Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
ПРАДУЦ^НТ (лац. producens, -ntis = які вырабляе) — 1) краіна, якая вырабляе пэўны тавар; 2) арганізм, здольны ўтвараць арганічныя рэчывы з неарганічных.
ПРАЕКТ (лац. proiectus = кінуты наперад) — 1) распрацаваны план стварэння чаго-н. (напр. п. самалёта, п. гідратурбіны); 2) папярэдні тэкст якога-н. дакумента (напр. п. закона); 3) задума, план.
ПРА^КТАР (лац. proiector) — 1) аптычны апарат, які дае павялічанае адлюстраванне на экране малюіікаў або фотаздымкаў; 2) аптычная прылада для вымярэння лінейных і вуглавых памераў інструментаў, дэталей машын і інш.
ПРАЁКЦЫЯ (лац. proiectio = кіданне наперад) — 1) перадача прасторавых фігур на плоскасці; 2) павялічанае адлюстраванне чаго-н. на экране, атрымалае аггтычным спосабам.
ПРАЖЭКТ (фр. project, ад лац. proiectus = кінуты наперад) — непрыгодны, надуманы праект.
ПРАЖЭКТАР (англ. projector, ад лац. proiectus = кйіуты наперад) — асвятляльны прыбор, які пры дапамозе аптычнай сістэмы пасылае яркі пучок праменяў на далёкую адаегласць.
ПРАЖЭКЦЁР (фр. projecteur, ад лац. proiectus = кінуты наперад) — той, хто займаецца складаннем нязбытных, неабгрунтаваных праектаў.
ПРАЖЭКЦЁРСТВА (ад пражэкцёр) — захапленне нездзяйсняльнымі праектамі.
ПРАЗАІЗМ (ад проза) — слова або выраз у паэтычным творы з дзелавой, навуковай або гутарковай мовы.
ПРАЗАІК (лац. prosaicus) — пісьменнік, які піша прозай, стварае празаічныя творы.
ПРАЗЕАДЫМ (лац. praseodymium, ад лац. prasios = светла-зялёны) — хімічны элемент, які належыць да ланпганоідаў, выкарыстоўваецца для афарбоўкі шкла, фарфору, пры вырабе спецыяльных сартоў сталі.
ПРАЗЕКТАР (лац. prosector = які рассякае) — 1) урач патолагаанатам, які займаецца анатаміраваннем трупаў; 2) урач, які ўзначальвае празектуру.
ПРАЗЕКТУРА (лац. prosectuга) — патолагаанатамічнае аддзяленне пры лячэбных або навучальных медыцынскіх установах.
ПРАЗЕЛІТ (гр. proselytos = літар. прышэлец) — 1) той, хто прыняў новую веру; 2) новы і гарачы прыхільнік чаго-н.
ПРАЗЕЛІТЫЗМ (ад гр. proselytos = які прыняў новую веру) — 1) імкненне распаўсюдзіць сваю веру, абярнуць іншых у сваю веру; 2) гарачая адданасць якому-н. вучэнню, якім-н. перакананням.
ПРАЗЕМ (ад гр. prasios = светлазялёны) — мінерал, разнавіднасць кварцу светла-зялёнай афарбоўкі.
ПРАЗЕНХІМА (ад гр. pros = звыш таго + -энхіма) — тканка раслін, якая складаецца з падоўжаных, завостраных на капцах, часам з патоўшчанымі сценкамі клетак, напр. валакно лёну.
ПРАЗЕРЬІН (ад лац. prosero = вырабляю) — лекавы прэпарат, які прымяняецца пры міястэніі, паралічах, неўрытах, для стымуляцыі родавай дзейнасці, у афтальмалагічнай практыцы.
ПРАЗОШС (н.-лац. prosopis) — дрэвавая або кустовая расліна сям. бабовых, часта калючая з дробнымі кветкамі ў гронках або галоўках, пашыраная ў тропіках і субтропіках, пераважна ў Амерыцы.
ПРАЙД (англ. pride) — устойлівая група з 6—12 асобін у папуляцыі льва.
ПРАЙМЕРЫЗ (англ. primaries) — 1) пярвічныя сходы выбаршчыкаў у ЗША для вылучэння кандыдатаў на выбарныя пасады; 2) выбары дэлегатаў на партыйны з’езд у ЗША.
ПРАКАМБІЙ (ад лац. pro = перад + камбій) — утваральная тканка раслін, з якой развіваюцца праводныя тканкі.
ПРАКАРЫЁТЫ (ад лац. pro = перад, замест + ip. karyon = ядро) — мікраскапічныя арганізмы, якія ў адрозненне ад эўкарыётаў не маюць у сваіх клетках марфалагічна аформленага, адасобленага ядра і тыповага храмасомнага апарату; аб’яднаны ў два аддзелы — сінезялёпыя водарасці і бактэрыі.
ПРАКЛАМАВАЦЬ (лац. ргосіаmare) — абвяшчаць, аб’яўляць пэўныя палітычныя ці ііппыя погляды.
ПРАКЛАМАЦЫЯ (лац. ргосіаmatio = адозва, заклік) — 1) агітацыйны лісток з палітычным зместам, лістоўка; 2) урачыстае абвяшчэнне, апублікаванне.
ПРАКЛІТЫКА (гр. proklitikos = які нахіляецца ўперад) —лінгв. ненаціскное слова, якое цесна прымыкае да наступнага, што мае націск.
ПРАКбнСУЛ (лац. proconsul) — службовая асоба ў Стараж. Рыме, якая спачатку выконвала вайсковыя даручэнні за межамі Рыма, пазней — намеснік правінцыі, што прызначаўся з ліку колішніх консулаў.
ПРАКРЫТЫ (ад санскр. prakrta = просты, натуралыгы) — 1) сярэднеіндыйскія мовы, якія склаліся на аснове старажытнаіндыйскіх дыялектаў і былі шырокаўжывалыіымі як размоўныя і літаратурныя мовы больш як паўтара тысячагоддзя (да 15 ст.); 2) адна з катэгорый старажытнаіндыйскай філасофіі, якая абазначае жаночы пачатак усіх магэрыяльных і духоўпых рэчаў.
ПРАКСІМАЛЬНЫ (ад лац. ргохіmus = найбліжэйшы) — анат. размешчаны бліжэй да сярэдняй плоскасці цела (напр. п. аддзел сасуда); проціл. дыстальны.
ПРАКСІЯЛОГІЯ (гр. praksis = справа, дзеянне + -логія) — галіна сацьіялагічных даследаванняў, якая вывучае ўмовы і метады эфектыўнай і рацыянальнай чалавечай дзейнасці.
ПРАКТАЛОГІЯ (ад гр. proktos = задні праход + -логія') — раздзел медыцыны, які вывучае хваробы прамой кішкі.
ПРАКТЫК (гр. praktikos = дзейны) — 1) той, хто добра вывучыў сваю справу на практыцы; 2) практычны, дзелавы чалавек.
ПРАКТЫКА (лац. practica, ад гр. praktika = дзейнасць) — 1) дзейнасць людзей, якая накіравана на пераўтварэнне матэрыялыіага свету; 2) жыццё, рэчаіснасць як галіна праверкі вьівадаў тэорыі; 3) замацаваіше тэарэтычных ведаў на вытворчасці (напр. педагагічная п. студэнтаў); 4) набыты вопыт у якой-н. галіне дзейнасці (напр. п. выхавання дзяцей); 5) дзейнасць урача або юрыста.
ПРАКТЫКАВАЦЬ (польск. ргаktykowac, ад лац. practicare) — 1) прымяняць што-н. на справе, на практыцы', 2) праходзіць практыку; 3) пастаяннай трэніроўкай развіваць што-н., прывіваць якія-н. навыкі; 4) займацца ўрачэбнай ці юрыдычнай практыкай.
ПРАКТЫКУМ (лац. practicum, ад гр. praktikos = дзейііы) — від практычных заняткаў па курсу якой-н. дысцыпліны звычайна ў вышэйшых навучальных установах, a таксама вучэбны дапаможнік для правядзення такіх заняткаў.
ПРАКТЫТ (ад гр. proktos = задні праход) — запаленпе слізістай абалонкі прамой кішкі.
ПРАКТЫЦЫЗМ (ням. Praktizismus, ад гр. praktikos = дзейны) — 1) захапленне практычнай дзейнасцю пры недаацэнцы тэорыі; 2) дзелавы падыход да справы; уменне ўладкоўваць справы так, каб атрымаць асабістую выгаду.
ПРАКТЬІЧНЫ (гр. praktikos = дзейны) — 1) які звязапы з пракпіыкай, з рэальнымі паірабаваннямі, магчымасцямі; 2) які займаецца
непасрэдна якой-н. справай, 3) звязаны з прымяненнем на практыцы ведаў, навыкаў, 4) які добра разбіраецца ў жыццёвых справах, дзелавіты, вопытны; 5) эканомны, зручны.
ПРАКУРАТАР (польск. prokurator, ад лац. procurator) — 1) асоба, якая загадвала фінансамі, кіравала чыёй-н. маёмасцю, гаспадаркай у Стараж. Рыме; 2) адвакат, абаронца ў судах Вялікага княства Літоўскага 16—17 ст.
ПРАКУРАТЎРА (польск. prokuratura, ад лац. procurare = клапаціцца, кіраваць) — дзяржаўны орган, які сочыць за выкананнем законаў і прыцягвае да адказнасці парушальнікаў іх.
ПРАКУРбР (фр procureur, ад лац. procurare = клапаціцца, кіраваць) — асоба, якая сочыць за выкананнем і правільным прымяненнем законаў, выступае ў якасці абвінаваўцы ў судовым працэсе.
ПРАКУРЫСТ (ням. Prokurist, ад лац. procurare = клапаціцца, кіраваць) — давераная асоба гандпёвага прадпрыемства, якая мае паўнамоцтвы на заключэнне ўсякіх дагавароў.
ПРАЛАКЦІН (ад лац. pro = для + lac, lactis = малако) — гармон пярэдняй часткі гіпофіза, які рэгулюе ў жывёл і чалавека функцыі малочных залоз і яечнікаў.
ПРАЛАН (н.-лац. prolan, ад лац. proles = нашчадак) — рэчыва гарманальнага характару, якое выдзяляецца плацэнтай і змяшчасцца ў крыві і мачы цяжарпых жапчьш.
ПРАЛАНГАВАЦЬ (лац. prolongate = падаўжаць) — працягваць тэрмін дагавора, умовы, вэксаля.
ПРАЛАНГАЦЫЯ (фр. prolongation, ад лац. prolongare = прадаўжаць) — прадаўжэнне тэрміну дагавора, умовы, вэксаля.
ПРАЛАПС (лац. prolapsus = які выпадае) — выпаданне ўпутранага органа, напр. прамой кішкі.
ПРАЛЕГАМЕНЫ (гр. prolegomena = уводзіны) — уводзіны ў вывучэнне, уступныя тлумачэнні, прэамбула.
ПРАЛЕТАРЫзЛцЫЯ (ад пралетарый') — разарэшіе і збядненне дробных таваравытворцаў (сялян, саматужнікаў) і ператварэнне іх у пралетарыяў.
ПРАЛЕТАРЫЙ (лац. proletarius) — прадстаўнік пралетарыяту.
ПРАЛЕТАРЫЯТ (ням. Proletariat, ад лац. proletarius = незаможны грамадзяпін) — клас наёмных рабочых у капіталістычным грамадстве, пазбаўленых сродкаў вытворчасці.
ПРАЛІН (ад лац. proles = нашчадкі) — амінакіслата, якая ўваходзіць у склад амаль усіх бялкоў і некаторых іншых фізіялагічна важных рэчываў.
ПРАЛІФЕРАЦЫЯ (ад лац. proles = нашчадкі + ferre = несці) — 1) разрастанне тканкі жывёльнага або расліннага аргапізма шляхам новаўіварэння клетак; 2) тое, што і праліфікацыя.
ПРАЛІФІКАЦЫЯ (ад лац. proles = нашчадкі + -фікацыя) — развіццё органа расліны з іншага органа, які закончыў свой рост і далей не развіваецца.
ПРАЛОГ (лац. prologus, ад гр. prologos) — 1) уступная частка літаратурнага або музычнага твора; 2) перан. уступ, пачатак чаго-н.
ПРАЛЮВІЙ (лац. proluvium = змыванне) — геал. наносы, якія ўтвараюцца горнымі патокамі ў час моцных ліўняў.
ПРАМАРФАЛОГІЯ (ад лац pro = замест + марфалогія) — раздзел марфалогіі, які вывучае агульны план будовы жывелы, яе сіметрыю і размяшчэнне асобных частак.
ПРАМЕНАД (фр. promenade) — уст. 1) прагулянка; 2) месца для гуляння.
ПРАМЕСА (фр. promesse, ад лац. promissio = абяцапне) — дакумент, згодпа з якім уладальнік аблігацыі або латарэйпага білета, калі на іх выпадае выйгрьпп, абавязваецца ўступіць іх за пэўную плату іншай асобе.
ПРАМЕТАФАЗА (ад лац. proto = перад + метафаза) — другая стадыя непрамога дзялення, або л«пюзу.
ПРАМЁТЫЙ (н.-лац. promethium, ад гр. Prometheus = імя тытана ў старажытнагрэчаскай міфалогіі, які выкраў у багоў агонь) — радыеактыўны хімічііы элемент, які належыць да лантаноідаў.
ПРАМІЛЕ (лац. pro mille = на тысячу) — тысячная частка ліку.
ПРАМІСКУІТЭТ (ад лац. promiscuus = змешаны, агульны) — стадыя нічым не абмежаваных палавых адносін у першабытным грамадстве, якая папярэднічала ўстанаўлензпо іюрм шлюбу і сям’і.
ПРАМбТАРЫ (ад лац. promovere = прасоўваць) — тое, што і актыватары.
ПРАМОЦЫЯ (лац. promotio = прасоўванне) — прысудаонне
больш высокай вучонай ступені або ганаровага звання.
ПРАМУЛЬГАЦЫЯ (лац. promulgatio = публічнае аб’яўленне) — афіцыйная публікацыя, абнародаванне якога-н. дзяржаўнага акта, закона.
КНІГІ ОНЛАЙН
