Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
РДНдАд (фр. rondade) — пераварот наперад з паваротам пры разбегу без страты хуткасці руху ў гімнастычных і акрабатычных скачках.
РАНДО (фр. rondeau, ад rond = круг) — 1) верш з 8,13 або 15 радкоў, звязаных дзвюма скразнымі рыфмамі; словы (часам радкі), якімі пачынаецца верш, паўтараюцца ў сярэдзіне яго і ў канцы, ствараючы арыгінальнае архітэктанічнае кальцо; 2) закруглены рукапісны ці друкаваны шрыфт, а таксама пяро з парным канцом, каб пісаць такім шрыфтам.
РАНДЭВУ (фр. rendez-vous = прыходзьце) — 1) дамоўленае ра-
ней спатканне, пераважна любоўнае; 2) вызначанае месца сустрэчы караблёў.
РАНДЭЛЬ (фр. rondelle = кружок) — верш з 13 радкоў, звязаных дзвюма скразнымі рыфмамі, з якіх першы паўтараецца тройчы, a другі двойчы.
РАНЙТ (фр. reinette, ад геіпе = каралева) — зімовы сорг яблыні з кіславатымі яблыкамі, а таксама плод гэтай яблыні.
РАНЕЦ (ням. Ranzen) — паходная вайсковая або вучнёўская сумка з лямкамі, якую носяць за спіной.
РАНЖЫР (ням. Rangierung, ад фр. ranger = ставіць у рад) — 1) пастаноўка людзей па росту ў адну шарэнгу; 2) перан. пэўны парадак у чым-н., устаноўлены правіламі і традыцыямі.
РАНТ (польск. rant, ад ням. Rand) — вузкая палоска скуры па краях абутку, да якой прымацоўваецца падашва.
РАНЦЬЕ (фр. rentier, ад rente = рэнта) — асоба, якая жыве на працэнты з аддадзенага ў пазыку капіталу, з даходаў ад акцый, аблігацый і інш.
РАНЧА (ісп. rancho) — 1) сядзіба ў краінах Лац. Амерыкі; 2) ферма, звычайна жывёлагадоўчая, у ЗША.
РАНЧЭРА (ісп. ranchero) — уладальнік ранча.
РАП (ням. Rappen) — швейцарскі франк.
РАПАЛП (ад гр. rhapalon = булава) — укарочаныя шчупальцы ў сцыфоідных медуз, якія з’яўляюцца своеасаблівымі органамі пачуццяў.
РАПАЛОДЫЯ (н.-лац. rhapalodia) — аднаклетачная дыятомавая водарасць сям. эпітэміевых, якая пашырана ў прэсных, саланаватых і марскіх водах.
РАПАЛбіДЫ (ад гр. rhopalon = булава + -оід) — органы перамяшчэння па субстрату ў сядзячых медуз класа сцыфоідных, якія ўяўляюць сабой відазмененыя рапаліі.
РАПАРАВАЦЬ (польск. герагоwac, ад лац. герагаге) — разм. папраўляць, рамантаваць (напр. р. абутак).
РАПАРАЦЫЯ (польск. reparacja, ад п.-лац. reparatio = аднаўленне) — разм. рамонт.
РАПАРТ (фр. rapport) — вуснае ці шсьмовае паведамленне аб выкананні загаду, абавязкаў ці даручэння.
РАГЦДбГРАФ (ад фр. rapide = хуткі + -граф) — прыстасаванне для напісання тэкстаў на чарцяжах або малюнках пры дапамозе літарна-тэкставага трафарэта.
РАШРА (ням. Rapier, ад фр. гаріёге) — колючая зброя з доўгім гібкім чатырохгракным клінком, якая зараз выкарыстоўваецца толькі ў вучэбным і спартыўным фехтаванні.
РАПбнЦІКУМ (н.-лац. rhaponticum) — травяністая расліна сям. складанакветных з перыстым лісцем і фіялетава-пурпуровымі кветкамі ў суквеццях-копіыках, пашыраная пераважна ў Паўн. паўшар’і; кармавая, лекавая і дэкаратыўная.
РАПОРТ (фр. rapport = вяртанне) — 1) матыў арнаменту, які выступае ў рытмічных паўтарэн-
нях; 2) узор на тааніне, шпалерах, які паўтараецца.
РАПС (ням. Raps) — травяністая расліна сям. крыжакветных з шыза-зялёным лісцем і дробнымі жоўтымі кветкамі, якая культывуецца ў Еўропе, Індыі, Кітаі, Канадзе, Аўстраліі; алейная і кармавая. РАПСбд (гр. rhapsodos, ад rhapto = складаю + ode = песня) — вандроўны пясняр у Стараж. Грэцьіі, выканаўца эпічных паэм, песень. РАПСбдЫЯ (гр. rhapsoidia) — 1) эпічная песня пра легендарных герояў і багоў, якую выконваў pancod', 2) музычны твор з некалькіх частак, звычайна на тэмы народных песень ці паданняў.
рАпТАМ (польск. raptem, ад лац. raptim) — адразу, нечакана, неспадзявана.
РАРЫТЭТ (ням. Raritat, ад лац. raritas, -atis = рэдкасць) — родкасць, вельмі рэдкая рэч, якая ўяўляе сабой музейную капггоўнасць. РІСА (фр. race, ад іт. razza = парода) — 1) група чалавецтва, якая склалася гістарычна і аб’ядноўваецца агульнасцю паходжання і агульнасцю спадчьпіных фізічных прымет — колерам скуры і Banacoy, формай галавы, асобнымі рысамі теару і інш. (напр. еўрапеоідная р., мангалоідная р., негроідная р.); 2) група арганізмаў аднаго віду або падвіду, якая вылучаецца агульнымі біялагічііымі асаблівасцямі і звязана агульным паходжаннем.
РАСАГЕНЕЗ (ад раса + -генез) — прац-эс фарміравання рас чалавека РАСІЗМ (іт. razzismo) — антынавуковая рэакцыйная тэорыя аб не-
раўнацэннасці чалавечых рас і аб тым, што адна раса павінна панаваць над іншымі.
РАСТР (ням. Raster, ад лац. rastrum = граблі) — 1) сістэма ліній, нанесеных у пэўным парадку на якую-н. паверхню аптычным, графічным, механічным або іншым спосабам; 2) прыстасаванне, якое складаецца з сістэмы адпаведна размешчаных ніцей, палос, прызмаў, лінзаў.
РАСТРАЛЬНЫ (лац. rostralis) — размешчаны бліжэй да пярэдняга канца цела; які адносіцца да рострума.
РАТА [польск. rata, ад лац. rata (pars) = вызначаная частка] — адна з частак агульнай платы, доўгу, якая ўносіцца ў вызначаны тэрмін. ратавАць (польск. ratowac, ад ням. retten) — 1) пазбаўляць ад небяспекі, пагрозы, гібелі; берагчы; 2) хаваць, засцерагаць ад чаго-н. непрыемнага, непажаданага (напр. р. сена ад дажджу).
РАТАКСАНЫ (ад лац. rota = кола + axis = вось) — хімічныя злучэнні з цыклічнай і пранізваючай яе лінейнай малекул, звязаных так, што аб’ёмныя радыкалы на канцах лінейных малекул перашкаджаюць раз’яднанню сістэмы.
РАТАМЕТР (ад лац. rota = кола + -метр) — 1) прыбор для вымярэння расходу вадкасцей, газаў; 2) прыбор для вымярэння лінейных размераў доталей машын; 3) палігр. прыбор для вызначэння шурпатасці формавьгх пласцін.
РАТАНГ (малайск. rotan) — ліянападобная трапічная пальма, папіыраная ў Азіі, Афрыцы і Аўстраліі.
РАТАНІЯ (ісп. ratania) — кустовая расліна сям. бабовых, пашыраная ў су бтрапічных горных раёнах Амерыкі; вьікарыстоўваецца ў медыцыне як вяжучы сродак.
РАТАПРЬІНТ (англ. rotaprint, ад лац. rota = кола + англ. print = друк) — малафарматная друкарская машына для друкавання афсетным спосабам.
РАТАТАР (лац. rotator = той, хто круціць) — 1) апарат для друкавання копій з чарцяжоў, рукапісаў, малюнкаў; 2) фіз. цела, якое верціцца раўнамерна вакол цэнтра або восі; 3) анат. мышца, якая ажьшцяўляе паварот у якім-н. суставе.
РАТАфбТА [ад лац. rota(re) = вярцець + фота] — фотанаборная машына з праграмным кіраваннем, па канструкцыі аналагічная машыне манафота.
РАТАЦЫЗМ (лац. rhotacismus, ад гр. rho = назва літары «р» грэчаскага алфавіта) — картавасць, няправільнасць у вымаўленні гука «р».
РАТАЦЫЙНЫ (ад ратацыя) — заснаваны на прынцыпе вярчэння асобных дэталей (напр. р-ая машына).
ратАцыя (лац. rotatio = вярчэнне) — 1) маіпыяа для друкавання газет, часопісаў вялікім тыражом; 2) кругавы рух у якім-н. суставе.
РАТВЕЙЛЕР (ням. Rottweiler, ад Rottweil = назва горада ў Германіі) — парода службовых сабак, выведзеная ў Германіі ў пач. 20 ст. РАТМАН (ням. Ratmann) — член гарадской рады ў старажытных нямецкіх гарадах і ў гарадах, пад-
р началеных тэўтонскаму ордэну, напр. у Рызе ў 12—14 ст.
РАТбНДА (іт. rotonda = круглая) — 1) круглая пабудова (храм, маўзалей, павільён, зала) звьічайна з купалам і калонамі; 2) верхняе жаночае цёплае адзенне ў выглядзе доўгай накідкі без рукавоў, распаўсюджанае ў канцы 19 — пач. 20 ст.
РАТУНАК (польск. ratunek, ад ням. Rettung) — 1) дапамога, абарона, выручка; 2) магчымасць, сродак выратавацца, пазбавіцца ад чаго-н. небяспечнага, непрыемнага.
РАТУПІА (польск. ratusz, ад ням. Rathaus) — 1) орган самакіравання ў гарадах феадальнай Зах. Еўропы; 2) орган гарадскога самакіравання на Беларусі ў 14—17 ст., а таксама будынак, дзе ён размяшчаўся.
РАТЫФІКАВАЦЬ (с.-лац. ratifiсаге) — ажыццяўляць ратыфікацыю.
РАТЫФПСАЦЫЯ (лац. ratificatio) — зацвярджэнне органамі вышэйшай дзяржаўнай улады міжнароднага дагавору, заключанага ўпаўнаважанымі прадстаўнікамі дзяржаў.
РАТЫЦЬІДЫ (ад фр. rat = пацук + -цыды) — хімічныя прэпараты для знішчэння пацукоў і мышэй. РАУВдлЬФІЯ (н.-лац. rauwolfia, ад L.Rauwolf = прозвішча ням. батаніка 16 ст.) — вечназялёная кустовая расліна сям. кутравых, пашыраная ў тропіках; змяшчае алкалоіды.
РАУНД (англ. round = кола, круг) — 1) трохмінутны перыяд у боксе, на працягу якога вядзецца
бой; 2) перан. адносна самастойны этап, тур цяжкіх і працяглых перагавораў.
рАут (англ. rout) —уст. урачысты званы вечар, прыём.
РАФІДЫ (гр. rhaphis, -idos = іголка) — ігольчатыя крышталі шчавелекіслага кальцыю, якія адкладваюцца ў клетках раслін.
РАФШАВАЦЬ (фр. raffiner) — ачышчаць прадукты прамысловасці і сельскай гаспадаркі (металы, спірт, алей, цукар і інш.) ад прымесяў.
РАФІнАд (фр. raffmade, ад raffiner = ачышчаны крышталічны цукар.
РАФІНАЦЫЯ (ад фр. raffiner = ачышчаць) — ачыстка прадуктаў прамысловасці і сельскай гаспадаркі (металаў, спірту, алею, цукру і інш.) ад прымесяў.
РАФШЁР (фр. raffineur, ад raffiner = ачышчаць) — мапіына, якая прымяняецца ў папяровай вытворчасці дая драблення і ачысткі драўнянай масы.
РАФІЯ (англ. raffia, з малагас.) — 1) пальма з кароткім ствалом і вялізным перыстым лісцем, пашыраная ў тропіках Афрыкі і Амерыкі; 2) трывалае валакно, якое робіцца з лісця некаторых відаў гэтай пальмы.
РАФЛЁЗІЯ [н.-лац. rafflesia, ад T.Raffles = прозвішча англ. генерала, губернатара Явы (1781— 1826)] — трапічная расліна класа двухдольных, якая паразітуе на карэннях і сцёблах іншых раслін у вільготных лясах Паўд.-Усх. Азіі, мае кветкі дыяметрам да метра.
РАХАВАЦЬ (польск. rachowac, ад ням. rechnen) — 1) рабіць разлікі, падлікі; 2) перан. узважваць, прыкідваць (напр. р., як лепш арганізаваць справу).
РАХАТ-ЛУКУМ (цюрк. rachat lukum, ад ар. rachat-al-chulkum = адпачынак для горла) — усходні ласунак з цукру, мукі і крухмалу з арэхамі і міндалем.
рАхіС (гр. rhachis = хрыбет) — 1) частка восі складанага ліста, якая нясе лісточкі; 2) вось ліста папараці; 3) стрыжань, які праходзіць унутры трубкі яечніка ў рада круглых чарвей.
РАХІТ (н.-лац. rachitis, ад гр. rhachis = хрыбет, пазваночнік) — дзіцячая хвароба, якая характарызуецца парушэннямі ў развіцці касцей з-за недахопу ў арганізме вітаміну D.
РАХІТОМЛ (н.-лац. rhachitomi) — атрад вымерлых земнаводных.
РАХІТЬГЗМ (ад рахіт') — сукупнасць прыкмет рахіту.
РАХМАНЫ (тур. rahman, ад ар. rahman) — 1) свойскі, пакорлівы (аб жывёле); 2) лагодны, памяркоўны (аб чалавеку).
КНІГІ ОНЛАЙН
