Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ПАДАЦЫТЫ (ад гр. pus, podos = нага + -цыты) — эпітэліяльныя клеткі выдзяляльных органаў. падзішАх (тур. padisah, ад перс. padsah) — тытул манарха ў некаторых усходніх краінах, напр. у Асманскай імперыі.
ПАДЭБАСК (фр. pas de basque = літар. pyx баскаў) — вельмі пашыраны танцавальны рух у выглядзе нечаканай перамены ног у скачку з наступным пераступаннем.
ПАДЭГРАС (фр. pas de grace) — парны бальны танец са спакойнымі прыгожымі рухамі, пашыраны ў Еўропе ў 19 ст.
ПА-ДЭ-ДЭ (фр. pas de deux = літар. танец удваіх) — від парнага танца ў класічігым балеце, а таксама музыка для яго.
ПДДЭКАТР (фр. pas de qUatre = літар. танец учацвярых) — 1) парны балыгы танец, які складасцца з па вальса і плаўных крокаў, а таксама музыка да яго; 2) танец для чатырох выканаўцаў у балеце.
ПАДЭПАТЫНЁР (фр. pas de patineur = танец канькабежца) — парны бальны танец, што складаецца з плаўных рухаў, якія імітуюць бег канькабежцаў.
падэспАнь (фр. pas d’Espagne = іспанскі танец) — парны бальны танец, у якім выкарыстоўваюцца элементы характэрна-сцэнічнага іспанскага танца, а таксама музыка да яго.
ПАД^СТА (іт. podesta, ад лац. potestas = улада) — 1) вышэйшая адміністрацыйная асоба, галава выканаўчай і судовай улады ў гарадах-рэспубліках Італіі 12—16 ст.; 2) вьшгэйшая адміністрацыйная пасада ў гарадах Італіі ў 1926—1948 гг.
ПА-ДЭ-ТРУА (фр. pas de trois = літар. танец утраіх) — 1) парны бальны танец, які складаецца з элементаў менуэта, мазуркі і еальса, 2) танец трох выканаўцаў у балеце.
ПАЁЛ (фр. рауоі) — драўляны насціл у труме грузавога марскога судна.
ПАЖ (фр. page) — 1) хлоіічык з дваран, які ў якасці асабістага слу-
гі буйнога феадала або караля рыхтаваўся да звання рыцара (у сярэдневяковай Еўропе); 2) выхаванец Пажскага корпуса (ваеннанавучальнай установы для дваранскіх дзяцсй) у царскай Расіі.
ПАЗЁР (фр. poseur) — чалавек, які клапоціцца аб знешнім эфекце сваіх паводзін, прымае позу, рысуецца.
ПАЗІГРАФІЯ (ад гр. pas = усякі + -графія) — агульназразумелае пісьмо, выражэнне думкі знакамі, якія зразумелыя многім народам, напр. нотнае пісьмо, арабскія лічбы.
ПАЗІРАВАЦЬ (рус. позпровать, ад фр. poser) — 1) быць натурай для фатографа або мастака; 2) перан. прымаць позу, рысавацца. ПАЗІТРбн [ад пазі(тыўны) + -трон] — элементарная часціца з дадатным зарадам, маса якой роўная масе электрона.
ПАЗГГРОНШ [ад пазі(трон) + (элек)трон] — фіз. кароткачасовая сістэма з пазітрона і электрона, падобная па структуры да атама вадароду.
ПАЗГГЫВІЗМ (фр. positivisme, ад лац. positivus = дадатны) — ідаалістычны кірунак у філасофіі (узнік у 30-я іт. 19 ст. у Францыі), разнавіднасць агнастыцызму, якая адмаўляе пазнавальную каштоўнасць філасофскіх ведаў, тэарэтьічнага мыслення ў цэлым.
ПАЗГГЫВІСТ (ад пазітывізм) — паслядоўнік пазітывізму.
ПАЗПЬГЎ (фр. positif, ад лац. positivus = дадатны) — адбітак з негатыва, на якім светлыя і цёмныя часткі адпавядаюць іх сапраўднаму размеркаванню ў рэчаіснас-
ці, а таксама фотаабо кіналлёнка з такімі адбіткамі (параўн. негатыў).
ПАЗІТЫЎНЫ (лац. positivus = дадатны) — 1) які мае адносіны да пазітыва (напр. п-ая плёпка); 2) заснаваны на вопыце, фактах (напр. п-ая праграма); 3) станоўчы (проціл. негатыўны').
ПАЗІЦЫЯ (лац. positio) — 1) становішча, размяшчэпне чаго-н. (напр. шахматная п., мінамётная п.); 2) раён ваенных дзеянняў (напр. агнявая п.); 3) перан. пункт гледжання, думка ў якім-н. пытанні.
ПАЗУМЕНТ (ням. Posainent < фр. passement, ад ісп. pasamano = тасьма) — шытая золатам або серабром тасьма для ўгірыгожвання адзення, мэблі.
ПАЙ (цюрк. pay = частка) — доля, якая ўносіцца ў агульную справу кожным яе ўдзелыіікам.
ПАЙКІЛАСМАТЬІЧНЫ (ад гр poikilos = розны, пераменлівы + osmos = ціск) — п • ы я ж ы в ё л ы — жывёлы, якія маюць такі ж асліатычны ціск вадкасцей унутранага асяроддзя, як і ў навакольнай вадзе (прасцейпіыя, кольчатыя чэрві, малюскі, ігласкурыя); параўн. гомайасматычны.
ПАЙКІЛАТЭРМНЫ (ад гр. poikilos = розны, пераменлівы + -тэрмныў п ы я ж ы в ё л ы — жывёлы з пераменлівай тэмпературай цела, якая мяняецца пад уіілывам тэмпературы навакольнага асяроддзя і звычайна роўная ёй (беспазваночныя, кругларотыя, рыбы, земнаводныя і паўзуііы); халаднакроўныя жывёлы (параўн. гамаятэрмны).
ПАЙКІЛАЦЫТОЗ (ад гр. poikilos = розііы, пераменлівы + -цытоз) — мед. наяўнасць у перыферычнай крыві эрытрацытаў не круглай, а якой-н. іншай формы (авальнай, грушаііадобнай і інш.). ПАК 1 (ііям. Pack, ад гал. рак) — стос прадметаў, якія ляжаць адзін на другім (наіір. п. газег, п. таваРУ)-
ПАК 2 (англ. pack = мяса) — шматгадовы дрэйфуючы марскі лёд у палярііых водах.
ПАКАВАЦЬ (польск. pakowac, ад ням. packen) — складаць рэчы ў якую-н. тару, звязваць іх у клункі, пакі.
ПАКГАУЗ (ням. Packhaus) — склад для грузаў пры чыгуначных станцыях, портах.
ПАКЕР (англ. packer, ад pack = ушчыльняць) — прыстасаваіпіе, якое спускаецца ў буравую свідравіну на трубах для размежаваімя пласта з пазатрубнай прасгорай.
ПАКЕТ (польск. pakiet, ад фр. раquet) — 1) папяровы пакунак, скрутак з чым-н.; 2) канверт з якой-н. афіцыйнай паперай.
ПАКЕТБбт (англ. packetboat, гал. pakketboot) — уст. невялікае паштова-пасажырскае марское судна.
ПАККАМЕРА (ням. Packkammer, ад packen = пакаваць + Kammer = пакой, кладоўка) — цэх папяровай фабрыкі, у якім сартуецца папера. ПАК'бсТ (польск. pckost = лак) — спецыяльна апрацавапы алей для вырабу масленых фарбаў, лаку.
ПАКТ (лац. pactum = дагавор) — міжнародпы дагавор, пагадненне.
ПАКУЛЛЕ (літ. pakulos) — валакністыя адходы пры апрацоўцы лёну або канапель, непрыгодныя для пражы.
ПАЛ (гал. рааі) — мар. чыгунная або жалезабетонная тумба, укапаная ў зямлю ля прыстані для замацавання шварпюваў.
ПАЛАДЗІН (іт. paladino, ад лац. palatinus = прыдворны саветнік) — 1) рыцар са світы караля або феадальнага ўладара ў сярэдневяковай Еўропе; 2) перан. чалавек, адданы якой-н. ідэі, справе, асобе.
ПАЛАДЫЙ (лац. Palladium, ад гр. Palladion) — 1) статуя ўзброенага бажаства, часцей за ўсё Афіны Палады, якая, як лічылі старажытныя грэкі і рымляне, ахоўвала горад ад небяспекі; 2) хімічны элемент, метал серабрыста-белага колеру, які выкарыстоўваецца ў ювелірнай справе, тэхшцы і інш.
ПАЛАНАФІЛ (ад с.-лац. Polonus = польскі + -філ) — прыхільнік палякаў, аматар усяго польскага.
ПАЛАНАФбБ (ад с.-лац. Polonus = польскі + -фоб) — вораг палякаў, праціўнік усяго польскага.
ПАЛАНІЗАВАЦЬ (польск. роіоnizowac, ад с.-лац. Polonus = польскі) — апалячваць.
ПАЛАНІЗАЦЫЯ (польск. роіоnizacja, ад с.-лац. Polonus = польскі) — апалячванне.
ПАЛАШЗМ (польск, polonizm, ад с.-лац. Polonus = польскі) — слова або словазлучэнне, запазычанае з польскай мовы.
ПАЛАНК'ГН (парт. palanquim, ад інд. palaki) — крьггыя насілкі, якія служаць сродкам перамяшчэння ў некаторых краінах Усходу і Паўд. Лмерыкі.
ПАЛАНЦІН (фр. palatine) — шырокі футравы або аксамітны жаночы шаль.
ПАЛАНЭЗ [польск. polonez, ад фр. (danse) polonaise = польскі TaHeu] — 1) урачысты польскі бальны танец, які выконваецца парамі ў размераным рьггме, а таксама музыка да яго; 2) музычны твор у рыгме гэтага танца.
ПАЛАС (рус. палас, ад перс. pelas) — двухбаковы дыван без ворсу, вытканы ручным спосабам.
ПАЛАСІТ [ад ням. P.Pallas = прозвішча ням. прыродазнаўцы (1741—1811)] — жалезна-каменны метэарыт, які мае выгляд жалезна-нікелевай губкі з запоўненымі алівінам порамі.
ПАЛАТА (лац. palatium = палац) — 1) вялікае, пышна аздобленае памяшканне ў палацы; 2) састаўная частка заканадаўчага органа або парламента (напр. п. лордаў і п. абшчын у парламенце Англіі); 3) назва некаторых дзяржаўных устаноў (напр. гандлёвая п., кніжная п ); 4) асобны пакой дая хворых у бальніцы.
ПАЛАТАЛІЗАЦЫЯ (ад н.-лац. palatalis = паднябенны) — лінгв. змякчэнне зьгчных гукаў шляхам дабавачнага пад’ёму сярэдняй часткі языка да паднябення.
ПАЛАТАЛЬНЫ (н.-лац. palatalis) — лікгв. які падпаў пад палаталізацыю', мяккі (аб зычных гуках).
ПАЛАФІТЫ (іт. palafitte) — асобныя будынкі або цэлыя паселішчы, пабудаваныя на сваях з драўляным памостам над вадою або балотам.
ПАЛЛЦ (польск. руіас < іт. palazzo, ад лац. palatium = палац) — 1) вялікі, раскошны будынак, дзе пастаянна знаходзіцца цар, кароль, кіраўнік дзяржавы; 2) вялікі будынак грамадскага прызначэння, які вылучаецца сваёй архітэктурай.
ПАЛЛІІІ (польск. palasz, ад венг. pallos) — халодная зброя з доўгім прамым лязом, вострым з абодвух бакоў.
ПАЛЕА(гр. palaios = старажытны) — першая састаўная частка складаных слоў, якая выражае паняцці «старажытны», «даўні».
ПАЛЕААНТРАПАЛОПЯ (ад палеа+ антрапалогія') — раздзел антрапалогіі, які вывучае выканнёвыя рэшткі чалавека.
ПАЛЕААНТРАПЫ (ад палеа+ -антрап) — прадстаўнікі другой ступені ў эвалюцыі чалавека, якія змяііілі архантрапаў і папярэднічалі неаантрапам.
ПАЛЕААНТРАІібЛАГ (ад палеа+ антраполаг) — спецыяліст у галіне палеантрапалогіі.
ПАЛЕАБАТАШКА (ад палеа+ батаніка) — раздзел палеанталогіі, які вывучае выкапнёвыя расліны.
ПАЛЕАБІЯГЕАГРАФІЯ (ад палеа+ біягеаграфія) — раздзел палеанталогіі, які вывучае заканамернасці прасторавага рассялення арганізмаў у геалагічным мінулым.
ПАЛЕАБІЯЛОГІЯ (ад палеа+ біялогія) — навука аб арганічным свеце мінулых геалагічных эпох.
ПАЛЕАБІЯЦЭНОЗ (ад палеа+ біяцэноз) — прыродная сукупнасць арганізмаў, якія жылі разам і захаваліся ў выкалнёвым стане.
ПАЛЕАВУЛКАНІЗМ (ад палеа+ вулканізм) — вулканічная дзейнасць мінулых геалагічных эпох.
ПАЛЕАГЕАГРАФІЯ (ад палеа+ геаграфія) — навука, якая вывучае фізіка-геаграфічныя ўмовы мінулых геалагічных эпох.
ПАЛЕАГЕАМАРФАЛбГІЯ (ад палеа+ геамарфалогія') — раздзел геамарфалогіі, які вывучае рэльеф Зямлі ў мінулыя геалагічныя эпохі.
ПАЛЕАГЕАХІМІЯ (ад палеа+ геахімія') — раздзел геахіміі, які вывучае хімічны склад Зямлі і хімічныя працэсы ў мінулыя геалагічныя эпохі.
ПАЛЕАГЕН (ад палеа+ -ген') — першы перыяд кайназою ў геалагічнай гісторыі Зямлі, які пачаўся 570 млн. гадоў назад і цягнуўся 340 млн. гадоў.
ПАЛЕАГЕНАВЫ (ад палеа+ -ген)\ п. п е р ы я д — тое, што і палеаген.
ПАЛЕАГЁЯ (ад палеа+ гр. ge, gaia = зямля) — часам вылучаемае зоагеаграфічнае падраздзяленне сушы, якое ўключае Мадагаскарскую, Эфіопскую і Інда-Малайскую зоагеаграфічныя вобласці.
КНІГІ ОНЛАЙН
