — арганічнае злучэнне, пра-
дукт замяшчэння атамаў вадароду ў ядры талуолу ніірагрупамі; выкарыстоўваецца для сінтэзу фарбавальнікаў.
ШТРАТЫ (ад гр. nitron = салетра) — солі азотнай кіслаты; выкарыстоўваюцца ў хімічнай прамысловасці і як угнаенне.
НІТРАФАРБА (ад нітра+ фарба) — фарба на нітралаку.
НІТРАФЁН (ад нітра+ фен) — ядахімікат комплекснага дзеяння; выкарыстоўваецца ддя барацьбы з бур’янамі, шкодпымі насякомымі і грыбамі.
ШТРАФЕНОЛ (ад нітра+ фенол) — аргапічнае злучэнне, прадукт замяшчэння атамаў вадароду ў ядры фенолу нітрагрупамі; выкарыстоўваецца для атрымання фарбавалыіікаў.
ШТРАФІЛЫ (ад нітра+ -філ) — расліны, якія маюць патрэбу ў павышанай колькасці азоту (напр. крапіва, маліна).
ШТРАФІЛЬНЫ (ад нітра+ гр. phileo = люблю); н ы я л і ш а й н і к і — лішайнікі, якія растуць у месцах з павышаным утрыманнем азоцістых злучэнняў (напр. калаплака, ксанторыя, фісцыя і
НТТРАФГГЫ (ад нітра+ ты) — расліны, якія растуць на глебах, узбагачаных азотнымі злучэннямі.
ШТРАФОС [ад нітра+ (ама)фос] — складанае мінеральнае азотна-фосфарнае ўгнаенне.
ШТРАФОСКА [ад нітра+ фос(фар) + ка(лій)] — мінеральнае ўшаенне, якое змяшчае азот, фосфарную кіслату, вокіс калію.
ШТРАФУНГІН (ад нітра+ лац. fungus = грыб) — лекавы прэпарат, процігрыбковы сродак, які выкарыстоўваецца дая лячэння эпідэрмафіціі, кандыдамікозу скуры і ІІШІ.
НТГРАЦІН (ад нітрат) — содавая салетра, мінерал бясколерны, белы, чырвоны або жаўтаваты са шкляным бляскам.
ШТРАЦЫЯ (ад гр. nitron = салегра) — хімічная рэакцыя замяшчэння вадароду нітрагрупай у арганічпых злучэннях.
ШТРАЦЭЛЮЛбЗА (ад нітра+ цэлюлоза) — сумесь складаных эфіраў азотнай кіслаты і цэлюлозы.
НГГРАЦЭМЕНТАЦЫЯ (ад нітра+ цэментацыя) — дыфузійнае насычэнне паверхневага слоя стальных вырабаў вугляродам і азотам для павелічэння іх цвёрдасці, стойкасці і трываласці.
НІТРАЭМАЛЬ (ад нітра+ эмаль) — фарба, прыгатаваная на аснове нітралаку.
ШТРОЗА (н.-лац. nitrosus = нітравы) — нітрагрупа, якая пры рэакцыі замяшчае вадарод у арганічных злучэннях.
ШТРОЛЕУМ (ад ніпіра+ лац. oleum = алей) — разпавіднасць лінолеуму, які выкарыстоўваецца для абіўкі сталоў і сцен.
НГТРОМЕТР (ад нітра+ ■метр') — прыбор, якім вызначаюць колькасць азоту ў яго злучэннях з кіслародам.
НГГРОН (гр. nitron = салетра) — сінтэтычнае валакно і тканіна з яго.
ШТРЬІДЫ (ад нітра+ гр. eidos = выгляд) — злучэнні азоту з металамі і некаторымі неметаламі; выкарыстоўваюцца ў тэхніцы.
ШТРЬІЛЫ (ад нітра+ гр. уіе = рэчыва) — арганічныя азоцістыя злучэнні, вытворпыя сінільнай кіслаты; вьжарыстоўваюцца пры вырабе сштэтычных смолаў.
НІТРЫТЫ (ад гр. nitron = салетра) — солі азоцістай кіслаты; выкарыстоўваюцца ў хімічнай прамысловасці і як угнаенне.
штрыфікАцыя (ад ніпіра+ фікацыя) — працэс мікрабіялагічнага ператварэнпя аміяку ў азотную кіслату (параўн. дэнітрыфікацыя).
ШТЬПібЛ [ад ні(кель) + ты(та)н] — гарачаўстойлівы нікелева-тытанавы сплаў.
ШТЭЛА (н.-лац. nitella) — шматклетачная водарасць сям. нітэлавых, якая расце на мяккіх ілістых грунтах у чыстай, спакойнай вадзе, радзей у вадаёмах з пясчаным дном.
ШТЭЛОПСІС (н.-лац. nitellopsis) — шматклстачная водарасць сям. харавых, якая найбольш часта трапляецца на ілістым дне ў глыбокіх прэсных вадаёмах.
ШХРОМ [ад ні(кель) + храм] — гарачатрывалы сплаў нікелю і хрому.
НТЦПІЫЯ (н -лац. nitzschia) — аднаклетачпая дыятамавая водарасць сям. нііцпыевых, якая пашырана ў марскіх і саланаватых водах, трапляецца таксама ў глебе.
ШЦШЭАНСТВА [ад ням. F.Nietzsche = прозвішча ням. філосафа (1844—1900)] — філасофскі кірунак, які прапаведуе крайні ін-
дывідуалізм, культ «звышчалавека», знявагу да норм маралі.
НШІА (фр. niche) — 1) паглыбленне ў сцяне для ўстаноўкі статуй, бюстаў, ваз, мэблі і інш.; 2) паглыбленне ў сценцы акопа, траншэі для боепрыпасаў; 3) мед. дэфект слізістай абалонкі сценкі страўніка, які выяўляецца пасля ўвядзення кантрастнага рэчыва.
НІЯЦЫН (англ. niacin) — тое, што і ніяцынамід.
ШЯЦЫНАМІД (ад ніяцын + амід) — нікацінавая кіслата.
НОБЕЛІЙ [н.-лац. nobelium, ад шв. A.Nobel = прозвішча шв. вынаходцьі і гтрадпрымалыііка (1833— 1896)] — штучны радыеактыўны хімічны элемент, які належыць да актыноідаў.
нбБІЛЬ (лац. nobilis = знатны) — 1) прадстаўнік знаці, арысгакрат у Стараж. Рыме; 2) прадстаўнік знаці ў сярэдневяковай Зах. Еўропе.
-НОЗ (гр. nosos = хвароба) — другая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае хваробу жывёл, часам чалавека.
НОК (гал. nok) — мар. канцавая частка ўсякага гарызантальнага або нахільнага рангоутнага дрэва (гл. рангоут), напр. рэі, гафеля і Г.д.
НОМ (гр. nomos = літар. закон, пастанова; песня) — 1) старажытнагрэчаская назва асноўнай адміністрацыйнай адзінкі (акругі) у Стараж. Егіпце; 2) адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка сучаснай Грэцыі; 3) песня, гімн у старажытных грэкаў.
-НОМ 1 (гр. nome = частка) — другая састаўная частка склзданых
слоў, якая адпавядае паняццю «член».
-НОМ 2 (гр. nomos = права, закон) — другая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае паняццям «палажэнне», «закон».
HOMA (гр. nome = раз’яданне) — паражэнне мяккіх тканак твару ў аслабленых дзяцей, якія перанеслі інфекцыйнае захворванне; устарэлая назва — вадзяны рак.
-НОМІЯ (гр. nomos = права, закон) — другая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае паняццям «становішча», «сістэма поглядаў або правіл».
НОНА (лац. nona = дзевятая) — 1) муз. дзевятая ступень дыятанічнай гамы\ інтэрвал, які ахоплівае дзевяць ступеней; 2) вершаваная страфа з дзевяці радкоў.
НОНАДАРАНТЫЗМ (ад лац. non = не + adorantes = якія пакланяюцца) — рэлігійна-філасофскі рух на Беларусі ў 2-й пал. 16 ст., паслядоўнікі якога адмаўляліся пакланяцца Хрысіу, лічылі яго не богам, а чалавекам, не прызнавалі неўміручасці душы, замагілыіага свеіу.
ндШУС [н.-лац. nonius, ад парт. P.Nunez = прозвішча парт. матэматыка (1492—1577)] — дадатковая шкала вымяральнага інструмента, якая дазваляе павысіць дакладнасць адаіку па асноўнай шкале ў некалькі разоў (10, 20 і больш).
НОНКАМБАТАНТЬІ (фр noncombattans) — асобы ў міжнародным праве, якія ў час вайны не ўваходзяць у склад узброепых сіл, або хоць і ўваходзяць (напр медыцынскі персанал), але не прымаюць непасрэднага ўдзелу ў баявых дзеяннях (параўн. камбатанты').
НОНКАНФАРМІЗМ (ад лац. non = не + канфармізм) — 1) тэістычная плынь у Англіі, якая не прызнае вучэння і абрадаў дзяржаўнай англіканскай царквы; 2) іншадумства, нязгода з існуючай ідэалогіяй або маральнай дактрынай.
НОНКАІІФАРМІСТЫ (англ. nonconformists, ад лац. non = не + англ. conformist = той, хто прытрымліваецца прадпісанняў царквы) — члены англійскіх царкоўных арганізацый, якія не прызнаюць вучэння і абрадаў дзяржаўнай англіканскай царквы.
НОН-СТОП (англ. non-stop, ад лац. non = не + англ. stop = прыпынак) — тое, што адбываецца без перапынку, напр. палёт без прамежкавай пасадкі, відовішча, якое паўтараецца беспералынна і якое можна паглядзець у любы час. нбнсэнс (англ. nonsense, ад лац. non = не + sensus = сэнс) — бяссэнсіца, недарэчнасць.
НОРАДРЭНАЛЕН [ад нор(лш) + адрэналін] — гармон, які ўгвараецца наднырачнікамі і служыць медыятарам пры перадачы імпульсаў у сімпатычнай 2 нервовай сістэме.
НОРД (гал. noord) — 1) поўнач, паўночны напрамак; 2) паўночны вецер.
НОРД-ВЕСТ (гал. noordwest) — 1) паўночны захад, паўночна-заходні напрамак; 2) паўночна-заходні вецер.
НОРД-ОСТ (гал. noordoost) — 1) паўночны ўсход, паўночна-ўсходні напрамак; 2) паўночна-ўсходні вецер.
НОРМА (лац. norma) — 1) агульнапрьшяты, абавязковы ў тўным
асяроддзі парадак, лад чаго-н. (напр. нормы паводзін, этычныя нормы); 2) устаноўленая мера, сярэдняя велічыня чаго-н. (напр. н. выпрацоўкі, н. выпадзення ападкаў).
НОРЫЯ (ісп. noria, ад ар. пайга) — каўшовы элеватар 2 з радам чарпакоў на рухомым ланцугу для падымання сыпкіх цел, вады і г.д.
нбсТРА (іт. nostro (conto) = наш рахунак] — рахунак, які банк мае ў інпіым банку (партнёры па дагавору) для ўнясення бягучых сум.
НОТА 1 (лац. nota = знак, заўвага) — 1) умоўны графічны знак для абазначэння музычнага гуку, a таксама сам гэты гук; 2) мн. музычны твор у нотным запісе (напр. папка з нотамі); 3) перан. тон гаворкі, у якім выражана пэўнае пачуццё (напр. н. незадавальнення).
нбТА 2 (лац. nota = знак, заўвага) — афіцыйны дыпламатычны зварот урада адной дзяржавы да ўрада другой (напр. н. пратэсту).
НОТАБЁНА (лац. nota bene = заўваж добра) — памета на палях кнігі, рукапісу, дакумента каля слоў, на якія трэба звярнуць асаблівую ўвагу (мае выгляд №В).
НОТАГЕЯ (н.-лац. notogea, ад гр. notos = поўдзень + ge = зямля) — адно з трох асноўных зоагеаграфічных падраздзяленняў сушы, якое ўключае Аўстралію (параўн. неагея і арктагея').
КНІГІ ОНЛАЙН
