Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
РУГОЗЫ (н.-лац. rugosa) — падклас вымерлых кішачнаполасцевых класа каралавых паліпаў.
РУД (англ. rood) — адзінка плошчы ў англійскай сістэме мер, роўная 1011,71 м2.
РУДБЁКІЯ (н.-лац. rudbeckia) — травяністая расліна сям. складанакветаых з дробнымі жоўтымі кветкамі ў суквеццях-кошыках, пашыраная ў Паўн. Амерыцы; на Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўная.
РУДЫМЁНТ (лац. ridimentum = зачатак, пачатковая ступень) — 1) астаткавы, недаразвіты орган, які страціў у працэсе эвалюцыі сваё асноўнае значэнне, напр. вочы ў крата, хваставыя пазванкі і апендыкс у чалавека; 2) перан. астатак, рэшгкі якой-н. з’явы.
РУДЬІСТЫ (н.-лац. rudistae, ад лац. rudis = грубы) — вымерлыя малюскі класа двухстворкавых з ракавінай, правая створка якой прырастала да падводных прадметаў, а левая служыла стрэшкай.
РУДЭРАЛЬНЫ (ад лац. rudus, -dens = шчэбень, будаўнічае смецце); р-ыя расліны — расліны, якія растуць на сметніках, каля платоў, на звалках.
РУДЭРШС (англ. rudder-piece, ад rudder = руль + piece = частка) — вертыкальная частка рулявой рамы, да якой мацуецца плоскасць руля судна.
РУДЭРПОСТ (англ. rudder-post, ад rudder = руль + post = слуп) — вертыкальны брус кармавога канца судна, на які навешваецца руль. РЎЖА (польск. roza, ад лац. rosa) — кустовая расліна сям. ружавых з пахучымі кветкамі разнастайнай афарбоўкі і калючым сцяблом, пашыраная ва ўмераных і субтрапічных зонах, а таксама кветка гэтай расліны.
РУІНЫ (лац. ruina) — 1) разбураны будынак; 2) перан. нешта запушчанае, змарнаванае.
РУКЗАК (ням. Rucksack, ад Riicken = спіна + Sack = мяшок) — загшечны рэчавы мяшок.
РУЛАДА (фр. roulade, ад rouler = каціць) — 1) раскацісты, хуткі, віртуозны перакат у спяванні; 2) перан. пералівістае спяванне гтгушак.
РУЛЁТ (фр. roulette, ад rouler = каціць) — 1) ежа з сечанага мяса з варапым яйкам ці іншай начынкай, запечанага ў выглядзе прадаўгаватага акруглага кавалка; 2) кумпяк, з якога вынята костка і якому нададзена форма каўбасы; 3) пірог з цесга, згорнутага ў некалькі слаёў з салодкай начынкай.
РУЛЁТА (фр. roulette, ад rouler = каціць) —мат. крывая, якую апісвае які-н. пункт крывой, што коціцца без слізгання па іншай, нерухомай крывой.
РУЛЕТКА (фр. roulette, ад rouler = каціць) — 1) інструмент для вымярэгшя ў выглядзе вузкай (пераважна стальной) стужкі з дзяленнямі, якая накручваецца на валік, змеінчаны ў футарале; 2) прыстасаванне для азартнай гульні ў выглядзе рухомага круга з нумараванымі ямкамі, па якім коціцца шарык, а таксама сама гэта гульня.
РУЛІЦЬ (фр. rouler = каціць) — тое, што і руляваць.
РУЛОН (фр. rouleau = звітак) — скрутак паперы, тканіны і йпп.
РУЛЬ (рус. руль, ад гал. гоег) — 1) прыстасавапне дчя кіравання самалётам, суднам, аўтамабілем, задаючы ім патрэбны напрамак руху; 2) перан. кіруючы орган.
РУЛЯВАЦЬ (фр. rouler = каціць) — 1) кіраваць рулём, задаючы самалёту, судну, аўтамабілю патрэбпы напрамак руху; 2) рухацца па зямлі, вытрымліваючы напрамак пры дапамозе руля (у тым ліку і пра самалёт перад узлётам).
РУМ (ст.-польск. rum, ад с.-в,ням. rum) — 1) месца на беразе paid, куды звозяць бярвенне для сплаву і дзе вяжуць плыты; 2) уст. месца пагрузкі; вольнае месца.
РУМБ (англ. rhumb) — 1) дзяленне на крузе кампаса, якое адпавядае 1/32 частцы гарызонта', 2) вугал паміж дадзеным напрамкам і геаграфічным мерыдыяпам.
РУМБА (ісп. rumba) — 1) балыіы танец мексіканскага паходжання, a таксама музыка да гэтага танца; 2) адна з формаў джазу.
РЎМПЕЛЬ (гал. гоегреп, ад гоег = вясло, руль + pen = шпянёк) — мар. рычаг, пры дапамозе якога паварочваюць руль судна.
РУНЦЬППЯ. (н.-лац. runcinia) — павук сям. бакаходаў светлай афарбоўкі, з рьгжаватымі або фіялетавымі палосамі на брушку.
/ 1
РУНЫ (ням. Runen, ад ст.-сканд. run = таямніца) — пісьмёны, якімі карысталіся старажытныя германцы (3 ст.); захаваліся ў надпісах на камянях і іншых прадметах на тэрыторыі Германіі і Скандынавіі.
РУНЫ 2 (фін. runo = верш, песня) — старадаўнія народныя песні ў карэлаў, фінаў і эстонцаў.
РУПАР (гал. гоерег) — 1) труба з расшыраным канцом дая ўзмацнення гуку; 2) перан. той, хто распаўсюджвае якія-н. ідэі, погляды.
РУГПЯ (санскр. rupia срэбра) — грашовая адзінка Індыі, Пакістана, Інданезіі і некаторьгх іншых краін, а таксама манета адпаведнай вартасці.
РУРБАШЗАЦЫЯ [ад англ. ru(tal) = вясковы + урбанізацыя] — працэс пашырэння гарадскіх форм і ўмоў жыцця на сельскую мясцовасць.
РУСТ (лац. nisticus = грубы, неапрацаваны) — камень з груба абчасанай ці выпуклай знешняй паверхняй, які выкарыстоўваецца ў рустыцы.
РЎСТЫКА (лац. rusticus = грубы, неапрацаваны) — рэльефная муроўка або абліцоўка будынка рустам, які стварае ўражанне масіўнасці, манументальнасці будынка.
РУТА (лац. ruta) — травяністая расліна сям. рутавых з перыстым лісцем і жоўтымі кветкамі, пашыраная ў Міжземнамор’і і ўмераных зонах Азіі; утрымлівае эфірны алей; на Беларусі вырошчваецца як дакаратыўная.
РУТСТРАЕМІЯ (н.-лац. rutstroemia) — сумчаты грыб сям. склератыніевых, які расце на паглыбленых у глебу адмерльгх галінках і пладах лісцевых дрэў.
РУТЫЛ (лац. rutilus = жоўта-чырвоны) — мінерал класа вокіслаў і гідравокіслаў бурага або чырвонага колеру; руда тытану.
РУТЭНШ (н.-лац. ruthenium, ад с.-лац. Ruthenia = Русь) — хімічны элемент, серабрыста-шэры тугаплаўкі метал плацінавай групы, з якога вырабляюцца валаскі дая лямп напальвання.
РЎТЭР (англ. rooter, ад root = падкопваць) — машына для раздраблення камяністых і цвёрдых грунтоў.
РУЦІНА (фр. routine, ад route = дарога, напрамак) — боязь новага, застой, кансерватыўнасць.
РУЦІНЁР (фр. routinier) — чалавек, схільны да руціны, пазбаўлены пачуцця новага; кансерватар.
РУЦАВІЕЦІС (латыш. rucavietis, ад Rucavi = назва паселішча ў Латвіі) — латышскі народны парны танец.
РУШ (фр. ruche) — палоска лёгкай тааніны, сабраная ў зборкі для абшыўкі чаго-н.
рыАл (ар. rial) — 1) грашовая адзінка Ірана (роўная 100 дынарам), Йемена (роўная 40 букшам) і некаторых інпіых краін; 2) разменная манета Ірака, роўная 1/5 дынара.
РЫБАШТЫ (ад англ. ribbon = вузкая стужка) — члены тайных сялянскіх арганізацый у Ірландыі ў 19 ст., якія змагаліся супраць нацыянальнага і сацыяльнага прыгнёту.
РЫБАНУКЛЕШАВЫ [ад рыбо(за) + нуклеінавы}', р ы я к і с л о т ы — рэчывы з групы нуклеінавых кіслот, якія змяшчаюць рыбозу і ўваходзяць у склад цытаплазмы жывёльных і раслінных клетак, прымаючы ўдзел у біясінтэзе бялкоў.
РЫБАСЙМЫ [ад рыбо(за) + сома] — арганоіды клетак чалавека, жывёл і раслін, функцыяй якіх з’яўляецца біясінтэз бялкоў.
РЫБАФЛАВШ [ад рыбо(за) + лац. flavus = жоўты] — вітамін Вг,
які ўваходзіць у склад рада ферменпіаў, што ўдзельнічаюць у акісляльных працэсах у арганізме; змяшчаецца ў раслінных і жывёльных ткаііках, асабліва многа яго ў малацэ, печані, дражджах.
РЫБОЗА (англ. ribose) — просты цукар, які выступае як састаўная частка некаторых біялагічна важных злучэнняў, напр. нуклеінавых кіслот, вітамінаў.
РЫБСТУЛ (шв. ribbstol) — спартыўны снарад, які нагадвае рад вертыкальна пастаўленых драбін; гімнастычная сценка.
РЫВУЛУС (н.-лац. rivulus) — рыба атрада карпазубых, якая пашырана ў прыбярэжнай зоне вадаёмаў Амерыкі.
РЫВУЛЙРЫЯ (н.-лац. rivulaгіа) — каланіяльная сіне-зялёная водарасць класа гармагоніевых, якая пашырана ў прэсных, саланаватых і марскіх водах.
РЫГАДОН (фр. rigaudon) — старадаўні французскі парны танец.
РЫГАРьЬм (фр rigorisme, ад лац. rigor = суровасць) — суровае, няўхільнае следаванне якім-н. маральным правілам, прынцыпам.
РЫГЕЛЬ (ням. Riegel = засаўка) — 1) гарызантальная кароткая бэлька, распорка ў будаўнічых канструкцыях; 2) засаўка ў дзвярах.
РЫГІДНАСЦЬ (ад лац. rigidus = цвёрды) — мед. нягнуткасць, выкліканая напружаннем мышцаў.
РЫГСДАГ (дацк. rigsdag) — парламент у Даніі ў 1849—1953 гг., які складаўся з дзвюх палат — ландстынга і фолькетынга.
РЫДБЕРГ [шв. J.Rydberg = прозвішча шв. фізіка (1854—1919)] — адзінка энергіі, роўная 13,6 электрон-вольт, якая прымяняецца ў атамнай фізіцы і оптыцы.
РЫДВАІІ (польск. rydwan, ад ням. Reitwagen) —уст. прасторны крьші воз.
РЫДЫКЮЛЬ (ням. Ridikiil, ад фр. reticule) — уст. жаночая сумачка.
РЫЗАКАРПАН (н.-лац. rhizocarрап) — накіпны сумчаты лішайнік сям. лецыдзеевых, які трапляецца на валунах, камяністых россыпах.
РЫЗАКЛОШУМ (н.-лац. rhizoclonium) — ніткаватая зялёная водарасць сям. кладофаравых, якая папіырана ў розных водах і на глебе.
РЫЗАКТАШЁЗ (ад рызакпюнія) — хвароба раслін, якая выклікаецца рызактоніяй.
РЫЗАКТОШЯ (н.-лац. rhisoctoпіа) — недасканалы грыб класа дэйтэраміцэтаў, які развіваецца на бульбе, бураках, моркве, памідорах, бабовых раслілах.
РЫЗАЛІТ (ням. Rysalit, ад іт. risalita) — частка будынка, якая выступае за лінію цэнтральнай восі фасада.
РЫЗАМОРФЫ (ад гр. rhiza = корань + -морфы) — доўгія шнурападобныя спляценні грыбных ніцей у некаторых грыбоў, якія служаць для правядзення вады і пажыўных рэчываў ад грыбніцы ў пладовыя целы.
РЫЗАПЛАСТ (ад гр. rhiza = корань + -пласт) — тонкая нітка ў некаторых жгуцікавых, якая злучае жгуцік з ядром.
РЫЗАПОДЫІ (ад гр. rhiza = корань + -подыі) — тонкія протаплазматычныя ніці — псеўдаподыі форамініфераў.
РЫЗАСАЛЁНІЯ (н.-лац. rhizosolenia) — аднаклетачная дыятамавая водарасць сям. рызасаленіевых, якая пашырана пераважна ў марскім планктоне, зрэдку ў азёрах.
РЫЗАСФЁРА (ад гр. rhiza = корань + сфера) — прыкаранёвая зона глебы, у якой сканцэнтравана вялікая колькасць мікраарганізмаў (бактэрый, грыбоў, актынаміцэтаў).
РЫЗАФІДЫЙ (н.-лац. rhizophydium) — ніжэйшы грыб сям. рызыдыевых, які развіваецца на разнастайных раслінных і жывёльных субстратах.
РЫЗАФОРЫ (ад гр. rhiza = корань + -фор) — тонкія коранепадобныя вырасты на парастках у некаторьгх папарацепадобных, напр. селагінелаў.
РЫЗША 1 (лац. resina = смала) — тое, што і гума 1.
РЫЗША 2 (н.-лац. rhizina) — сумчаты грыб сям. рызінавых, які расце на глебе ў хваёвых лясах, на каранях хвоі, пераважна на месцы пажарышчаў.
РЫЗОБІІ (н.-лац. rhizobiaceae) — сямейства бактэрый, якія выкліка юць разрастанне клетак кары KapaHey, сцёблаў, утварэнне клубеньчыкаў на каранях, а на сцёблах — галаў і пухлін.
РЫЗОІДЫ (ад гр. rhiza = корань + -оід) — коранепадобныя ўтварэнні накшталт валаскоў або ніцей у мохападобных, лішайнікаў, некато-
КНІГІ ОНЛАЙН
